Java Post

Op de website van het Indonesische Ministerie van Onderwijs en Cultuur wordt het onderdeel genoemd van het nationale erfgoed, en dat ís het ook: de ‘Tugu Lilin’ in Solo/Surakarta.

De Tugu Lilin te Surakarta/Solo

Door Bert Immerzeel

In december 1932 werd op een conferentie van Boedi Oetomo (’Het Schone Streven’) vooruitgekeken naar het eerste te verwachten jubileum van deze Indonesische vereniging. Het was immers alweer bijna vijfentwintig jaar geleden dat enkele artsen in 1908 op de STOVIA en Batavia bijeenkwamen en besloten tot oprichting van een vereniging die zich beter onderwijs voor de inheemsen ten doel stelde. In 1933, dus een jaar later, zou de vereniging 25 jaar bestaan. Reden voor de oprichting van een monument. Dat de vereniging tezelfdertijd haar statuten veranderde en daarin het streven naar ‘een vrij Indonesia’ opnam, vereenvoudigde deze oprichting echter niet. Lees verder →

In augustus 1861, ruim een jaar na het verschijnen van zijn Max Havelaar, ligt in de Amsterdamse boekhandels een tweede boek van Multatuli, de Minnebrieven. Ook hierin weerklinkt een aanklacht tegen de Nederlandse politiek jegens Indië: ‘Sedert enige jaren bemoeien zich velen met Indië. Die “velen” kunnen onderscheiden worden in twee hoofdsoorten, de behouders en de liberalen. Behouders zyn de personen die gaarne zoveel mogelyk voordeel trekken uit Indië; en liberaal noemt men de zodanigen die gaarne uit Indië voordeel trekken, zo véél mogelyk.’ 
Multatuli stelt daarop een derde partij voor, ‘een party, die eenvoudig de mening voorstaat, dat men den Javaan niet moet mishandelen.’ Daarna vangt Max’ kiezerscampagne aan…

“De Javasche karbouw”, door D.W. Schiff

Door Multatuli

Ik laat nu in het midden, of gy de waarheid weten wilt, maar ik verkies u die waarheid te zeggen. (….)

Ziehier:
Lijst der in de maand Februari 1856 aan de bevolking van één district afgenomen buffels,
toen Max Havelaar adsistent-resident was van de afdeling Lebak,
en terwyl de heer Duymaer van Twist, onder de regering van Willem den Derde, namens de Nederlandse natie de zogenaamde Neêrlands-Indische bezittingen bestuurde.

Naam van den bestolene/desa/getal der gestolen buffels: Lees verder →

Indië leeft voort in onze gedachten, maar ook in heel veel tastbaars. Renee van Alphen, die eerder in de Java Post verslag deed van haar herinneringen aan de bevrijding in Semarang, vertelt ons van een houten boogschutter. Helaas, met een gebroken pijl!

De boogschutter

Door Renee van Alphen

Al heel lang ben ik in het bezit van een mooi houten beeld van een boogschutter. Mijn ouders hadden het rond 1929 gekocht op Bali, en later mocht ík het hebben, omdat ik, qua geboortemaand, een boogschutter ben. Het beeld is me heel dierbaar. Ik noemde de boogschutter Ardjuna, de hoofdfiguur uit een beroemd duizenden jaren oud heilig Hindoes geschrift, Het Lied van de Heer: de Bhagavad gita.

Op een kwade dag brak de pijl. Wat een ramp! Wie zou dit kunnen repareren? Wie zou dat  inheemse hout kunnen leveren? Het probleem was op dit ogenblik niet oplosbaar, en ik liet het maar even zo.

Toen werd het juni. En in juni komt altijd de Pasar Malam op het Malieveld. Top! Perfect! Lees verder →

De Gouden Koets keert volgend jaar na de restauratie niet terug naar de Koninklijke Stallen in Den Haag, maar is vanaf juni tot november in het Amsterdam Museum te zien. Dat heeft de Rijksvoorlichtingsdienst (RVD) bekendgemaakt.

De gouden koets

Of het rijtuig daarna weer door het staatshoofd op Prinsjesdag gebruikt gaat worden, is nog onduidelijk. “Dat is de grote vraag”, zei Koninklijk Huis-verslaggever Kysia Hekster op NPO Radio 1. “Ik verwacht het niet, maar het officiële besluit is nog niet genomen.”

De afgelopen jaren kwam de koets onder vuur te liggen vanwege vermeend racisme op het zijpaneel ‘Hulde der koloniën’. Daarop is een witte vrouw op een troon te zien met daaromheen mensen met een donkere huidskleur die voor haar buigen en geschenken aan haar voeten leggen. Lees verder →

In Nederlands-Indië bestonden veel warenhuizen met bekende namen als Toko Piet, Toko Nam en Toko De Zon. Bij het lezen daarover denkt Bert Immerzeel dan al snel aan… de Hema.

Toko De Zon, Bandung, 2017

Door Bert Immerzeel

Het blijft aanmodderen met de Hollandsche Eenheidsprijzen Maatschappij Amsterdam (Hema). Het lijkt wel of er geen einde komt aan de berichtgeving over het mogelijke definitieve faillissement. Naar het schijnt heeft de vorige eigenaar het bedrijf van de hand moeten doen, en is het nu in handen van een groep buitenlandse schuldeisers, die het op hun beurt weer willen verkopen.

Hema maakt het dagelijks leven leuker en makkelijker, lezen we op de website van het bedrijf. Ik weet het niet. Wat ik wél weet is dat Nederland nog steeds verliefd is op de Hema, en dat zo ongeveer iedereen het een groot verlies zou vinden als het failliet zou gaan. Lees verder →

De vroedvrouw Djarisah werd eind 19^e eeuw geboren op Oost-Java en stierf na een lang leven in Zoetermeer. Djarisah is een bijzondere vrouw die een mooie biografie verdient. Hopelijk kunnen lezers van de Java Post enkele lacunes in haar levensloop opvullen.

Vroedvrouw en verpleegsters tijdens de behandeling van een patiënte in het ziekenhuis, waarschijnlijk in Mergaredja oftewel Margaredja, een zendelingskolonie van de Doopsgezinden, ca. 1910. [TM-10002346]

Djarisah werd op 11 februari 1880 geboren in Modjowarno, een christelijke gemeente in Modjokerto (Oost Java). In Modjowarno was een school, een kerk en een ziekenhuis, waar sinds 1894 de zendingsarts H. Bervoets en zijn vrouw, de verpleegster L.L. Bervoets-van Ewijck werkten.

Opleiding tot vroedvrouw

Bevallingen werden in de inheemse samenleving begeleid door een doekoen baji. Westerse artsen gruwelden over de ondeskundigheid van deze vrouwen. Daarom richtte het gouvernement in 1851 een vroedvrouwenschool op te Batavia waar inheemse meisjes in 2-3 jaar een westerse opleiding tot vroedvrouw kregen. De school werd in 1875 gesloten.

Vervolgens werd eindeloos gediscussieerd of de school niet heropend moest worden. Uiteindelijk besloot het gouvernement in 1891 een beperkt aantal Westerse geneesheren de bevoegdheid te geven om inheemse meisjes in 2-3 jaar op te leiden tot vroedvrouw; de geneesheer kreeg een vergoeding voor kost en inwoning van de leerling en een forse premie als de leerling de opleiding met succes afrondde. Lees verder →

De financiële voordelen die Nederland met de Indonesische soevereiniteitsoverdracht in 1949 behaalde waren groot. Indonesië werd dan wel politiek onafhankelijk, maar in financieel-economische zin werd de koloniale verhouding geenszins geliquideerd.

De openingstoespraak van premier Willem Drees (staand) tijdens de soevereiniteitsoverdracht aan Indonesië in het paleis op de Dam, Amsterdam, 27 december 1949. Naast Drees, van links naar rechts: Hamid II, de sultan van Pontianak, vicepresident Mohammed Hatta en koningin Juliana
[Nationaal Archief]

Op 23 augustus 1949, een dinsdagmiddag met tropische temperaturen, zaten aan de ovale tafel in de Ridderzaal delegaties uit de Republiek Indonesië en de Federale Deelstaten en Nederland bijeen. Ze werden bijgestaan door de Verenigde Naties onder leiding van de Amerikaanse diplomaat Merle Cochran.

Nadat Soekarno en Mohammed Hatta op 17 augustus 1945 de onafhankelijkheid hadden uitgeroepen, volgde een bijna vijf jaar slepend politiek en militair conflict. Deze Ronde Tafel Conferentie was het beoogde sluitstuk waarin de partijen binnen twee maanden onder het wakend oog van de internationale gemeenschap tot de voorwaarden van de soevereiniteitsoverdracht aan Indonesië moesten zien te komen. Na de overdracht werd naar het voorbeeld van de Britse Commonwealth de ‘Nederlands-Indonesische Unie’ opgericht, die bestond uit het Koninkrijk der Nederlanden en de Verenigde Staten van Indonesië, met de Nederlandse vorstin aan het hoofd als Kroon der Unie. Lees verder →

Door Caroline Drieënhuizen

De onafhankelijkheid van Indonesië, vandaag 75 jaar geleden, is in Nederland lang vanuit Nederlands perspectief, vanuit Nederlandse bronnen en verhalen, met Nederlandse belangen en emoties, bekeken. Dat is begrijpelijk, maar levert een beperkt, versmald zicht op de geschiedenis op. Deze week constateerde journalist Niels Mathijssen dit voor de beoordeling van Soekarno in Nederland. Zijn conclusie was dat zolang de eerste president van Indonesië vanuit het eenzijdige, dominante, Nederlands perspectief op het kolonialisme wordt beschouwd, zijn beoordeling even eenzijdig en nationalistisch gekleurd blijft.

TM 5635-11

Tunnelvisies

Hetzelfde geldt feitelijk voor de hele koloniale geschiedenis en misschien nog wel meer voor het beeld op de periode 1945-1949. Nederlandse historici bedienen zich, hoezeer lokaal onderzoek en oral history de afgelopen decennia toenamen aan importantie, veelal van Westerse en papieren bronnen die de koloniale kijk op de geschiedenis representeren en reproduceren. En hoezeer we ook met bronnenkritiek daarvan proberen los te komen, blijven de Europese gedachtewereld en visie van deze bronnen, – het ‘cultureel archief’ – ons beeld op de geschiedenis kleuren en kanaliseren. Het laat talloze, veelal, gekoloniseerde mensen, meestal onbewust, buiten beeld en brengt ons niet dichterbij een evenwichtigere, bredere kijk op de geschiedenis, met al zijn complexiteiten en grijstinten. Dominante historische narratieven – waarin de Nederlandse natiestaat en ‘grote’ gebeurtenissen en mannen figureren – blijven de boventoon voeren. Lees verder →

Herdenking Japanse capitulatie De Indiëherdenking eindigde zaterdag met een oproep van de derde generatie aan de eerste om te blijven vertellen. Excuses kwamen er niet.

Premier Mark Rutte houdt een toespraak bij het Indisch monument in Den Haag tijdens de nationale herdenking van het einde van de Tweede Wereldoorlog in voormalig Nederlands-Indië. [Jerry Lampen/ANP]

„Vertrouw ons met uw verhaal, wij dragen het verder”. Met die woorden besloot de zestienjarige Maddy Batelaan zaterdag de nationale herdenking van de Japanse capitulatie, op 15 augustus 1945. De overgave van de Japanners betekende het einde van de Tweede Wereldoorlog.

Met deze oproep van de derde aan de eerste generatie kwam er ook een einde aan het herdenkingsjaar waarin 75 jaar bevrijding werd gevierd. Herdenkingen die, door de coronapandemie, niet in alle grootsheid waarin ze waren opgezet doorgang konden hebben. De Dam was op 4 mei vrijwel leeg; zaterdag waren er bij het Indisch monument in de Scheveningse Bosjes in Den Haag 75 genodigden, onder wie de koning. Hij legde de eerste krans. Lees verder →

Het debat over het onderzoek naar geweld in Indonesië tijdens de dekolonisatie overschrijdt grenzen, waarschuwt het Niod. Onderzoekers worden voor landverraders uitgemaakt.

Voorzitters Khadija Arib (Tweede Kamer), Jan Anthonie Bruijn (Eerste Kamer) en Erry Stoove van de Stichting Nationale Herdenking 15 augustus 1945 leggen een krans bij de Indische plaquette in het gebouw van de Tweede Kamer. [ANP]

Wetenschappers die het gebruik van extreem geweld tijdens de dekolonisatieoorlog in Indonesië onderzoeken, krijgen steeds vaker harde en soms persoonlijke aanvallen te verduren. De drie uitvoerende instituten van het onderzoeksprogramma maken zich zorgen. “De laatste tijd signaleren we een tendens de wetenschappelijke en persoonlijke integriteit van onderzoekers en het programma als geheel in twijfel te trekken. Dit vinden we een zorgelijke ontwikkeling, daarmee worden grenzen overschreden”, melden zij vrijdag in een persbericht. Lees verder →