Java Post

De vaderlandse media werden deze week uitgenodigd een kijkje nemen in de koninklijke stallen bij de volledig gedemonteerde Gouden Koets, die ook dit jaar niet kon worden ingezet tijdens Prinsjesdag. De rijksvoorlichtingsdienst leek het een goed idee om zo de restauratie van de koets nog een keer onder de aandacht van het publiek te brengen.

Hulde der Koloniën

Bij de toelichting van conservator Yvonne Nijlunsing, vertoond op de website van de NOS,  moet het niet druk zijn geweest. In tegendeel, het lijkt er zelfs op dat alleen de NOS iemand had gestuurd om verslag op te maken. De overige landelijke media deden er het zwijgen toe.

En dat is op zijn minst opmerkelijk, zeker gezien de eerder in de media opgespeelde controverse over de beschilderingen op deze koets, en de recente media-aandacht voor de donkere kanten van ons koloniale verleden. Lees verder →

Het idee van een ‘gouden eeuw’ gaf de jonge Republiek een positief zelfbeeld. Niet schrappen die term, zegt Lotte Jensen. Je kunt er juist goed mee reflecteren op onze geschiedenis.

Stilleven met kalkoenpastei van Pieter Claesz (1627) (Rijksmuseum)

Door Lotte Jensen

Over de term ‘Gouden Eeuw’ barstte afgelopen week een nationale discussie los. Aanleiding was een artikel van vier medewerkers van het Amsterdam Museum, die in de Volkskrant betoogden dat de lading ervan de historische werkelijkheid onvoldoende dekt. Ze pleitten voor een nieuw narratief om het museum „meerstemmig en inclusief te maken”.

Politici buitelden over elkaar heen. Premier Rutte (VVD) vond het afschaffen van de term „onzin” en Geert Wilders liet weten „beretrots” te zijn op deze periode. Het nationale debat kwam tot een kookpunt in De Wereld Draait Door. Meer dan een miljoen kijkers zagen hoe Zihni Ozdil, oud-Tweede Kamerlid voor Groen Links, de degens kruiste met Thierry Baudet van Forum voor Democratie. De eerste pleitte voor afschaffing van de term omdat die alleen het perspectief van de elite laat zien, terwijl de laatste beargumenteerde dat we trots moeten zijn op dit tijdvak en dit moeten durven uitdragen. Lees verder →

De stand van de medische wetenschap in Nederlands-Indië

Meestal zie je op foto´s wat je ziet, en blijft het daarbij. Soms echter moet  je echter wel drie keer kijken om te weten wat wordt afgebeeld, en kom je tot de ontdekking dat schijn bedriegt…

Artsen met blauwe zalf (foto G.M. van der Molen)

Door Bert Immerzeel

De foto werd me ooit toegezonden met het bijschrift: ´mijn ouwe heer in een karretje in Medan, zo rond 1936´. Zo veel wist ik dus. En ook wist ik dat de man een dokter was. Maar verder? Die enorme pot blauwe zalf onder zijn linkerhand? Wat is dat eigenlijk, blauwe zalf?

Enig zoeken op het internet helpt ons hier uit de brand: blauwe zalf, officieel kwikzalf geheten, was een veel gebruikt middel tegen schurft en allerlei andere huidaandoeningen. Het bestond uit een mengsel van varkensreuzel en kwik. Omdat het al eeuwenlang in de markt was, werd de werkzaamheid ´uitgebreid´ tot de bestrijding van allerlei andere kwalen zoals syfilis. Ook werd het, net als Coca Cola tegenwoordig, aanbevolen voor het losdraaien van vaste bouten en moeren.

De Oosthoek Encyclopedie van 1916 beschrijft het als volgt:  “Kwikzalf, – een blauwachtig-grijze zalf, die verkregen wordt door 30 delen kwik te wrijven onder 5 delen wolvet totdat het kwik hier zóó fijn in verdeeld is, dat men geen metaalbolletjes meer ziet. Daarna worden 65 delen benzoëreuzel toegevoegd. Heet in de volksmond blauwe zalf, blauwe boter, hoofdpommade, familiezalf, ruiterzalf.” Lees verder →

Het zal evenveel kritiek opleveren als enthousiasme: het besluit van het Amsterdam Museum om de term ‘Gouden Eeuw’ voortaan niet langer te gebruiken als synoniem voor de 17de eeuw. Het ingeburgerde begrip dekt volgens het museum niet de ‘historische werkelijkheid’.

De semipermanente tentoonstelling ‘Hollanders van de Gouden Eeuw’ in de Hermitage in Amsterdam gaat voortaan ‘Groepsportretten van de 17de eeuw’ heten. (ANP)

Door Rutger Pontzen

Wat doorgaans geassocieerd wordt met nationale trots, voorspoed, vrede, weelde en onschuld is, volgens het museum, evenzeer een periode van ‘armoede, oorlog, dwangarbeid en mensenhandel’.

In een opiniestuk in de Volkskrant stellen vier leden van het Amsterdamse museum, onder wie directeur Judikje Kiers en artistiek directeur Margriet Schavemaker, dat de Nederlandse 17de eeuw te lang vanuit het eenzijdige perspectief van de machthebbers is bezien. Hoe kun je, volgens hen, een eeuw ‘goud’ noemen als velen in die tijd slachtoffer zijn geworden van uitbuiting, moord en slavernij? Lees verder →

Een Britse diplomaat geïnspireerd door ‘Indische jongens’ aan de Birma-spoorweg

De Nederlandse geschiedschrijving van de totstandkoming van de Republiek Indonesië is grotendeels gebaseerd op Nederlandse militaire bronnen. Het conflict had echter een sterk internationaal karakter. Vele niet-Nederlandse invalshoeken werden over het hoofd gezien, en bronnen bleven ongebruikt. Peter Schumacher vraagt onze aandacht voor de rol van de Britse diplomaat en ondernemer John Coast.

Door Peter Schumacher

John Coast (1916-1989)

Aan de beruchte Birma-spoorweg, die overigens voor het grootste deel door Thailand liep, werkten tijdens de Tweede Wereldoorlog krijgsgevangenen uit verschillende landen, onder wie Britten, Australiërs en Nederlanders. Bij de laatsten zaten ook duizenden Indo-Europese dienstplichtigen van het Koninklijk Nederlands Indisch Leger (KNIL). Veel van deze zogeheten ‘ex-POW’s’ hebben na de oorlog hun ervaringen te boek gesteld, zo ook de Engelsman John Coast. Wat zijn Railway to Death zo bijzonder interessant maakt zijn de beschrijvingen van zijn ontmoetingen met mensen die hij aanvankelijk ‘Dutch Eurasians’ noemt. Later, als hij hen beter heeft leren kennen, begint hij in zijn boek de benaming te gebruiken die zij zichzelf geven: ´Indische Jongens´.

Coast zit in een basiskamp waar groepen krijgsgevangenen korte tijd verblijven voor ze verder trekken naar het harde werk aan de spoorbaan en waar ze maanden later uitgemergeld en doodziek naar terugkeren. Hij  leert voor het eerst een ´Indische jongen´ kennen tijdens een potje schaak. Als blijkt dat deze man naast een uitstekend schaker die praktisch nooit verliest ook nog eens een veelgevraagd portrettekenaar én een zeer verdienstelijk violist is, noteert Coast verbaasd en niet zonder zelfkritiek: ‘Met volstrekt misplaatste arrogantie verwonderde ik me er toen over wat een klein scheutje Europees bloed voor effect kan hebben.’ Lees verder →

In 1988 verscheen een gedegen proef­schrift van de Japanse Aiko Kurasawa over de gevolgen van de Japanse bezetting voor de inheemse bevolking van Java. Zij deed als eerste in de jaren zeventig onder­zoek ter plaatse. Zij sprak met tientallen Indonesiërs die het zelf hadden meege­maakt en verdiepte zich in de literatuur. Het onderstaande is voor een groot deel ontleend aan Kurasawa’s proef­schrift.  

Bij de intocht in Bantam troffen de Nederlandse troepen te Bajah een monument aan, dat was opgericht door de Republikeinse autoriteiten ter nagedachtenis aan de daar gestorven romushas. Opname uit 1948.

Door Peter Schumacher

Aanvankelijk meldden Javanen, gelokt door prachtige beloftes, zich als vrijwilliger om als arbeider het land te helpen opbouwen. De propaganda, waar de Japanners meesters in waren, deed het voorkomen dat de inspanningen van deze arbeiders, de zogeheten Romoesja’s, ook van groot belang was voor de door Japan in het vooruitzicht gestelde onafhankelijkheid. Al spoedig bleek dat Romoesja’s, zonder dat hen dat tevoren was verteld, met tiendui­zenden tegelijk naar plekken buiten Indonesië werden ver­scheept en zeer slecht werden behan­deld. Hun kans op overle­ven bleek niet groter dan één op drie. Er is een spoorbaan-project geweest op Borneo waar geen enkele Romoesja levend vandaan is geko­men. Lees verder →

Market Garden en de verbeten strijd om Zeeland, de hongerwinter en de atoombom op Japan. Maar ook het afgekapte voetbalseizoen, de eerste joodse feestdag in vrijheid en de ontluikende wederopbouw. De NOS volgt online een jaar lang het nieuws van 75 jaar geleden alsof het nu gebeurt, met de moderne technieken.

Screenshot van de website

De speciale website opent vandaag met het bericht dat de geallieerden al de grens met Nederland zijn overgestoken en NSB’ers bijltjesdag vrezen. Pas morgen volgt de deceptie dat deze Dolle Dinsdag op een misverstand gebaseerd was: de geallieerden waren wel in de buurt, maar de strijd zou nog maanden duren.

“Het is het meest ambitieuze project dat de NOS ooit online heeft gedaan rondom de bevrijding”, zegt eindredacteur Lambert Teuwissen. “We zullen elke dag zeker een nieuw bericht hebben, in periodes als rond de enorme luchtlandingsoperatie Market Garden zijn het er al snel meer. We volgen bovendien niet alleen de grote militaire campagnes, maar ook het dagelijks leven, in bezet en bevrijd gebied, in Nederland, het huidige Indonesië en de West.” Lees verder →