Java Post

Het tragische lot van een fraai Buitenzorgs triangulatie-punt (?)

Meer dan honderd jaar heeft hij er gestaan: een enorme witte obelisk op de kruising van de Grote Postweg (hier Bataviasche Weg geheten) en Pabaton bij de gemeentegrens van Buitenzorg. Duizenden, zo niet miljoenen malen werd hij gepasseerd door wandelaars en fietsers, door sados, delemans en grobaks, en tenslotte door auto´s en motoren. En niemand van al die voorbijgangers wist waaróm hij er stond, althans, als we de krantenberichten mogen geloven.

De Witte Paal, ca. 1910

In Het Nieuws van den Dag voor Nederlandsch-Indië, van 1 juli 1925 lezen we: ‘Het stadsschoon is deze dagen aanmerkelijk verfraaid doordat de Witte Paal, op de driesprong Bataviasche Weg, Pabaton, Boeboelak, opgeschilderd en gewit is. De gele leeuw prijkt trots op een schild van blauw en rood, en de paal, de trapjes en de vazen, schitteren met een verblindend licht in de zon. Omdat de paal zo extra in het oog viel, nu hij opgeknapt is, hebben we getracht na te gaan, waarom het monument daar eigenlijk staat, maar helaas zijn wij niet veel wijzer geworden. In een oude ‘Guide for Buitenzorg and its environments’ vinden we vermeld, dat de paal in 1839 is opgericht door Gouverneur-Generaal De Eerens. “Men zegt”, aldus de gids, “dat het doel was, een rustpunt voor het oog te verkrijgen voor de bewoners van het paleis, wanneer zij in de voorgalerij gezeten waren”. Lees verder →

Sanne Ravensbergen onderzocht de rol van Javaanse rechters in Nederlands-Indië. ‘We moeten wel een beetje naar ze luisteren, verzuchten de Nederlanders.’

De landraad te Pati, 1865 (KITLV)

Door Vincent Bongers

‘Het is echt een zoekplaatje.’ Sanne Ravensbergen wijst naar de foto op de cover van haar proefschrift ‘Courtrooms of Conflict’ dat ze op 27 februari in Leiden verdedigt. Het gaat om een landraad in Nederlands-Indië, een zitting van de rechtbank voor de lokale bevolking die rond 1865 plaatsvond in Pati, een regentschap op Java.

‘Je komt steeds weer nieuwe dingen tegen. Wat me pas heel laat opviel: rechts achter de tafel is een deel van een hoofd te zien. Het is de parasoldrager die op de grond zit, de ingeklapte parasol staat naast hem.’  Lees verder →

Op 9 februari 2018 sprak prof. dr. Fridus Steijlen een rede uit, getiteld: “Tjakalele bij volle maan”, bij de aanvaarding van het ambt van bijzonder hoogleraar
Molukse migratie en cultuur in comparatief perspectief, vanwege de Stichting
Moluks Historisch Museum, bij de Faculteit der Sociale Wetenschappen van
de Vrije Universiteit Amsterdam.

Prof.dr. Steijlen tijdens zijn oratie. (Foto: René Wouters)

Door Fridus Steijlen

Mijnheer de Rector Magnificus, zeer gewaardeerde toehoorders,

Op vrijdagavond 23 december 1988, de laatste volle maan van dat jaar, stond ik samen met enkele, overwegend Molukse vrienden op een veld midden in Lunetten (Vught), in het enige overgebleven Molukse woonoord, rond een oliedrum waarin zwarte doeken lagen te branden. Om klokslag 12 uur begonnen wij op tifa’s, op trommels, te slaan. De Molukse kunstenaar Willy Nanlohy voerde in cirkels een krijgsdans, de tjakalele, uit. Omdat de maan zich regelmatig achter wolken verschool, verdween Willy soms uit beeld. Wel hoorden we het zwiepen van het gras en het geluid van de parang, het kapmes, waarmee hij zijn denkbeeldige vijand te lijf ging. De tifa-slagen galmden tegen de muren van de barakken. Tussen de barakken zagen we de silhouetten van bewoners die door de echoënde tifa-slagen waren gealarmeerd. De meesten werden direct weer naar binnen getrokken: om middernacht moet een mens niet buiten zijn; dat is vragen om moeilijkheden, omdat zich daar dan geesten en kwaadwilligen ophouden.  Lees verder →

Op 9 december 2017 schreef Bert Immerzeel een open brief aan Marjolein van Pagee van de Stichting Histori Bersama, waarin hij kritische kanttekeningen plaatste bij een door deze stichting aan verschillende ministeries gericht schrijven met betrekking tot het onderzoek “Dekolonisatie, geweld en oorlog in Indonesië, 1945-1950”. De afgelopen week ontving de Stichting een antwoord van het Ministerie van Buitenlandse Zaken. Het Ministerie stelt daarin dat het wetenschappelijk onderzoek in het bijzonder gebaat is bij discussie en kritiek. Het ‘is echter niet’ aan het Ministerie ‘om daar nu in te treden’.   

Nederlandse militairen in Tandjoeng Priok, onderweg naar huis, januari 1950. Foto: H. Cartier Bresson

“Ministerie van Buitenlandse Zaken, aan de Stichting Histori Bersama, t.a.v. M. van Pagee.

Beantwoording Open Brief, 9 Februari 2018:

Geachte mevrouw van Pagee,

“Dank voor uw brief van 27 november 2017 aan de ministeries van Algemene Zaken, Defensie en Buitenlandse Zaken waarin u aandacht vraagt voor uw bezwaren tegen het onderzoek “Dekolonisatie, geweld en oorlog in Indonesië, 1945-1950”.

In uw brief gaat u in op de aanleiding van het onderzoek, op de rol en onafhankelijkheid van de instituten en doet u aanbevelingen voor de verdere uitvoering van het onderzoek. Graag reageer ik namens de door u aangeschreven ministeries kort op de inhoud van deze brief.  Lees verder →

Het heeft even geduurd, maar een speciaal museum over Multatuli is nu geopend in Rangkasbitung, waar hij heeft gewoond. Het Multatuli Huis in Amsterdam doneerde een eerste druk van de Max Havelaar.

Bezoekers van het Multatuli Museum laten zich fotograferen bij het beeld van Saïdjah. Foto: Michel Maas.

Door Michel Maas

De familie Karta Nata Nagara was uitgenodigd, maar is thuisgebleven. Javanen vergeten nooit. Zelfs na vijf generaties is de woede over wat Eduard Douwes Dekker onder de naam Multatuli over hun voorvader heeft geschreven nog niet weggezakt. Dat die Hollander die zulke nare dingen schreef over hun over- over- overgrootvader Raden Adipati Karta Nata Nagara, nu een museum krijgt, en een icon wordt van hun Lebak, daar moet de familie niets van weten.

Het is er niet minder druk om. Terwijl de omliggende straten door de zondagse car free day in een braderie zijn veranderd, stroomt de pendopo (open voorportaal) voor het ‘Museum Multatuli’ vol met genodigden in batik. Deze mensen zijn allemaal wél blij met het museum, dat ze te danken hebben aan het huidige ‘hoofd van Lebak’, de bupati (regent) Iti Octavia Jayabaya. Die doet wat ze nodig vindt, en laat alle kritiek langs zich afglijden. Lees verder →

In het integratiedebat zijn weinig lessen meegenomen uit de Molukse kwestie. Dat stelt Fridus Steijlen, die vandaag wordt geïnstalleerd als hoogleraar Molukse migratie en cultuur. ,,Het Molukse verhaal is belangrijk in de geschiedenis van multicultureel Nederland.”

Fridus Steijlen (foto: AD/Marco Okhuizen)

Door Tonny van der Mee

Toen de laatste nog levende Molukse oud-KNIL-militairen enkele maanden geleden van Defensie eerherstel kregen, was Fridus Steijlen (61) sceptisch. De ceremonie op een chique landgoed, waar een handvol krasse oudjes een medaille en de veteranenstatus kregen van de inspecteur-generaal der krijgsmacht, had in zijn ogen veel weg van een publiciteitsstunt.

“Iedereen die in een gewapend conflict voor Nederland heeft gevochten, is automatisch veteraan”, zegt Steijlen. “Als je de daarbij behorende rechten wilt genieten, moet je die status officieel aanvragen. Tientallen Molukkers hebben dat in het verleden gedaan. Soms werd een aanvraag afgewezen, omdat er volgens Defensie onvoldoende bewijs was, maar dan hielp het Veteraneninstituut zoeken.”   Lees verder →

De dekolonisatie van Nederlands-Indië blijft een omstreden onderwerp. Het verhaal wil dat het dekolonisatieproces elders probleemloos verliep, maar is dat het geval? Week Nederland met militair optreden af van het bestaande patroon? Historicus J.J.P. de Jong vergelijkt het dekolonisatieproces van Nederland met dat van Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk.[1]

Indonesische recruten van de Koninklijke Marine in Nederlands-Indië leren knopen leggen, periode 1940-1942. Bron: Fotocollectie Anefo / Nationaal Archief

Door Joop de Jong

“Uitgesneden, verdrongen, verdwenen.” De dekolonisatie van Indië wordt nog steeds geen geschiedenis.[2] Al decennia lang houdt dit als frustrerend ervaren Indië-verleden Nederland in een wurggreep. Weliswaar worden wij al sinds 1969 telkens weer met dat verleden geconfronteerd via ‘onthullingen’ over buitensporig geweld, maar het levert – net als in Groundhog day – steeds weer dezelfde feiten op en de geëmotioneerde debatten verdwijnen even snel als ze gekomen zijn. We jagen, aldus Remco Raben, al tientallen jaren achter hetzelfde spook aan.[3]  Lees verder →