Sommige kwesties, zoals de Indische kwestie, lijken nooit te worden opgelost. Indisch Nederland was de vorige weken in rep en roer. Bert Immerzeel weet waarover het gaat, maar heeft er moeite mee alles te begrijpen.
Indisch protest in de Tweede Kamer (ANP)
Door Bert Immerzeel
Mocht u bovenop het nieuws zitten, dan heeft u het vast wel meegekregen de afgelopen weken. Voor de zoveelste keer was sprake van een afwijzende beslissing van de regering voor toekenning van een uitkering aan Indische oorlogsgetroffenen. ‘Beng!’ – zo klonk de beslissing voor degenen die daar de afgelopen jaren voor hadden gevochten. ‘Beng-Beng-Beng!’ ‘Een schande!’, riepen de aanwezigen op de publieke tribune van de Tweede Kamer. ‘Van God los’, was het oordeel van Peggy Stein, de voorzitter van Indisch Platform 2.0 die de laatste jaren de strijd naar zich toe heeft getrokken.
Alsof ze niet wisten dat dit de uitkomst zou worden. De Nederlandse regering heeft zich, bewust of onbewust, sinds de jaren ´50 op het standpunt gesteld dat de verplichtingen van nabetaling van de ambtenarensalarissen over de periode 1942-1945 bij Indonesië liggen, – conform de afspraken daarover met dat land in 1949. Degenen in Nederland die het daar niet mee eens waren hebben meermalen geprocedeerd, maar steeds zonder succes.
Eind 2015 – inmiddels 70 jaar ná de Japanse bezetting! – was voor het eerst sprake van een soort morele verantwoording. De regering liet weten het niet correct te vinden wat er in het verleden allemaal is gebeurd, en gaf ruimte aan een ‘uitkeringsregeling backpay’: een eenmalige betaling van 25 duizend euro aan de nog in leven zijnde personen van wie kon worden aangetoond dat zij aan het begin van de oorlog in overheidsdienst werkzaam waren en die nadien geen salaris meer hadden ontvangen. In 2016 en 2017 werden in totaal bijna 600 personen opgespoord die aan deze voorwaarden voldeden. De regeling voorzag niet in een uitkering aan de nabestaanden van de reeds overleden ex-ambtenaren.
Dit laatste viel vooral slecht bij de in 2017 opgerichte stichting Indisch Platform 2.0, een ‘opvolger’ van de officiële contactgroep van het Ministerie van VWS, het Indisch Platform. Het IP 2.0 heeft sindsdien voortdurend contact gezocht met de overheid om de weinige nog in leven zijnde oorlogsslachtoffers te helpen. Heeft dit iets opgeleverd? Nee, dus. Soms werd geroepen dat het afdoen van de ‘Indische Kwestie’ een betaling vereiste van 36,5 miljard. Voor wie? Waarom? Het werd in het midden gelaten.
Er werd echter ook actie gevoerd voor verschillende groepen oorlogsslachtoffers, zoals dit keer de nabestaanden. De oppositiepartijen stemden vóór de ingediende moties, de regeringspartijen tegen. ‘Een schande! Zuinigheid! Weglopen van verantwoordelijkheid!’, aldus de reacties. De Tweede Kamer-vergadering moest worden onderbroken door het tumult dat de Indischen veroorzaakten. Er werd geschreeuwd, er werd gehuild. ‘Gelukkig dat mijn vader is overleden’, snotterde een mevrouw, ‘dan hoeft hij dít niet meer mee te maken.’
Afijn, een klein drama, want meer dan dit was het natuurlijk niet. Triest dat die nabestaanden nu geen toegang hebben tot de uitkering waar hun partner sinds 2015 recht op had. Maar het gaat slechts om een paar honderd personen die heel lastig zijn op te sporen, en niet zonder grote problemen. De staatssecretaris liet vooraf al weten heel goed te hebben geluisterd naar de adviezen van de mogelijke uitvoerende sector. Over die problemen nu geen woord van de kant van Indisch Platform 2.0.
Zou een nieuwe regeling voor de nabestaanden mogelijk zijn geweest? Misschien. Zou deze iets hebben opgelost? Niets. De klachten over het grotere Indische leed zouden zijn gebleven. Ik denk dat de staatssecretaris dit goed heeft begrepen. Beter het verleden een keer te laten rusten en vooruit te kijken. Misschien zou Indisch Platform 2.0 een keer kunnen pleiten voor een overheidssubsidie voor tweede- en derde generatie Indischen die een keer naar Indonesië willen reizen en daar financiële moeite mee hebben. Het zou kunnen zijn dat de overheid dan opeens wél positief reageert, en niet zo zuinig blijkt te zijn als we nu denken.
Java Post 
Was deze uitspraak niet op dezelfde dag dat ook een Surinaamse kwestie werd behandeld?
Het lijkt mij dat vanuit morele gronden er alle reden is om de nabestaanden tegemoet te komen. En waar het gaat om maar een paar honderd mensen, wat is dan (financieel) het probleem voor het kabinet om te weigeren, zeker als de gehéle oppositie (rechts én links) achter dit voorstel staat van back-pay? ‘Moeilijk op te sporen’ lijkt mij geen reden om het plan af te wijzen – wie zich aanmeldt, gaat door een administratieve molen (net als eerder in 2015) om te zien of men in aanmerking komt.
Voor zover ik weet, uit bronnen, werden de salarissen (tot hoe lang?) door de overheid betaald/ overgemaakt, maar werden de bankrekeningen bevroren door de Japanse bezetter.
Na verloop van tijd mocht men een maximum opnemen van je eigen rekening, de rest was ‘weg’. Dat laatste is een vraagteken. Want vele mensen uit de bezettingsjaren in Indonesie waren verbaasd dat op hun rekening bij de Japanse bank na de capitulatie van Japan, echt nog geld had staan.
Hoeveel heeft de Japanse bezetter van die rekeningen afgehaald aan oorlogsbuit, hoeveel maanden heeft de Nederlandse regering nog doorbetaald, wetende dat de bankrekeningen van de ambtenaren bevroren waren?
De ambtenaren werden niet ontslagen door de Nederlandse overheid na de bezetting van Indonesie, ambtenaren hebben en hadden een heel goede regeling met betrekking tot uitbetaling van salaris.
Het is daarom een gejoel waard (van heel Nederland) hoe slecht de Nederlandse overheid hiermee omgaat. Als deze inderdaad continue heeft betaald op de bevroren rekeningen, dan is het aan de Nederlandse ambtenaren om Japan aan te klagen.
Als Nederland gestopt is met betaling van salaris. Een betere advocaat, deze uitspraak niet accepteren en in hoger beroep gaan.
* bekend is dat snel na de bezetting van Indonesie, salarissen, pensioenen niet meer werden uitbetaald, dat is een feit.
Zó geformuleerd heb je gelijk, Benedict.
Echter, de overgrote meerderheid van de backpay-betalingen na 2015 vond plaats door tientallen bestanden met elkaar te vergelijken en zó tot betaling te komen. Met andere woorden, de meeste betalingen vonden plaats ambtshalve. 80-plussers hoeven niet meer zo nodig zélf een aanvraag in te dienen.
Het zelfde apparaat dat destijds de backpay afhandelde, heeft nu tegen de minister gezegd: het kán, maar liever niet. Té veel sores, te veel risico. De staatssecretaris heeft de boodschap begrepen en gekozen voor de meest logische weg van afwijzen. De financiën zijn hierbij geen punt van overweging geweest, voor zover ik dat kan beoordelen.
De overweging van deze regering was dezelfde als die van alle andere regeringen sinds 1945 . Het moet ons niet te veel geld kosten.
Dit standpunt is gebouwd op het koloniale principe dat de inwoners van Indië er waren om aan te verdienen.
De overweging dit keer was dat een weduwencompensatie moest dienen om van dat gezeur af te zijn … Idd ook met die compensatie blijven er mensen die om veel meer vragen. Ik ook: volledig herstel van de salarisrechten en direct uitbetalen aan de rechthebbenden en nabestaanden.
Dat verhaal…. van het is niet mogelijk iedere weduwe te vinden, wat wel waar is, wordt misbruikt.
De meeste weduwen zijn wel te vinden…via documenten van de overheid, via andere documenten en getuigenissen. Slechts enkelen zijn niet te vinden of hun claims dat zij weduwe zijn, zijn niet volledig te bewijzen
Dat zijn er enkelen… maar waar een wil is, is een weg
En die weg is er niet voor de Nederlandse politiek, men zit nog vast aan de VOC-mentaliteit, incluis de ‘slimme deal’ van de salarisschulden afschuiven op Indonesië.
Dat is niet wat ‘dat apparaat’ expliciet gezegd heeft. Daarnaast heeft de SVB lijsten ontvangen en direct begin januari kunnen uitkeren. Ik heb daaraan meegewerkt.
Peggy,
Op 31 mei 2022 schreef de SVB aan VWS dat een nieuwe backpayregeling voor nabestaanden kon worden uitgevoerd, mits zou worden voldaan aan 7 voorwaarden. In een volgende alinea worden de twijfels van de SVB nog een keer uitgeschreven, samengevat: negatieve publiciteit. Het is maar hoe je het leest, maar ík zie het als een ambtelijk schrijven waarin wordt gezegd: het kán, maar liever niet. Een dergelijke conclusie ligt ook in het verlengde van een eerder (2021) opgesteld onderzoeksrapport naar de haalbaarheid van een nieuwe regeling, door de firma AEF.
De tweede zin in je reactie kan ik niet goed plaatsen.
Bert
Bert, dank voor je reactie. Zoals je weet heb ik mij (voor mijn boek) verdiept in de Japanse bezettingstijd. Door die studie zijn bij mij de ogen geopend voor de enorme ellende die o.a. deze groep ambtenaren in de periode 42-45 heeft moeten ondergaan. Ik vind het opvallend hoe weinig aandacht daaraan is/wordt gegeven: dat een (zoals jij het stelt) ‘morele verantwoording’ voor deze ambtenaren pas in 2015 (dus 70 jaar later) plaatsvond, lijkt mij in dat verband veelzeggend.
Ik vermoed dan ook dat achter deze huidige backpay-wens voor de nabestaanden iets anders, veel groters zit dan financiële compensatie – namelijk hoognodige erkenning. Op dat terrein valt bepaald nog wel wat te winnen. Illustratief is dat de Commissie van het Indië-Onderzoek in het overzichtswerk ‘Over de grens’ (blz. 43-46) wél stilstaat bij het aangedane leed dat de Indonesiërs trof tijdens de Japanse bezetting, maar met geen woord rept over het lot van de circa 300.000 (Indische) Nederlanders: de Buitenkampers en de geïnterneerden (bijv. Tjideng en de Birma spoorweg). Dat is geen toevallige omissie, en dat maakt het niet-noemen des te erger. En ondertussen heeft de Commissie Bussemaker het in haar Rapport (blz. 17) over ‘het streven naar inclusievere geschiedenis’ bij haar voorstel om ‘de term Indisch te problematiseren’ – het staat er echt. Ik kan daar met de pet niet bij.
Jij doet de suggestie om ‘beter het verleden een keer te laten rusten, en vooruit te kijken’. Zou het echter niet veel beter zijn dat NL juist een keer goed gaat kijken naar dat verleden van Indië 42-45? Want door al het gebrek aan aandacht (ik zou bijv. niet één film kunnen opnoemen over die periode – terwijl er een groot aanbod is van films over Nederland 42-45) is er erg weinig over bekend.
Echt hoor, als we niet oppassen heeft NL over een jaar of tien jaar nauwelijks meer een idee waar de 15 Augustus Herdenking voor staat.
Met het ondertekenen van de Souvereiniteitsverdrag ontvluchtte Nederland aan al haar verantwoordelijkheden tav hen die haar jarenlang trouw hadden gediend incl. de jaren van Gevangenschap onder het Japans regime.
Nu waren Indonesië en Japan verantwoordelijk.
Grotendeels eens met deze analyse. Mevrouw Stein wist en weet dit, maar is met haar clubje gebaat bij onrust en onvrede. De zaak klinkt ook sympathiek, maar natuurlijk is het merendeel van de Indische Nederlanders hier helemaal niet mee bezig. Aan het eind gaat u echter flink in de mist met u suggestie voor overheidssubsidie voor tweede- en derde generatie Indischen die een keer naar Indonesië willen reizen. Waarom moet de overheid daarvoor betalen? En wat moeten Indischen in een land dat hun familie heeft uitgemoord en alles heeft afgepakt? Ik persoonlijk ken geen enkele Indische Nederlander waarvan ook maar een haar op hun hoofd overweegt om naar die bananenrepubliek af te reizen. Mijn vraag is dan ook: Met wat voor ‘Indischen’ trekt u eigenlijk op?
Beste Nico, verklaar u nader. Waarom zou ‘ik en mijn clubje’ gebaat zijn bij onrust en onvrede?
Heeft u ‘het merendeel van de indischen’ persoonlijk gesproken? Weet u überhaupt hoeveel mensen ermee bezig zijn? Kunt u dit onderbouwen?
@r.l. Mertens, dank u wel voor uw reactie. Maar dat is niet de juiste, overleden voor het tijdstip wat ik bedoel..
Ik heb hier al eerder eens vanuit een juridisch oogpunt op gereageerd.
Voor zover ik weet, uit bronnen, werden de salarissen (tot hoe lang?) door de overheid betaald/ overgemaakt, maar werden de bankrekeningen nagenoeg direct na de bezetting bevroren door de Japanse bezetter.
Na verloop van tijd mochten de burgers van de bezetter een maximum per maand opnemen van de eigen rekening, de rest was ‘weg’, oorlogsbuit.
Dat laatste is een vraagteken. Want vele mensen uit de bezettingsjaren in Indonesie waren verbaasd dat op hun rekening bij de Japanse bank na de capitulatie van Japan, echt nog wat geld had staan.
Hoeveel heeft de Japanse bezetter van die rekeningen afgehaald aan oorlogsbuit, hoeveel maanden heeft de Nederlandse regering nog doorbetaald, wetende dat de bankrekeningen van de ambtenaren bevroren waren?
De ambtenaren werden niet ontslagen door de Nederlandse overheid na de bezetting van Indonesie, ambtenaren hebben en hadden een heel goede regeling met betrekking tot uitbetaling van salaris en pensioen.
Het is daarom een gejoel waard (van heel Nederland) hoe slecht de Nederlandse overheid hier (weer) mee omgaat.
Als de Nederlandse regering inderdaad continue heeft betaald vanaf het begin van de bezetting tot op de dag na de bezetting op de bevroren rekeningen, dan is het aan de Nederlandse ambtenaren om Japan en Indonesie aan te klagen.
Als Nederland gestopt is met betaling van salaris en het storten van de pensioenen wetende dat de rekeningen bevroren waren. Een betere advocaat, deze uitspraak niet accepteren en in hoger beroep gaan.
* bekend is dat snel na de bezetting van Indonesie, salarissen en pensioenen niet meer werden uitbetaald, dat is een feit.
Het inhouden van een Indisch pensioen waarvoor men het hele werkende leven gespaard had, is een dubieus vehikel.
Wat niet wordt aangehaald zijn alle andere verzekeringen die men als werkende had in Nederlands-Indie. Ook die verzekeringen hebben nooit uitbetaald. Waar zijn al deze salarissen en pensioen miljarden gebleven?
De bijna 700 miljoen guldens die werd betaald door Indonesie voor bijstand aan de Nederlands Indische bevolkingsgroep in Nederland, waarvan maar een kleine 200 miljoen is uitgekeerd. Een half miljard ‘kwijt’, verdwenen in de schatkist.
Jean
Beste Nico, ik woon inmiddels al meer dan 30 jaar in het land dat u bananenrepubliek noemt, een grove benaming voor een natie die momenteel heel wat meer meetelt in de wereldpolitiek dan dat piepkleine polderlandje in Europa. Het mag echt als een prachtig wonder worden gezien dat deze natie met nog meer bevolkingsgroepen dan in heel Europa, zich na het afwerpen van het koloniale juk heeft ontwikkeld tot het land dat het nu is. Ik leef er al jaren met veel plezier, veel meer dan eertijds in mijn patria. Ik heb een kind in Nederland die het resultaat is van de koloniale tijd (grootouders destijds als ex-KNIL naar Nederland gekomen) en kinderen die zijn voortgekomen uit een gelijkwaardige relatie tussen een nazaat van de gekoloniseerden en een nazaat van de vroegere kolonisatoren. Edoch, ze kunnen het uitstekend met elkaar vinden. Het zou mooi zijn als men in Nederland ook wat meer vriendelijk praat over de vroegere kolonie die nu een waardige zelfstandige staat is en waarvan de inwoners zelden een terminologie gebruiken voor de oud-kolonisator zoals u. Vergeet het oudzeer en u zal zich stukken beter voelen. Ik werk hier nog steeds voor de Indische slachtoffers uit de Japanse en Bersiap-tijd en sta versteld hoe zij – ondanks soms moeilijke omstandigheden – een positieve houding hebben t.o.v. beide landen waaruit hun voorouders zijn voortgekomen.
Met het verdrag van New York en de Souvereiniteitsoverdrag gaf Nederland de Indischen over aan Japan en Indonesia.
Nederland waste haar handen van haar verantwoordelijkheid net zoals de Romeinse gouverneur van Judea, Pontius Pilate, zijn handen waste en Christus overdroeg aan de Joden (Mat:27:19-24)
Inkt zwart zijn deze en genoemde dagen
@Reneé; ‘inktzwart etc.’- Met mevr. Zegveld; op naar het Europese Hof!
R.L. Mertens?
Bent u familie van E.H. Mertens die werkte in de Schoenenfabriek van Paatje?
Jean
@Jean; ‘E.H.Mertens etc.’- Niet dat ik weet, Tenzij hij/zij familie/nazaat is van mijn Belgische grootvader Joseph Lucièn Mertens, geb. 2/6-1870 Lebbeke, overleden 3/7- 1935
@R.L. Mertens, dank u wel voor uw reactie. Maar dat is niet de juiste, overleden voor het tijdstip wat ik bedoel..