Java Post

De oorlog in Oekraïne verstomde de afgelopen maand de discussie over Indië. Indië ligt opeens verder weg, en Oekraïne lijkt opeens héél dichtbij. Genoeg stof tot nadenken. 

Internationaal Gerechtshof (Vredespaleis), Den Haag, 1903

Door Bert Immerzeel

‘Oorlog’ mag dus niet meer van kameraad Poetin, en evenmin de woorden ‘invasie’ en ‘offensief’. Want daar gaat het volgens hem niet om. De inval van de Russen in Oekraïne heet een ‘technische militaire operatie’.

Gelukkig is Poetin niet ónze president, en dus blijven wij het een oorlog noemen, maar zijn decreet klinkt ons toch bekend in de oren. Hadden wij ook niet zoiets als ‘politionele acties’ die tegenwoordig ‘oorlog’ heten? Lees verder →

Een verhaal dat ons terugbrengt naar Indië, maar niet meer het Indië zoals het ooit was.

Een kind in het Zuiderpark, Den Haag, 1955

Door Bert Immerzeel

Er ging een huivering door Den Haag. Op 6 juni 1956 berichtte de pers dat een dag eerder in het Zuiderpark een gruwelijke moord had plaatsgevonden. Door de knulligheid van de uitvoering konden de meeste details meteen al worden ingevuld. Het wie, wat, waar en wanneer waren meteen al bekend. Lees verder →

Indonesië Oorlog Onderzoek hoe het systeem van militair geweld, exploitatie, discriminatie en apartheid, gedwongen arbeid en seksueel wangedrag in Indonesië zo lang kon bestaan, zegt Piet Hagen.

Door Piet Hagen

Vorige week heeft premier Mark Rutte (VVD) excuses aangeboden voor het stelselmatig gebruik van extreem geweld in de oorlog tegen de Republiek Indonesië in 1945-1950. Een goed gebaar, maar toch slechts een eerste stap. Het is nu tijd om ook eerdere fasen van het koloniale bewind te evalueren.

De drie instituten KITLV, NIOD en NIMH die het onderzoek naar de dekolonisatie uitvoerden, hebben een stortvloed aan nieuwe gegevens gepresenteerd. Niet minder dan twaalf boeken zijn toegevoegd aan de sinds 1950 in binnen- en buitenland verschenen literatuur. Dat levert tal van nieuwe details op, maar de hoofdconclusie is na eerdere publicaties nauwelijks verrassend: het Nederlandse leger gebruikte structureel extreem geweld. Lees verder →

Alhoewel in de periode 1946-1950 duizenden Nederlandse militairen foto´s maakten in Indonesië, kennen we slechts weinige van de oorlog zélf en van de gevolgen daarvan. Java Post-lezer Henk den Toom ontdekte echter enkele beelden die deze oorlog dichterbij brengen.

1. Nederlandse soldaat met gedode Indonesiër. Foto collectie Den Toom.

Door Bert Immerzeel

Het is een schokkende foto: een Nederlandse militair, leunend op zijn geweer, laat zich fotograferen naast het lijk van een jonge Indonesiër. Alsof het een soort trofee is, tilt hij het opgezwollen hoofd van de jongen in de richting van de camera. Zijn gezichtsuitdrukking lijkt een mengeling in te houden van trots en angst. ‘Kijk eens, we hebben er weer een!’

Oorspronkelijk beeld eerste foto. Afmetingen 8,5 x 5,8 cm. Foto collectie Den Toom.

Waarschijnlijk is de militair niet degene die de jongen heeft gedood. Alhoewel we niet weten waar en wanneer een en ander heeft plaatsgevonden, laat de foto details zien die er op wijzen dat het een ‘toevallige vondst’ betreft.  De militair is duidelijk niet in gevechtstenue en dus off guard: geen helm, geen shirt. Het slachtoffer ligt in de berm van een weg waar het verkeer weer op gang is gekomen. Het gezicht van de Indonesiër ziet eruit alsof het al een paar dagen in ontbinding verkeert. Lees verder →

“Diepe excuses” bood premier Rutte deze week aan voor het structurele geweld van Nederlandse militairen in toenmalig Nederlands-Indië. Dat Rutte de woorden ‘structureel geweld’ in de mond neemt, ziet hoogleraar rechtsfilosofie Wouter Veraart als een “enorme stap” die is bereikt door het rapport over het geweld in de voormalige kolonie dat vandaag werd gepresenteerd.

Presentatie onderzoeksrapport

“Dit rapport laat in ieder geval zien dat we het woord ‘excessen’ niet meer kunnen gebruiken en dat we moeten spreken over extreem en structureel geweld.” Maar de conclusie van het rapport heeft weinig gevolgen voor eventuele rechtszaken, denkt mensenrechtenadvocaat Liesbeth Zegveld. Lees verder →

Vijf kwesties uit het Indonesië-onderzoek Het Nederlandse optreden in Indonesië was buitengewoon gewelddadig, ook vergeleken met andere oorlogen. Dat geweld werd gedekt door de militaire, justitiële en politieke autoriteiten.

Een Nederlandse patrouille heeft in september 1947 Indonesiërs gevangen genomen in de buurt van Cheribon. Volgens het originele bijschrift zijn ze „in afwachting van het verhoor.”
Foto BNA Photographic/Alamy

Door Bart Funnekotter

Het Nederlandse leger heeft zich tijdens de Indonesische Onafhankelijkheidsoorlog (1945-1949) op grote schaal schuldig gemaakt aan het gebruik van extreem geweld. Dat is de conclusie van een omvangrijk onderzoeksprogramma van het KITLV, NIOD en NIMH dat donderdag werd gepresenteerd. Aan het eindrapport Over de grens lagen deelstudies van verschillende onderzoekers ten grondslag. Hieronder staan hun bevindingen over de meest controversiële onderwerpen. Lees verder →

Onderzoek Indonesië In een onderzoek naar het militair optreden van Nederland in Indonesië is het woord oorlogsmisdaden zorgvuldig vermeden. Premier Rutte bood excuses aan, politiek Den Haag was verantwoordelijk voor het gepleegde ‘extreme geweld’.

Verkoopstalletje op Ambon, 1945. Foto: Hans Kragt.

Door Frank Vermeulen

Extreem geweld, zeker honderdduizend doden aan Indonesische kant tegen 5.300 gesneuvelde Nederlandse soldaten. Maar ook doodschieten van burgers, foltering, verkrachting, diefstal, brandstichting. Aan de rij van misdaden gepleegd door Nederlandse militairen in de Indonesische Onafhankelijkheidsoorlog (1945-1949) lijkt nauwelijks een eind te komen, in de conclusies die de onderzoeksinstituten Koninklijk Instituut voor Taal- Land- en Volkenkunde (KITLV), het Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies(NIOD) en het Nederlands Instituut voor Militaire Historie (NIMH) deze donderdag bekend maakten. Lees verder →

Het Rijksmuseum in Amsterdam mag de term ‘Bersiap’ gebruiken bij de tentoonstelling ‘Revolusi! Indonesië onafhankelijk‘, die vrijdag begint. Het OM gaat niet over tot vervolging. Volgens het OM bevat de term ‘Bersiap’ “geen negatieve conclusies over Indonesiërs als groep wegens hun ras.

Rijksmuseum

Met ‘Bersiap’ worden de gewelddadige laatste maanden van 1945 in Indonesië bedoeld, toen de Japanse bezetting voorbij was en de Nederlandse troepen nog niet waren gearriveerd.

Indonesische jongeren die de strijdkreet Bersiap (‘Sta paraat’) gebruikten pleegden op grote schaal geweld tegen Chinezen, Nederlanders en mensen die ze zagen als hun handlangers, zoals Molukkers. Er kwamen duizenden en mogelijk tienduizenden mensen om het leven. Lees verder →

Wat is er gebeurd met de schilderijen van de Javaanse kunstenaar Raden Saleh, die ooit de interieurs van Hollandse gouverneurs in Nederlands-Indië sierden? Een zoektocht naar Raden Saleh’s verdwenen olieverfschilderij Diëngplateau (1872).

Door Louis Zweers

Hij wordt wel de ‘Rembrandt van Indonesië’ genoemd. De Javaanse schilder Raden Saleh (1811-1880), ooit hofschilder van de Oranjes, reisde ruim twintig jaar door Europa, waar hij veel roem oogstte met zijn romantische landschappen, levendige jachttaferelen en fijn geschilderde portretten van de aristocratie en machthebbers. Zijn schilderijen sierden de wanden van de paleizen van de gouverneurs in Nederlands-Indië. Later kwamen ze, samen met andere landschapsschilderijen van Nederlandse en Indonesische schilders en gouverneurs- en Oranjeportretten, terecht in de omvangrijke Nederlands-Indische Landsverzameling (thans Nederlandse staatscollectie) in Batavia/Jakarta. Zo bevonden zich in deze collectie de gouverneursportretten die Saleh maakte van Jean Chrétien Baud, Johannes van de Bosch en Herman Willem Daendels, alsmede drie van zijn landschapsschilderijen.