Java Post

Recensie ‘Depok: de droom van Cornelis Chastelein’, Westfries Museum Hoorn – nog tot en met 6 oktober 2019

Afgelopen zaterdag 29 juni opende de tentoonstelling ‘Depok: de droom van Cornelis Chastelein’ in het Westfries Museum in Hoorn. Deze tentoonstelling is onderdeel van het nieuwe beleid van het museum om de geschiedenis vanuit meer perspectieven te belichten en meerstemmigheid als leidraad te nemen. In deze tentoonstelling is wel degelijk een ander dan enkel een Europese stem te horen, maar die stem klinkt nog wel heel zacht en voorzichtig…

Het Westfries Museum in Hoorn

Door Caroline Drieënhuizen

Als klein meisje bezocht ik al dit museum, gevestigd in een statig zeventiende-eeuws pand op een plein dat de tot de verbeelding sprekende naam ‘Roode Steen’ draagt. Ik was toen onder de indruk van de gigantische schuttersstukken vol voorname Hoornse burgers uit het verleden en de stijlkamers met krakende houten vloeren waar uit scheepskisten de geur van nootmuskaat en kruidnagel opsteeg. Het was een, zoals ze tegenwoordig zeggen, een ‘totaal ervaring’.

De nu in dat museum geopende tentoonstelling ‘Depok: de droom van Cornelis Chastelein’ besteedt voor het eerst waardig aandacht aan een tamelijk vergeten geschiedenis, namelijk die van voormalig VOC-dienaar Chastelein (1657-1714) die zijn landgoed met specifieke instructies na liet aan zijn tot slaaf gemaakten. Dit zou de start vormen van een bijzondere Indische gemeenschap die tot op de dag van vandaag bestaat en Chastelein een heldenstatus toedicht. Fotograaf Geert Snoeijer en historicus en antropoloog Nonja Peters hebben deze mensen met hun grondige onderzoek en prachtige portretten letterlijk en figuurlijk een stem en gezicht gegeven. Hoe belangrijk dat gevonden wordt, werd maar al te zeer duidelijk tijdens de emotionele toespraak van Henny Isakh, een ‘Depokker’, op de openingsmiddag. Lees verder →

De wrakken van twee Nederlandse onderzeeboten die in de Tweede Wereldoorlog zijn vergaan bij Maleisië, zijn verdwenen. Dat heeft minister Bijleveld van Defensie aan de Tweede Kamer geschreven.

De tewaterlating van de O 16 in 1936

Van de onderzeeër O 16 zijn tijdens een expeditie nog enkele restanten teruggevonden, maar de K XVII is in zijn geheel verdwenen. Slechts een afdruk in de zeebodem duidt erop dat het wrak daar heeft gelegen.

Expeditie

Een speciaal samengesteld team van Nederlandse en Maleisische experts voert de expeditie nu in Maleisië uit en heeft de locaties van de O 16 en de K XVII bezocht. De expeditie vindt plaats in het kader van een recent ondertekende intentieverklaring tussen Nederland en Maleisië over maritiem erfgoed.

“Dit bericht raakt ons diep”, schrijft de minister. Ze noemt de wraklocaties de laatste rustplaats van de opvarenden die een plek van herinnering vormen. Lees verder →

Hoogleraar Gert Oostindie over een thema waar veel Nederlanders niet aan willen: ‘Het is knap lastig een verhaal te vertellen waarin de trots op Rembrandt de schaamte over de slavernij niet in de weg staat.’

Door Sander van Walsum

Gert Oostindie (foto VK)

De vraag wat de historische betekenis is van 1 juli, zal door de meeste Nederlanders met een glazige blik worden beantwoord. De afschaffing van de slavernij op deze dag in 1863 is niet in het collectief geheugen opgeslagen. De nationale herdenking, bij het slavernijmonument in het Amsterdamse Oosterpark, zal een overwegend zwarte aangelegenheid zijn. En toch, zegt historicus Gert Oostindie, worden de thema’s kolonialisme, slavernij en slavenhandel niet langer genegeerd. ‘Dat geweld en racisme vaste bestanddelen zijn van de koloniale geschiedenis is geen moreel maar een wetenschappelijk gegeven. Zes miljoen vermoorde Joden vormen een ijkpunt in de geschiedenis; hetzelfde geldt voor de 12,5 miljoen Afrikanen die als slaaf zijn verhandeld. Dit zijn nu eenmaal de feiten.’

Het klinkt vanzelfsprekend, maar dat is het niet. Getuige alleen al het feit dat aan de honderdste verjaardag van de afschaffing van de slavernij, in 1963, in Nederland op geen enkele wijze aandacht werd besteed – afgezien van een optocht van Surinaamse vrouwen in klederdracht in de binnenstad van Amsterdam. En aan de onthulling van het Nationaal Slavernijmonument, in 2002, ging een debat vooraf met als inzet: is de afschaffing van de slavernij niet een te particuliere gebeurtenis om een nationáál monument te rechtvaardigen? Lees verder →

Zou hij nog leven? Hij was een Duitser, voer mee met onderzeeër U-195 naar Azië, lag in Batavia en Soerabaja en installeerde zich na de Tweede Wereldoorlog in Nederland. In 2008 had Richard Schoutissen van Stichting Oorlogsslachtoffers nog e-mail contact met hem. Maar waar woont hij nu? Is hij nog in leven? Wie weet meer over hem?

Duitse U-boot

Door David van Reybrouck

Het is een weinig gekend aspect van de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog: toen Nederlands-Indië door Japan werd bezet, initieerde Hitler de Monsun Gruppe, een vloot van Duitse U-Boten die voornamelijk voor transportdoeleinden naar Azië werden gestuurd. Daar konden ze aanmeren in de havens van Jakarta, Surabaya, Penang en Singapore. De wateren van Zuid-Oost-Azië waren daarmee de enige plek tijdens de oorlog waar Japanse en Duitse troepen daadwerkelijk samenwerkten, hoewel die samenwerking in de praktijk erg moeizaam verliep. Lees verder →

De laatste officiële zeeslag van de Nederlandse marine

Door Rob Bruins Slot

De marine bestaat 525 jaar. De Slag bij Vlakke Hoek is nog steeds de laatste officiële zeeslag van de Nederlandse marine. De zeeslag vond plaats op 15 januari 1962 voor de kust van Nieuw Guinea. Het Nederlandse fregat Hr. Ms. Evertsen bracht een Indonesische torpedoboot tot zinken. Het conflict was de escalatie van de spanning tussen Indonesië en Nederland over de status van Nieuw Guinea. De Indonesische president Soekarno eist Nieuw Guinea op als onlosmakelijk deel van het zelfstandige Indonesië, terwijl Nederland tegen internationale druk in bleef vasthouden aan een koloniale politiek die er toe zou moeten leiden dat de de Papoea’s in een referendum hun eigen toekomst zouden kunnen bepalen.

Hr. Ms. Evertsen

‘Konfrontasi’

Het was een donkere nacht in tropische wateren. Zowel aan Nederlandse als aan Indonesische zijde was er spanning: zal er vannacht actie komen? Die kwam. De ‘konfrontasi’-politiek van de Indonesische president Soekarno werd uitgevoerd: Drie snelle motortorpedoboten van de Indonesische marine gingen de avond van de 15de januari 1962 op weg naar Nieuw-Guinea. De drie schepen zaten volgepakt met Indonesische soldaten die als infiltrant het Nederlandse gezag moesten ondermijnen. Lees verder →

Het moet een ontmoetingsplek worden, informatie bieden en een plaats zijn om te herinneren. Aan wat zich in Nederlands-Indië afspeelde sinds de kolonisatie en het einde daarvan in 1949 – waarna ongelijkheid voor veel mensen bleef bestaan. De bewogen geschiedenis van Nederlands-Indië verdiende een eigen plek en die is er nu: vandaag is het Museum Sophiahof in Den Haag officieel geopend door koning Willem-Alexander.

Koning Willem-Alexander bij de opening van Museum Sophiahof

In het museum staan de culturele en historische erfenis van Nederlands-Indië centraal. Volgens de organisatie hebben twee miljoen mensen in Nederland een verbinding met de voormalige kolonie. Voor hen, maar ook voor alle andere geïnteresseerden besloot het kabinet in 2015 dat de geschiedenis van Nederlands-Indië zo goed mogelijk behouden moet blijven.

Het museum is daar de uitwerking van. De uitvoering is in handen van vijf organisaties die ook in het pand gehuisvest zijn: het Indisch Herinneringscentrum, het Moluks Historisch Museum, het Indisch Platform, Pelita en Nationale Herdenking 15 Augustus 1945. Lees verder →

Wie zijn daders, wie slachtoffers? Het grote onderzoek naar de dekolonisatie van Nederlands-Indië is pas eind 2021 klaar, maar uit verschillende hoeken wordt al kritiek geuit. Wat is er aan de hand?

Ondervraging Indonesische gevangenen door Nederlandse militair

Door Harriët Salm

Vorige week uitte de Federatie Indische Nederlanders haar zorgen over het onderzoek, en zij is niet de enige. De kritiek komt uit ver uiteenliggende hoeken. Wat zijn die zorgen dan precies? En wat valt er van het onderzoek te verwachten?

‘Te weinig aandacht voor misdaden tegen Indische Nederlanders’

Hans Moll, voorzitter van de Federatie Indische Nederlanders, verdedigt de belangen van Indische Nederlanders. Hij schreef vorige week een brief aan de onderzoekers van de dekolonisatie waarin hij zijn zorg uit over de voortgang van het onderzoek naar de dekolonisatie.

“In de Indische gemeenschap in Nederland is van de start af aan onrust over dit onderzoek. Niet alleen onder voormalige militairen van het Koninklijk Nederlandsch-Indische Leger (Knil), maar onder alle direct betrokkenen, Indo-Europeanen zowel als Hollanders. Nu het anderhalf jaar verder is, leek het mij goed opnieuw aandacht te vragen voor onze zorgen, daarom schreven wij vorige week een nieuwe brief.

“Wij vrezen dat het onderzoek te eenzijdig wordt. Dat er straks alleen Indonesische burgers en vrijheidsstrijders in komen te staan als slachtoffers van Nederlands ingrijpen. Terwijl aan de andere kant het Nederlandse leger van oorlogsmisdaden zal worden beschuldigd. Er moet ook goed worden gekeken naar de misdaden gepleegd na de onafhankelijkheidssverklaring 17 augustus 1945 tegen Indische Nederlanders en andere slachtoffers. Lees verder →