Java Post

RECENSIE. Aan de hand van vier hoofdpersonen bedrijft Martin Bossenbroek een nieuwe vorm van geschiedschrijving over de dekolonisatie van Nederlands-Indië.

Diponegoro, naar het leven geteekend, door A.J.Bik [1830]

Door Jeroen van der Kris

Soetan Sjahrir, voorvechter van een onafhankelijk Indonesië, blijkt een onvermoede kant te hebben. Sinds 1936 leeft hij als balling op Banda-Neira, het hoofdeiland van de Zuid-Molukken. Zijn echtgenote, de Nederlandse Maria Duchâteau, krijgt geen toestemming van de autoriteiten om zich bij hem te voegen. Toch vormt Sjahrir een gezin, met vier pleegkinderen (twee jongens en twee meisjes). ‘Hij schrok nergens voor terug’, schrijft historicus Martin Bossenbroek, ‘hij kocht rustig modebladen om op een gehuurde Singer-naaimachine jurkjes voor Lily en Mimi te kunnen stikken.’

De ene revolutionair stikt jurkjes. De andere (Soekarno) staat erop dat zijn twee teckels meegaan als hij in januari 1942 overhaast naar een nieuw ballingsoord moet vertrekken, omdat de Japanners oprukken in Nederlands-Indië. In De wraak van Diponegoro maakt Martin Bossenbroek echte mensen van historische figuren.

Opnieuw heeft de historicus, die eerder lof kreeg voor zijn werk over de Tweede Wereldoorlog (De Meelstreep) en de Boerenoorlog (dat gewoon De Boeren Oorlog heet) een indrukwekkend boek geschreven. En dat komt niet alleen door de omvang van 800 bladzijden. Lees verder →

Interview Louis Zweers In de nadagen van Nederlands-Indië is op grote schaal cultureel erfgoed van Nederlandse ingezetenen en Indische Nederlanders gestolen. Eerst door de Japanners, later ook door Indonesiërs. Historicus Louis Zweers spreekt van „systematische plundering”.

Schilderij van Willen Hofker

Door Arjen Ribbens

Zijn boek verschijnt op een bijzonder moment, constateert historicus Louis Zweers. Buit. De roof van Nederlands-Indisch cultureel erfgoed, 1942-1950 ligt vanaf dinsdag in de winkel, een maand na de publicatie van het opzienbarende advies van de Raad voor Cultuur, over de teruggave van koloniale roofkunst in Nederlandse rijksmusea.

Buit is een studie over een nauwelijks onderzocht aspect van de geschiedenis van de oudste Nederlandse kolonie. Een verrassende publicatie waarin de rollen voor een keer zijn omgedraaid: met (Indische) Nederlanders als slachtoffers en Japanners en Indonesiërs als daders.

Zweers openbaart dat in de nadagen van Nederlands-Indië ook op grote schaal cultureel erfgoed is gestolen van Nederlandse ingezetenen, Indische Nederlanders en Nederlands-Indische staatsinstellingen. Eerst door het totalitaire Japanse regime dat het land in de Tweede Wereldoorlog bezette en de huizen en huisraad van tienduizenden Nederlanders confisqueerde, en na het vertrek van de Japanners óók door Indonesiërs. In de chaotische periode direct na de Japanse capitulatie trokken losgeslagen Indonesische milities rampokkend (plunderend) rond. En ook tijdens de daaropvolgende onafhankelijkheidsoorlog is er het nodige gestolen of onder dwang afhandig gemaakt van Nederlanders en van Indo’s, de Indische Nederlanders van gemengd bloed. Lees verder →

Veteranenorganisaties zijn boos over eerste beelden van de speelfilm De Oost. Worden de militairen in Nederlands -Indië neergezet als SS’ers? De producent belooft een speciale voorvertoning voor oud-militairen.

Westerling in de speelfilm De Oost. [still]

‘Goed, die snor van Westerling laten we dan zitten’, zegt Leo Reawaruw. ‘Al hád hij geen snor. Maar als je – zoals de producent van De Oost – zegt dat je respect hebt voor de veteranen, waarom verander je die donkere kleur van die uniformen in de film dan niet? Alles kan toch, met de computer? Net als dat nare gotische lettertype van de titel, kun je zó aanpassen.’

De oud-legerman en voorman van de belangenorganisatie Maluku4Maluku komt zojuist van een onderhoud met Sander Verdonk, de producent van de nieuwe Nederlandse speelfilm De Oost. Ze waren uitgenodigd door de makers van de film, na onrust die in veteranenkringen is ontstaan. De soldaten van het Koninklijk Nederlands-Indisch Leger (KNIL) zouden erin worden afgeschilderd als ‘nazi’s’, in zwarte kleding die aan SS-uniformen doet denken. Lees verder →

De honderdduizenden stukken uit voormalige koloniën in rijksmusea moeten terug zodra een land van herkomst dat verzoekt. Dat adviseert de Raad voor Cultuur de minister. Ook andere musea en particulieren zouden dat moeten doen.

Voorbeelden van koloniale kunst uit de collectie van Nederlandse rijksmusea: lansenrek (links), hindoegod Ganesh, diamant en banjo
[Foto’s Rijksmuseum, Museum Volkskunde]

Door Arjen Ribbens

Nederlandse musea moeten bereid zijn om in voormalige koloniën buitgemaakte cultuurgoederen onvoorwaardelijk terug te geven als het land van herkomst hierom vraagt. Dat staat in een adviesrapport van de Raad voor Cultuur, dat woensdagmiddag aan minister Van Engelshoven (Cultuur, D66) is overhandigd en dat op haar verzoek werd opgesteld. Lees verder →

De Indische gemeenschap heeft wel wat weg van een waringin, en volgens Rutte met wel meer dan twee miljoen blaadjes…

Een waringin bij Candi Mendut [B.Lawson, 1971]

Is het u ook opgevallen? Toen Mark Rutte tijdens de 15 augustus-herdenking sprak over de verschrikkingen van het oorlogsleed in Nederlands-Indië, zei hij ‘Dit is vandaag de dag voor ruim twee miljoen Nederlanders onderdeel van hun familiegeschiedenis.’

Ruim twee miljoen! Dus niet precies twee miljoen, maar zelfs nog een beetje méér, misschien wel 2,2 of 2,3 miljoen. Met zó velen zijn we dus al, Indische Nederlanders! Eigenlijk had ik de Rijksvoorlichtingsdienst moeten aanschrijven om te vragen hoe Rutte aan die wetenschap komt, maar ik weet het antwoord al: nattevingerwerk. Lees verder →

Op de website van het Indonesische Ministerie van Onderwijs en Cultuur wordt het onderdeel genoemd van het nationale erfgoed, en dat ís het ook: de ‘Tugu Lilin’ in Solo/Surakarta.

De Tugu Lilin te Surakarta/Solo

Door Bert Immerzeel

In december 1932 werd op een conferentie van Boedi Oetomo (’Het Schone Streven’) vooruitgekeken naar het eerste te verwachten jubileum van deze Indonesische vereniging. Het was immers alweer bijna vijfentwintig jaar geleden dat enkele artsen in 1908 op de STOVIA en Batavia bijeenkwamen en besloten tot oprichting van een vereniging die zich beter onderwijs voor de inheemsen ten doel stelde. In 1933, dus een jaar later, zou de vereniging 25 jaar bestaan. Reden voor de oprichting van een monument. Dat de vereniging tezelfdertijd haar statuten veranderde en daarin het streven naar ‘een vrij Indonesia’ opnam, vereenvoudigde deze oprichting echter niet. Lees verder →

In augustus 1861, ruim een jaar na het verschijnen van zijn Max Havelaar, ligt in de Amsterdamse boekhandels een tweede boek van Multatuli, de Minnebrieven. Ook hierin weerklinkt een aanklacht tegen de Nederlandse politiek jegens Indië: ‘Sedert enige jaren bemoeien zich velen met Indië. Die “velen” kunnen onderscheiden worden in twee hoofdsoorten, de behouders en de liberalen. Behouders zyn de personen die gaarne zoveel mogelyk voordeel trekken uit Indië; en liberaal noemt men de zodanigen die gaarne uit Indië voordeel trekken, zo véél mogelyk.’ 
Multatuli stelt daarop een derde partij voor, ‘een party, die eenvoudig de mening voorstaat, dat men den Javaan niet moet mishandelen.’ Daarna vangt Max’ kiezerscampagne aan…

“De Javasche karbouw”, door D.W. Schiff

Door Multatuli

Ik laat nu in het midden, of gy de waarheid weten wilt, maar ik verkies u die waarheid te zeggen. (….)

Ziehier:
Lijst der in de maand Februari 1856 aan de bevolking van één district afgenomen buffels,
toen Max Havelaar adsistent-resident was van de afdeling Lebak,
en terwyl de heer Duymaer van Twist, onder de regering van Willem den Derde, namens de Nederlandse natie de zogenaamde Neêrlands-Indische bezittingen bestuurde.

Naam van den bestolene/desa/getal der gestolen buffels: Lees verder →

Indië leeft voort in onze gedachten, maar ook in heel veel tastbaars. Renee van Alphen, die eerder in de Java Post verslag deed van haar herinneringen aan de bevrijding in Semarang, vertelt ons van een houten boogschutter. Helaas, met een gebroken pijl!

De boogschutter

Door Renee van Alphen

Al heel lang ben ik in het bezit van een mooi houten beeld van een boogschutter. Mijn ouders hadden het rond 1929 gekocht op Bali, en later mocht ík het hebben, omdat ik, qua geboortemaand, een boogschutter ben. Het beeld is me heel dierbaar. Ik noemde de boogschutter Ardjuna, de hoofdfiguur uit een beroemd duizenden jaren oud heilig Hindoes geschrift, Het Lied van de Heer: de Bhagavad gita.

Op een kwade dag brak de pijl. Wat een ramp! Wie zou dit kunnen repareren? Wie zou dat  inheemse hout kunnen leveren? Het probleem was op dit ogenblik niet oplosbaar, en ik liet het maar even zo.

Toen werd het juni. En in juni komt altijd de Pasar Malam op het Malieveld. Top! Perfect! Lees verder →

De Gouden Koets keert volgend jaar na de restauratie niet terug naar de Koninklijke Stallen in Den Haag, maar is vanaf juni tot november in het Amsterdam Museum te zien. Dat heeft de Rijksvoorlichtingsdienst (RVD) bekendgemaakt.

De gouden koets

Of het rijtuig daarna weer door het staatshoofd op Prinsjesdag gebruikt gaat worden, is nog onduidelijk. “Dat is de grote vraag”, zei Koninklijk Huis-verslaggever Kysia Hekster op NPO Radio 1. “Ik verwacht het niet, maar het officiële besluit is nog niet genomen.”

De afgelopen jaren kwam de koets onder vuur te liggen vanwege vermeend racisme op het zijpaneel ‘Hulde der koloniën’. Daarop is een witte vrouw op een troon te zien met daaromheen mensen met een donkere huidskleur die voor haar buigen en geschenken aan haar voeten leggen. Lees verder →

In Nederlands-Indië bestonden veel warenhuizen met bekende namen als Toko Piet, Toko Nam en Toko De Zon. Bij het lezen daarover denkt Bert Immerzeel dan al snel aan… de Hema.

Toko De Zon, Bandung, 2017

Door Bert Immerzeel

Het blijft aanmodderen met de Hollandsche Eenheidsprijzen Maatschappij Amsterdam (Hema). Het lijkt wel of er geen einde komt aan de berichtgeving over het mogelijke definitieve faillissement. Naar het schijnt heeft de vorige eigenaar het bedrijf van de hand moeten doen, en is het nu in handen van een groep buitenlandse schuldeisers, die het op hun beurt weer willen verkopen.

Hema maakt het dagelijks leven leuker en makkelijker, lezen we op de website van het bedrijf. Ik weet het niet. Wat ik wél weet is dat Nederland nog steeds verliefd is op de Hema, en dat zo ongeveer iedereen het een groot verlies zou vinden als het failliet zou gaan. Lees verder →