Java Post

Koning Willem-Alexander heeft zich dinsdag in Jakarta verontschuldigd voor een oorlog die voortkwam uit drie misverstanden.

Nederlandse militairen in Tandjoeng Priok, op weg naar huis, 1950. (Foto: Henry Cartier Bresson)

Door Sander van Walsum

Indonesië zou niet rijp zijn voor zelfstandigheid

Het is een misverstand dat Nederland in 1945 de oude, vooroorlogse gezagsverhoudingen in toenmalig Nederlands-Indië wilde herstellen. Van de Nederlanders onderschreef in februari 1946 slechts 11 procent de stelling ‘dat Indië van Holland moet blijven’. Dat percentage was een jaar later weliswaar opgelopen tot 14 procent, maar toch: de wens om terug te keren naar de status quo ante leefde slechts onder mensen die ook toen al reactionair werden geacht, zoals oorlogspremier Pieter Sjoerds Gerbrandy en de dichter/politicus Carel Gerretson.

Die reactionairen waren niet talrijker dan de Nederlanders die zich in een Nipo-enquête – die had je toen ook al – uitspraken voor volledige Indonesische onafhankelijkheid. De rest van de bevolking had over deze brandende kwestie geen oordeel, of stond een soort gemenebest voor – een ‘rijksverband’ waarbinnen Indonesië ‘een beperkte onafhankelijkheid’ zou genieten. Voor een onmiddellijke en volledige onafhankelijkheid zou het land nog niet rijp zijn. Minister van Buitenlandse Zaken Eelco van Kleffens voelde ‘de noodzaak’ de Indonesiërs tot nader order ‘te beschermen tegen ingekankerde tekortkomingen als dobbelzucht en nepotisme’. Lees verder →

Koning Willem-Alexander heeft dinsdagochtend zijn excuses aangeboden voor het geweld dat Nederland aanrichtte tijdens de onafhankelijkheidsoorlog in Indonesië (1945-1949). De woorden kwamen aan het begin van het staatsbezoek, in het bijzijn van de Indonesische president Joko Widodo.

De koning biedt zijn excuses aan tijdens een vierdaags staatsbezoek aan Indonesië. (ANP)

‘In de jaren direct na de Proklamasi volgde een pijnlijke scheiding die aan velen het leven heeft gekost’, zei de koning. ‘Voor de geweldsontsporing aan Nederlandse zijde in die jaren wil ik hier nu, in navolging van eerdere uitspraken van mijn regering, mijn spijt uitspreken en excuses overbrengen. Dit doe ik in het volle besef dat de pijn en het verdriet van de getroffen families generaties lang voelbaar blijven.’ Lees verder →

Van het aanvangstijdstip tot aan het programma: alles is erop gericht het staatsbezoek aan Indonesië deze week zonder diplomatieke hoofdpijn te laten verlopen. Anders dus dan de vorige keer, toen het een zware migraineaanval werd.

De aankomst van koning en koningin, 2020

Door Remco Meijer

Maandag 9 maart om vier uur ’s middags landen koning Willem-Alexander en koningin Máxima in Jakarta. Een dag later begint het vierdaagse staatsbezoek aan Indonesië, vooralsnog in een oase van rust. Alles is erop gericht om dat zo te houden: van het feit dat de koning nu al gaat, ruim voor het 75-jarig bestaan van de republiek later dit jaar, tot aan het ontbreken van een staatsdiner met bijbehorende beladen tafelredes. Het blijft bij ‘een gezamenlijke persverklaring’.

In die ogenschijnlijke details galmt de echo na van het vorige staatsbezoek, dat 25 jaar geleden uitgroeide tot een van de moeizaamste en pijnlijkste episodes (het bezoek duurde liefst elf dagen) uit de regeerperiode van koningin Beatrix. Willem-Alexander was er ook toen al bij en lijkt zich dit keer stellig te hebben voorgenomen herhaling te voorkomen. Gelukkig voor hem zijn ook de omstandigheden veranderd die van Jakarta destijds nog een diplomatiek moeras maakten.

Een terugblik in zes pijnpunten. Lees verder →

Volgende week bezoekt het koninklijk paar Indonesië. Maar op 17 augustus, als Indonesië 75 jaar onafhankelijkheid viert, is Nederland er niet bij. Een gemiste kans.

22 augustus 1995. Koningin Beatrix in het ‘Miniatuurpark van het mooie Indonesië’in Jakarta tijdens een staatsbezoek.
(Foto Enny Nuraheni / Reuters / ANP)

Door Roel Frakking en Anne-Lot Hoek

‘Het verheugt mij zo heel erg dat er tussen Nederland en Indonesië geen conflictpunt meer bestaat’, zei Sukarno tijdens een televisie-interview in het Nederlands na de Nieuw-Guinea-crisis in de jaren zestig. ‘Wat zou het mooi zijn als prinses Beatrix hier eens was, als staatsgast!’ riep de eerste president van de Republiek Indonesië uit.

Het duurde dertig jaar voordat dat gebeurde, in 1995, toen Beatrix inmiddels koningin was en Sukarno al lang en breed was opgevolgd door Suharto. Het bezoek werd een van de meest pijnlijke momenten in de Nederlands-Indonesische naoorlogse betrekkingen. Hoewel de koningin expliciet was uitgenodigd om op 17 augustus de viering van het vijftigjarige bestaan van de Republiek Indonesië bij te wonen, arriveerde ze een paar dagen later. Den Haag wilde vooral de Nederlandse veteranen niet voor het hoofd stoten. De sfeer verslechterde verder toen de koningin haar gastheer aansprak op de slechte mensenrechtensituatie in het land, terwijl ze de Nederlandse misdaden die door de eeuwen heen in Indonesië waren begaan onbenoemd liet. Het was nog eens extra precair omdat Indonesië de ontwikkelingssamenwerking met Nederland een paar jaar daarvoor had opgezegd, nadat toenmalig minister Jan Pronk ontwikkelingsgeld had gekoppeld aan de mensenrechtensituatie, wat Indonesië als neokoloniaal had opgevat. Lees verder →

Nederland maakte afspraken met Indonesië over het teruggeven van historische cultuurgoederen, maar een belangrijke kris was jarenlang zoek.

Minister Ingrid van Engelshoven, de Indonesische ambassadeur I Gusti Agung Wesaka Puja en directeur van het Nationaal Museum van Wereldculturen Stijn Schoonderwoerd met de dolk.
(Foto Freek van den Bergh/Ministerie van OCW)

Nederland heeft een Javaanse dolk van de belangrijke Indonesische verzetsheld prins Diponegoro teruggegeven aan Indonesië. De dolk, ook wel een kris genoemd, was tientallen jaren zoek en is onlangs geïdentificeerd in de collectie van het Museum Volkenkunde in Leiden, meldt het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap woensdag. De kris is voor Indonesië van bijzondere waarde. Lees verder →

We gaan naar Zandvoort, al aan de zee.
We nemen lempers en koffie mee.
O, het is zo’n heerlijkheid,
als je zo naar Zandvoort rijdt.
We gaan naar Zandvoort, aan de zee.

Vertoefden we eerder op het strand van Petit Trouville, thans brengen we een bezoek aan Zandvoort en de Koninklijke Jachtclub. En we nemen lempers en koffie mee…

Linksonder de Jachtclub met afgepaggerde gedeelte van het strand. Daarboven de aanlegsteigers van de boten in het Kodjakanaal bij de Uniekampong. Rechts, waar op deze foto de gebouwen van General Motors, bevond zich eerder Petit Trouville. (ca. 1940, TM)

Door Bert Immerzeel

Van 1888 tot 1920 had Batavia iets ten oosten van Tandjong Priok een mondaine badplaats gekend, Petit Trouville, die moest wijken voor de uitbreiding van de haven. Plannen voor een nieuw badhuis werden niet verwezenlijkt, maar er werd wel een gelegenheid daartoe geschapen: een nieuw strand, ongeveer 500 meter ten oosten van Petit Trouville.

Nog in hetzelfde jaar droeg dit nieuwe strand al de naam Zandvoort, of, zoals in de kranten soms stond aangegeven: ´Nieuw Zandvoort´ of ´Klein Zandvoort´. Het duurde niet lang of de badgelegenheid werd ingenomen door een heuse zwemvereniging. De uitbater, een zekere heer W. Erkelens, vroeg entreegeld. Hij adverteerde voorts met ´zindelijk en smakelijk bereide luches´ à f 1,75, afkomstig uit een ´dependence-keuken´. Voor een echt restaurant had hij nog niet de papieren, en dat zou ook nog wel even duren want de gemeentelijke vergunning was afhankelijk van een onderzoek naar de kwaliteit van het badwater. En die was niet al te best. Lees verder →

In 1948 reisde schrijver en journalist Piet Bakker (van Ciske de Rat), samen met tekenaar Jo Spier naar West-Indië en Indië/Indonesië. Van zijn weerzien met Batavia verscheen op 14 oktober 1948 in De Locomotief het volgende verslag.

Straatbeeld Batavia 1948 (NA)

Door Piet Bakker

Batavia, September. De ´Oranje´ ligt aan de blakerende kade van Priok, vergeten door de duizend passagiers, door het goede schip naar Indonesië gevoerd. De in drie weken gesloten betrekkingen van velerlei aard zijn plotseling verbroken, zonder afscheid soms. Duizend mensen zijn opgegaan in het gewoel van Batavia, de hoofdstad van… van iets dat ik niet kan rangschikken. Waar kwamen zij terecht?

Enkelen in hun eigen huis, maar zij vormen een minderheid. Eigen huizen zijn aan zeldzaamheid in een stad, waar 40.000 woningen gebouwd moeten worden om het bestaande tekort aan te vullen. De vrijgezellen en de gezinshoofden, die maar vast voor vrouw en kinderen zijn weggegaan, hebben de grootste kans, dat zij in het voormalig Adek belanden, in afwachting van een meer definitief logies. Zij slapen met vier man in een donker hok, op britsen met zakken-grauw beddengoed. Straks is er wel plaats in een mess, doch ook daar is het een soort kamperen, primitief onhuiselijk, bekrompen. In Adek kwam ook dat vrouwtje van de tweede klasse terecht, dat al zo aardig: “Djongos, minta thè” kon zeggen en dan prompt een kopje thee aangedragen kreeg. Zij heeft gedanst, liet zich zalig bedienen, lachte veel en flirtte wat. Nu is die heerlijkheid voorbij. Diezelfde nacht nog heeft zij gehuild in de donkerte van Adek, omdat zij zich Indië zo gans anders had voorgesteld. Galerij, voor alles een bediende, tuin met een paar palmen, koele kamer, waar de meubeltjes uit de Lutmastraat zo gezellig en knus-Hollands zouden staan. Zij luistert nu naar de tokkéh, die zeven keer achtereen moet roepen om geluk te brengen, maar nooit verder komt dan de vierde roep. Lees verder →