Java Post

Nederlands-Indië is zo veel meer dan de politionele acties en de Indische kwestie. De economische geschiedenis is niet minder belangrijk. Thans onze aandacht voor: het zout.

Zoutbereiding (KITLV 37B116)

Door Bert Immerzeel 

In Leiden wordt in de Universiteitsbibliotheek een prent bewaard van een pentekening voorstellende de zoutbereiding.  De tekst onder de afbeelding: “Het in den pot op het vuur tot eene breiachtige zelfstandigheid uitgedampt zeewater in een koekoesan gegoten, aan welks benedeneinde een takkebosje is vastgemaakt. Men verkrijgt nu drie soorten van zout, nl. a. dat aan het takkebosje zich afzet (fijn wit), b. dat wat in de koekoesan blijft (iets minder wit) en c. dat in den aarden pot onder de koekoesan zich afzet (grijsachtig).”

Uit de Beknopte Encyclopedie van Nederlandsch-Indië (1921) weten we dat “Behalve bij sommige zeer onbeschaafde stammen in de Indische Archipel die het gebruik van het zout niet kennen, het zout een belangrijke rol speelt in de inlandse huishouding en van alle voedsel het een onmisbaar ingrediënt vormt.” Lees verder →

Tropische ziekten, extreme hitte en kou, voedseltekorten en de constante dreiging van Japanse aanvallen hebben ze doorstaan: de zeventien personen die op 4 oktober 1944 na 2,5 jaar in de jungle van Nieuw-Guinea (onderdeel van Nederlands-Indië) zijn gevonden. Een van overlevenden is een meisje dat slechts 16 was toen hun guerrillastrijd begon, Coosje Ayal.

Een van de militairen kort na de vondst (Bronbeek)

Onder leiding van kapitein Willemsz Geeroms trok in april 1942 een groep van 79 mensen de jungle in om te ontsnappen aan de Japanners. Onder hen was ook een ambtenaar die uit voorzorg al voedseldepots had aangelegd in de binnenlanden, zijn vrouw en hun geadopteerde dochter.

De groep moest talloze ontberingen doorstaan om aan de vijand te ontsnappen: muggen en bloedzuigers, malaria en beriberi, zompige moerassen en koude bergtoppen. Medicijnen of verband had men niet, kleren werden vodden, waarna de groep zich met boombast of bladeren bedekte. Lees verder →

Acteur-fotograaf Thom Hoffman putte uit meer dan twintig musea, erfgoedinstellingen en collecties voor Dossier Indië. De expositie geeft een andere kijk op Nederlands-Indië. ‘Het is ernstiger dan ik me kon voorstellen.’

Ingang van een van de Oembilin-steenkool­mijnen bij Sawahloento. 1890-1905. (TM)

Door Maarten Moll

“Het hangt er mooi bij,” zegt Thom Hoffman (62), een paar uur voor de door hem samengestelde fototentoonstelling Dossier Indië wordt geopend in het Wereldmuseum in Rotterdam. Hoffman selecteerde als gastconservator in samenwerking met het museum 300 foto’s. Die laten chronologisch de geschiedenis zien van het gekoloniseerde Indonesië tussen 1840 en 1949, dat toen Nederlands-Indië heette: van de mooie plaatjes van het mythische koloniale leven tot de realistische, rauwe foto’s over de onafhankelijkheidsstrijd. Lees verder →

De glossy Pinda* deed onder Indische Nederlanders veel stof opwaaien. Volgens de oprichters van het Dekolonisatie Netwerk kan de term écht niet meer.

Tal van bekende Indische Nederlanders verleenden hun medewerking aan Pinda*.

Door Bayu Junaid, Marit van Splunter en Rochelle van Maanen en Sarieke de Jong

Eind september is een eenmalige glossy gepubliceerd met de titel Pinda*. Het doel van het blad is Nederland te laten zien wat er speelt onder Indische Nederlanders. Sinds de online aankondiging van het blad is er veel kritiek geweest op de controversiële titel. Ook wij willen ons ongenoegen hierover uiten.

‘Pinda’ is een van oorsprong koloniale en racistische term, die historisch gezien werd gebruikt als scheldwoord voor Indische Nederlanders. Daarom is de titel van dit magazine zeer pijnlijk voor veel mensen met een Indische achtergrond. Deze zwaarbeladen, problematische term kan niet simpelweg gepresenteerd worden als een leuk en onschuldig koosnaampje dat met humor geassocieerd zou moeten worden. Door er grappig over te doen bagatelliseer en legitimeer je het gebruik ervan door niet-Indische Nederlanders. We willen niet dat onze kinderen in de klas of tijdens het buitenspelen worden geconfronteerd met kwetsende woorden als pinda. Lees verder →

De staat kan zich niet beroepen op verjaring van martelingen en executies, zeventig jaar geleden in Nederlands-Indië, omdat het hof de zaak te ernstig vindt.

Foto’s van executies in Nederlands-Indië. Archiefbeeld.
Foto Vincent Jannink

Door Bastiaan Nagtegaal

De staat kan zich niet beroepen op verjaring in twee zaken rond martelingen en executies in voormalig Nederlands-Indië. Dat heeft het gerechtshof in Den Haag dinsdag bepaald. Nabestaanden van vijf geëxecuteerde Indonesische oud-strijders en een man die werd gemarteld eisten bij de rechter een schadevergoeding voor misdragingen door Nederlandse militairen in 1947. Lees verder →

Op een vraag van de heer Van Leer uit Californië naar de afhandeling van een studiebeursverzekering door de Nillmij in de jaren ´50, reageerden meerdere lezers. Niemand had echter nog de  polis en polisvoorwaarden van de betreffende studiebeursverzekering van de Nillmij voorhanden. Was de uitbetaling in Indonesische rupiahs wel correct?   

Bataviaasch Nieuwsblad, 1939

Het antwoord werd (deels) gevonden in een artikel in de Tong-Tong van 30 maart 1960. Het blad publiceerde een brief van één van de lezers, de heer Willem Burer, en een antwoord van de Nillmij:

De ingezonden brief van de heer Burer:

“Wie kent niet de N.V. Levensverzekeringsmaatschappij  ´Nederlandse Nillmij van 1859´? Deze maatschappij, waarbij ongetwijfeld velen der 8000 abonneé´s van Tong-Tong zijn aangesloten, viert in dit jaar (of heeft dat reeds gedaan?) haar honderdjarig bestaan. Wij wensen de Nillmij van harte geluk met haar jubileum. Ongetwijfeld heeft de Mij in deze eeuw zeer velen onzer aan zich verplicht. En niets zou schrijver dezes aangenamer zijn dit feest mee te vieren…. Maar…. wij voelen ons teleurgesteld door het enige jaren geleden door de Nillmij genomen besluit om in de toekomst nog te doene uitkeringen wegens voor de souvereiniteitsoverdracht (december 1949) gesloten verzekeringen te doen geschieden in Indonesische rupiah´s instede van – zoals de verzekerden algemeen hadden verwacht –  in guldens (harde Nederlandse guldens van 100 Nederlandse centen). Neen, vriendelijke lezer, ik vertel U geen mop. Lees verder →

De overdracht van rechten en plichten in verband met de soevereiniteitsoverdracht vond niet plaats zonder problemen. Een 92-jarige briefschrijver van de Java Post denkt er het zijne van.

Preanger Bode, 1910

Uit Californië ontving de Java Post het volgende bericht:

“Nog voor mijn 1ste verjaardag sloten mijn ouders bij de Nederlandsch-Indische Levensverzekering- en Lijfrente-Maatschappij (NILLMIJ) een studiebeurs af. Mocht ik na de middelbare school nog willen studeren, dan kwam ik in aanmerking voor een toelage.

De premies werden op tijd betaald en zelfs na de Japanse bezetting nog eens verhoogd in verband met de drie jaar verzuimde betalingen.

Mijn ouders kwamen in 1951 naar Nederland en nauwelijks terug kwam er een brief van de NILLMIJ met de mededeling dat de studiebeurs nu in Indonesische rupias zou worden betaald! Met andere worden, de beurs, altijd voldaan in keiharde guldens, was niets meer waard. De beurs werd afgekocht en we kregen er een habbekrats voor, naar ik meen minder dan 2-1/2 cent (een gobang) per gulden.

Er moeten toch honderden gedupeerden zijn geweest, maar ik heb nooit verder iets hierover vernomen. Zijn er nog gedupeerden, of hun ouders, die deze frauduleuze afhandeling van de Nillmij (nu AEGON) zelf hebben ondervonden?”
Lees verder →