Java Post

Al jaren onderzoekt schrijver en documentairemaker Marion Bloem haar Indische identiteit. Inmiddels wil ze niet meer Indisch genoemd worden. ‘Er bestaat geen Indische cultuur.’

Marion Bloem (foto Martijn van de Griendt)

Door Greta Riemersma

Marion Bloem (67) is het boegbeeld van de Indische cultuur, sinds in 1983 haar roman Geen gewoon Indisch meisje en haar documentaire Het land van mijn ouders verschenen, met als uitgangspunt de vraag: Wat is Indisch? Wat haar betreft had het niet zo hoeven lopen, ze had geen spreekbuis van de Indische gemeenschap hoeven zijn. ‘Het was iets buiten mezelf om en ik heb dat nooit meer kunnen veranderen.’

Het gekke was ook dat ze zowel door haar boek als de documentaire tot de slotsom kwam dat er geen Indische cultuur bestaat. ‘Er zijn zoveel verschillende Indische Nederlanders, dat ze niets gemeen hebben behalve dat minstens een van hun voorouders uit voormalig Nederlands-Indië komt’, zegt ze. Niettemin meende de spraakmakende gemeente in Nederland dat ze op zoek was naar haar Indische wortels, haar identiteit. ‘Zo’n cliché’, zegt Bloem. Lees verder →

De geschiedenis wordt steeds herschreven vanuit de optiek van het heden. Soms op grote lijnen, soms op detail. Bert Immerzeel twijfelt over de haast en intenties.  

Een Indonesische Sinterklaas rookt een strootje, Soerabaja, 1938

Door Bert Immerzeel

Het kon hem niet slechter uitkomen. De Canadese premier Trudeau wordt midden in zijn verkiezingscampagne uitgemaakt voor racist omdat hij zich twintig jaar geleden op een schoolfeest heeft uitgedost als Aladin, met een bruin gezicht. Dat mag niet, weten we inmiddels. Het begrip blackface, of brownface in dit geval, staat voor rassenhaat, voor minachting van andere culturen. Als het al geen racisme is, dan is het een misplaatste culturele toeëigening.

Iets wat vroeger heel gewoon was, en zonder enige kwade intenties, wordt nu gezien als de kwaadheid zelve. En dan ook nog met terugwerkende kracht. Lees verder →

Tjiandjoer is een kleine provinciestad, ongeveer 50 kilometer ten westen van Bandoeng, aan de weg naar Soekaboemi, Buitenzorg en Batavia. Vanuit Tjiandjoer loopt tevens de weg naar Sindanglaja en de Poentjak Pas. Wat weten we van de oorlogsgebeurtenissen hier?

Tjiandjoer, ca. 1900

Door Bert Immerzeel

Over Tjiandjoer is weinig geschreven, zo lijkt het. Op de kaart van het stadje (1946) vinden we de gebruikelijke aanduidingen: de pasar, woning van het districtshoofd, moskee, postkantoor, gevangenis, sociëteit, zoutregie, kantoor assistent-resident, Europese- en Inlandse school. De meeste blanken en Indische-Nederlanders waren hier voor de oorlog werkzaam in het lokale bestuur, de spoorwegen en op de omringende thee- en rubberplantages.

Tijdens de Japanse inval, in 1942, werd het spooremplacement van het stadje door de Japanners gebombardeerd, getuige de verklaring van een 13-jarig meisje: “We woonden vlak bij het station, waar wagons met brandstof werden geraakt. Tijdens de inslagen zaten we in een provisorische schuilkelder (een gat met een dak van atap) in de zijtuin van het huis en hoorden alles gebeuren. Tijdens de luchtaanval mitrailleerden de Japanners ook nog een passerende groep Australische militairen, waarbij velen gedood en gewond werden. Omdat het ziekenhuis niet werkte – het personeel was gevlucht – zorgde mijn moeder die verpleegster was geweest ervoor dat de gewonden bij ons thuis werden behandeld. Ze hadden vooral brandwonden. Samen met mijn zusje moest ik hun kleding los knippen en de wonden met schone stroken lakens afdekken. Ze vergingen van de pijn en gilden het uit, – Vreselijk! Ik heb dat nooit meer kunnen vergeten. Korte tijd later werden ze door andere Australiërs opgehaald.”[i] Lees verder →

De vaderlandse media werden deze week uitgenodigd een kijkje nemen in de koninklijke stallen bij de volledig gedemonteerde Gouden Koets, die ook dit jaar niet kon worden ingezet tijdens Prinsjesdag. De rijksvoorlichtingsdienst leek het een goed idee om zo de restauratie van de koets nog een keer onder de aandacht van het publiek te brengen.

Hulde der Koloniën

Door Bert Immerzeel

Bij de toelichting van restaurator Yvonne Nijlunsing, vertoond op de website van de NOS,  moet het niet druk zijn geweest. In tegendeel, het lijkt er zelfs op dat alleen de NOS iemand had gestuurd om verslag op te maken. De overige landelijke media deden er het zwijgen toe.

En dat is op zijn minst opmerkelijk, zeker gezien de eerder in de media opgespeelde controverse over de beschilderingen op deze koets, en de recente media-aandacht voor de donkere kanten van ons koloniale verleden. Lees verder →

Het idee van een ‘gouden eeuw’ gaf de jonge Republiek een positief zelfbeeld. Niet schrappen die term, zegt Lotte Jensen. Je kunt er juist goed mee reflecteren op onze geschiedenis.

Stilleven met kalkoenpastei van Pieter Claesz (1627) (Rijksmuseum)

Door Lotte Jensen

Over de term ‘Gouden Eeuw’ barstte afgelopen week een nationale discussie los. Aanleiding was een artikel van vier medewerkers van het Amsterdam Museum, die in de Volkskrant betoogden dat de lading ervan de historische werkelijkheid onvoldoende dekt. Ze pleitten voor een nieuw narratief om het museum „meerstemmig en inclusief te maken”.

Politici buitelden over elkaar heen. Premier Rutte (VVD) vond het afschaffen van de term „onzin” en Geert Wilders liet weten „beretrots” te zijn op deze periode. Het nationale debat kwam tot een kookpunt in De Wereld Draait Door. Meer dan een miljoen kijkers zagen hoe Zihni Ozdil, oud-Tweede Kamerlid voor Groen Links, de degens kruiste met Thierry Baudet van Forum voor Democratie. De eerste pleitte voor afschaffing van de term omdat die alleen het perspectief van de elite laat zien, terwijl de laatste beargumenteerde dat we trots moeten zijn op dit tijdvak en dit moeten durven uitdragen. Lees verder →

De stand van de medische wetenschap in Nederlands-Indië

Meestal zie je op foto´s wat je ziet, en blijft het daarbij. Soms echter moet  je echter wel drie keer kijken om te weten wat wordt afgebeeld, en kom je tot de ontdekking dat schijn bedriegt…

Artsen met blauwe zalf (foto G.M. van der Molen)

Door Bert Immerzeel

De foto werd me ooit toegezonden met het bijschrift: ´mijn ouwe heer in een karretje in Medan, zo rond 1936´. Zo veel wist ik dus. En ook wist ik dat de man een dokter was. Maar verder? Die enorme pot blauwe zalf onder zijn linkerhand? Wat is dat eigenlijk, blauwe zalf?

Enig zoeken op het internet helpt ons hier uit de brand: blauwe zalf, officieel kwikzalf geheten, was een veel gebruikt middel tegen schurft en allerlei andere huidaandoeningen. Het bestond uit een mengsel van varkensreuzel en kwik. Omdat het al eeuwenlang in de markt was, werd de werkzaamheid ´uitgebreid´ tot de bestrijding van allerlei andere kwalen zoals syfilis. Ook werd het, net als Coca Cola tegenwoordig, aanbevolen voor het losdraaien van vaste bouten en moeren.

De Oosthoek Encyclopedie van 1916 beschrijft het als volgt:  “Kwikzalf, – een blauwachtig-grijze zalf, die verkregen wordt door 30 delen kwik te wrijven onder 5 delen wolvet totdat het kwik hier zóó fijn in verdeeld is, dat men geen metaalbolletjes meer ziet. Daarna worden 65 delen benzoëreuzel toegevoegd. Heet in de volksmond blauwe zalf, blauwe boter, hoofdpommade, familiezalf, ruiterzalf.” Lees verder →

Het zal evenveel kritiek opleveren als enthousiasme: het besluit van het Amsterdam Museum om de term ‘Gouden Eeuw’ voortaan niet langer te gebruiken als synoniem voor de 17de eeuw. Het ingeburgerde begrip dekt volgens het museum niet de ‘historische werkelijkheid’.

De semipermanente tentoonstelling ‘Hollanders van de Gouden Eeuw’ in de Hermitage in Amsterdam gaat voortaan ‘Groepsportretten van de 17de eeuw’ heten. (ANP)

Door Rutger Pontzen

Wat doorgaans geassocieerd wordt met nationale trots, voorspoed, vrede, weelde en onschuld is, volgens het museum, evenzeer een periode van ‘armoede, oorlog, dwangarbeid en mensenhandel’.

In een opiniestuk in de Volkskrant stellen vier leden van het Amsterdamse museum, onder wie directeur Judikje Kiers en artistiek directeur Margriet Schavemaker, dat de Nederlandse 17de eeuw te lang vanuit het eenzijdige perspectief van de machthebbers is bezien. Hoe kun je, volgens hen, een eeuw ‘goud’ noemen als velen in die tijd slachtoffer zijn geworden van uitbuiting, moord en slavernij? Lees verder →