We leven in een andere tijd dan een halve eeuw geleden. Daar kunnen we maar beter
aan wennen, ook al is de praktijk soms lastig. Misschien helpt het te vergelijken, zoals bij naamproblemen in in Spanje en in Nederland, twee ex-koloniale grootmachten.
Straat in Mota de Judíos, voorheen Matajudíos,.
Door Bert Immerzeel
Een paar keer per jaar rijden we met onze kinderen naar mijn schoonmoeder in de
Spaanse stad Léon. Kort voor de aankomst komen we door het dorpje Villamoros.
Nou ja, dorpje? Volgens Wikipedia wonen er zo´n 80 mensen, hopelijk gelukkig in
hun eenzaamheid, want voor een buitenstaander biedt de omgeving weinig vertier.
Enkele tientallen huizen rondom een kerk waarvan de deur waarschijnlijk nog maar
weinig opengaat. Voor langskomende Santiago-pelgrims is er in de zomer nog een
barretje. Om één keer te bezoeken en daarna nooit weer.
Wat het dorp zo bijzonder maakt? Natuurlijk die naam Villamoros, dorp van de
Moren. In Nederland wordt hier waarschijnlijk niets van gedacht, maar in Spanje is
het kantjeboord. ‘Moren’ is hier de volksbenaming voor de bewoners van Noord-
Afrika. Iedereen gebruikt het, maar weet tegelijkertijd dat dat eigenlijk niet hoort.
Het woord heeft een negatieve lading. De Moorse geschiedenis van Spanje is echter
moeilijk uit te wissen. In Extremadura bestaat nog een dorpje met de naam
Matamoros: dood aan de Moren. Een ander dorpje, met de naam Matajudíos, dood
aan de Joden, werd een jaar of tien geleden op verzoek van de bewoners
omgenaamd. Het klonk té negatief.
Misschien niet zo vergaand als in Nederland, maar ook in Spanje wordt geprobeerd
politiek correct te zijn. Zo werden de afgelopen maand de bijschriften van de kunst
in het Prado Museum in Madrid herschreven. In Barcelona leidde een lokaal initiatief
tot de aanpak van microracismen: een publiciteitscampagne vroeg de burgers om de
24-uurs buurtsupermaktjes en hun personeel niet meer ‘Paki’, van Pakistaans, of
‘Chino’, van Chinees, te noemen.
Lovenswaardige initiatieven. Maar er is nog een lange weg te gaan.
In Nederland is het alsof we het spoor een beetje kwijt zijn. Er is al zó veel
veranderd, dat brave burgers het welletjes vinden en hun kont tegen de krib gooien,
lees PVV stemmen, als er weer eens politiek correct wordt opgetreden, en geen
begrip meer hebben voor besluiten van hun eigen bestuur.
Neem nu Amsterdam. Al in 2019 werd door de gemeenteraad een besluit genomen
over de naamgeving van de nieuwe straten in IJburg. Ze zou in het teken moeten
staan van kolonialisme en slavernij. De meeste van de 27 nieuwe namen refereren
aan de Caribische geschiedenis, enkele andere hebben betrekking op Nederlands
Indië/Indonesië. Een reactie uit Indische kringen bleef uit, tot kort geleden. De
Federatie Indisch Nederland schreef op haar website ‘dat onder de eerste generatie
Indisch Nederlanders het onbehagen groeit over de omstreden Merdekagracht en
dat zij zich door de naamkeuze niet meer veilig voelen.’ Het zou klachten hebben
‘geregend’.
Grote woorden, en moeilijk te begrijpen. Niet alleen omdat de naam al vijf jaar
geleden vast stond, maar ook omdat ‘merdeka’ als uiterst neutraal begrip de uiting is
van een volledig gerechtvaardigd onafhankelijkheidsverlangen van de Indonesiërs.
Verder staat de kritiek van de FIN nogal haaks op de discussie over het gebruik van
het woord ‘bersiap’, een jaar geleden. Dàt woord moest juist worden gekoesterd. En
Merdeka mag nu niet? Burgemeester Halsema vond het ook allemaal wat
overdreven, en handhaafde het eerdere besluit.
Hoe lastig het is om een nieuwe wereld vorm te geven, blijkt uit een bericht van
diezelfde Amsterdamse gemeenteraad enkele weken geleden. In Amsterdam-West
werd een nieuwe wijk gebouwd, waarin de straten de namen zouden dragen van
specerijen. Vanille, basilicum en kruidnagel mochten wél worden gebruikt,
nootmuskaat echter niet. Dat kruid zou men kunnen associëren met de inname van
Banda door Jan Pietersz Coen in 1621. De Nootmuskaatstraat heet daarom straks
Mierikswortelstraat. Aldus besloten.
Het is afwachten of onze gevoeligheden zich niet alleen uitstrekken tot nieuwe
namen, maar ook de oude kunnen veranderen.
Bij mij blijft de nootmuskaat in het keukenkastje staan, maar dat terzijde.
Java Post 
Wat een mooie bijdrage, met veel interesse gelezen.
@Merdeka gracht etc.; Mag niet van de FIN? Merdeka= vrijheid, mag niet. Wel bezetting/onderdrukking?
Een mooi artikel!
He? het woord ”nootmuskaat” in de ban gedaan? En wat moeten we nu met de Coentunnel?
Hoe veel praktischer als je de klok terug kon zetten, of zelfs stil kon laten staan, dan vermijd je de problemen van tijd en verandering. Door het veranderen van straatnamen verlies je misschien ook uit zicht het verleden, vooral als geschiedenis ook verborgen wordt. Want dan kan je de geschiedenis herhalen. Ik weet van een straatnaam die veranderd werd. Het was de naam van een man die men feitelijk vergeten was. Plotseling kreeg hij weer roem.
Het is daarbij interessanter als je oude straatnamen verandert, want dan veroorzaakt je ook wat verwarring.
Dit woke-gebeuren is weer een typisch koloniaal ding. I.p.v. de oud-gekoloniseerden te raadplegen in hun homeland, neemt de oud-kolonisator weer het initiatief, gesteund door enkele zeer verwesterde zoveelste generatie nakomelingen van de gekoloniseerden in het land van de oud-kolonisator.
Ik verblijf inmiddels enige decennia in Indonesia maar zie hier het tegenovergestelde, notabene in het land ven de oud-gekoloniseerden: straatnamen worden in Semarang-kota en in de Ijen-buurt van Malang weer mede in het Nederlands geplaatst, de oude spelling (“oe” i.p.v. het huidge “u” en “tj” i.p.v. het huidige “c”) wordt weer vaak (doorgaans uit commerciële overwegingen) gehanteerd. Overal duiken horecagelegenheden in oud-koloniale panden op met de namen Batavia, VOC en Tempo Doeloe. Zelfs de Daendelsweg wordt weer gewoon Jalan Daendels genoemd.
Als men zo graag wil dekoloniseren, raadpleeg dan eerst eens de oud-gekoloniseerden. Ga naar het land toe en vraag hen wat zij ervan vinden. Hier begrijpt men het niet. What’s in a name? hoor ik dikwijls. Andere kijk blijkbaar en dus in Nederland wederom koloniaal gedrag.
@krukcor;’ raadpleeg dan de oud-gekoloniseerde etc.’- Onze oude baboe vroeg ons; ,,,,wanneer wij weer terugkwamen!
Mooie bijdrage en advies van Krukcor …..
Tja als je halve familie uitgemoord en getjintjant wordt door een bende pemoedas onder het uiten van de kreet “” MERDEKA !”” zul je je auto niet snel aan de Merdekagracht parkeren ! Maar o.k Merdeka betekent gewoon vrijheid ! Dus gracht van de vrijheid of vrijheidsgracht inderdaad verder niets mis mee !
Bungtolol, u hebt mij wel een beetje laten schrikken omdat u al lang niets meer heeft laten horen op I4E dacht ik dat u deze keer werkelijk de PIJP was uitgegaan. Woordspelling bedoeld omdat u in de Pijp, Amsterdam woont.
Ik lees uw commentaar op Merdekagracht en het betekent inderdaad Vrijheidsgracht net zoals Bersiapgracht of Siapgracht gewoon Weesparaatgracht zou betekenn. Er is verder niets mis mee want de Koning heeft al zijn excuses aangeboden voor het reageren op Merdeka en dus ook Bersiap.
A.Olive
IK blijf me verwonderen over de mensen die de geschiedenis proberen te herschrijven en het liefst proberen deze te wissen.
Lezen, leren en tot ons nemen, de geschiedenis doorgeven zoals ze is, niet mooier , niet minder. Niets verbloemen.
Wanneer we dit vaak genoeg doen leren we te onderscheiden wat goed en kwaad is.
Bovendien zit het kwaad niet in de naam, maar in de mens.
Dewi
Dewi Smith, ik neem aan dat uw reactie is op wat ik geschreven heb omdat u hebt geklikt op “Beantwoorden” onder mijn reactie.
Wat is het dat ik heb geprobeert de geschiedenis te herschrijven en het liefst deze te wissen?
A.Olive
Beste heer A. Olive,
Zeker geen kritiek op u! Het betrof een algemene reactie van mij.
Ik lees met veel plezier de Javapost en maakte voor het eerst hier gebruik om te reageren. Met verbazing lees ik over een toenemende intolerantie van een kleine groep die veel onrust teweeg brengt door het verleden te willen wijzigen.
Het verleden staat vast, wat we er van kunnen leren niet.
Het is trouwens verbazingwekkend hoe weinig Nederlanders weten over de geschiedenis van Nederlands-Indie.
Met vr groet Dewi
@ DewiSmith; ‘niets verbloemen etc.’ – Het werd juist indertijd ‘verbloemd’ be/geschreven! Al in dat verleden werden de stemmen van critici/tegenstanders door ‘vaderlanders’ gesmoord. Bv. JP.Coen 1577-1629 die door gg. Laurens Reael om zijn daden werd bekritiseerd/veroordeeld! Maar Reael werd in de geschiedenis ‘dood gezwegen’! Zo ook bij van gg.Heutz; de slager van Atjeh, die op gewelddadige(!) wijze de gehele archipel veroverde. De critici waren top abtenaren/ministers oa van Koll, V.Stuers, Jacob Haafner; ‘het is alleen aan de onweerstaanbare overmacht van het geschut, dat de Europeanen hun vestiging in de meeste Indische gewesten te danken hebben’ -Lees Ewald Vanvugt; Roofstaat ! Wat ieder Nederlander moet weten! Mar ja, de meeste (Indische) Nederlanders blijven liever oostindisch doof!