In een eerder artikel in de Java Post meldden we dat veel Nederlandse gemeenten een Indische buurt bouwden in Tempo Doeloetijd, en dat de laatste naamsverwijzing naar Indië waarschijnlijk plaats vond in oorlogsjaren. Fout, liet een lezer weten, de nieuwe polderstad Almere heeft óók een Indische buurt.
Je krijgt wel waar voor je geld: voor nog geen 130 duizend euro krijg je een heel huis, vrij op naam, met vrij uitzicht, parkeerruimte en in een kindvriendelijke omgeving. Wie wil dat nu niet? Nadeel: het is niet voor iedereen weggelegd. Je moet een zeker, laten we zeggen, vrijgevochten karakter hebben, kolonistenbloed. Want zonder dát red je het niet in een nieuwe wijk in Almere.
Tempo Doeloestraat, Almere, 2009.
De wethouder van volkshuisvesting van deze stad moet dit ook hebben bedacht, toen hem de vraag werd voorgelegd welke naam de nieuwe wijk zou krijgen. Almere had al een Seizoenenbuurt, een Eilandenbuurt, een Bloemenbuurt en zelfs een Stripheldenbuurt. Het was niet eenvoudig om weer iets nieuws te bedenken. Zijn voorganger, geinspireerd door dat typische – veronderstelde – vrijgevochten karakter van de Almerenaar, had al de Oostvaardersbuurt bedacht, met namen als Gouden Eeuwweg, Willem Bontekoestraat en VOC-Laan. Misschien dat hij daar nog een keer op kon voortborduren?
Indischebuurt
En zo gebeurde het. Almere kreeg, net als vele steden op het oude land, een Indischebuurt. Vreemd genoeg, maar waarschijnlijk om niet af te wijken van de andere buurten, geschreven als één woord: Indischebuurt.
De andere leden van het college van B & W en de gemeenteraad vonden het goed. Het mocht worden uitgewerkt. Een jonge ambtenaar, misschien wel iemand met een beetje Indisch bloed, werd gevraagd om een voorstel te doen voor een stuk of 25 straatnamen die bij de Indischebuurt zouden passen.
Wat bleek? De Indische buurten op het oude land hebben meestal minder dan 25 straten, dus kon het leentjebuur maar beperkt worden toegepast. Bijkomend nadeel was dat de Oostvaardersbuurt al gebruik had gemaakt van de namen Bataviastraat en Hollandiapad. Die konden dus niet opnieuw worden gebruikt. De ambtenaar moet hebben gedacht: waarom niet een paar namen er aan toegevoegd die dat ‘typisch Indische’ vertegenwoordigen?
Je bedoelt babi panggang en kroepoek?, had een collega hem nog gevraagd.
Nee, iets met meer culturele waarde, had hij geantwoord.
Een beetje surfen op het internet bracht hem een uurtje later de volgende vondsten: Betjakstraat, Bintangweg, Kebajastraat, Sarongweg, Selendostraat, Pasar Malamstraat en Tempo Doeloestraat.
Prachtig!, liet de wethouder hem weten. En een maand later kreeg de jonge ambtenaar zowaar een beetje loonsverhoging.
Sarongweg, Almere
De lijnen op de tekentafel kregen namen. Het project werd aanbesteed en het land bouwrijp gemaakt. De eerste woningen kregen hun contouren. De Tempo Doeloestraat was geboren. Aangeleund tegen een spoorwegdijk, met uitzicht op een kale vlakte (waar is de padi?), stond daar het eerste woonblok aan de Tempo Doeloestraat, op de hoek van de Sarongweg. Een treuriger beeld is nauwelijks denkbaar.
Een gouden kans
Inmiddels zijn we weer een jaar of vijf verder, en begint de buurt al wat kleur te krijgen. Er moeten nog ongetwijfeld twintig jaar verlopen, voor de buurt ook maar een beetje begint te lijken op de Indische buurten op het vasteland. Maar toch, dat de buurt al een échte buurt is geworden, met échte mensen, bewijst uitspraak BV9657 van de bestuursrechter van de Rechtbank Zwolle uit 2012, waarin de klacht van de bewoners van de Tempo Doeloestraat tegen de voorgenomen bouwplannen van een moskee met twee minaretten onontvankelijk werd verklaard. Hij was te laat ingediend. Het ‘tempo doeloegevoel’ had de bewoners zijn alertheid ontnomen. Te laat realiseerden ze zich dat er niet alleen protestanten en katholieken in hun buurt woonden. En te laat zal misschien een enkeling hebben bedacht dat Indonesië het land is met de grootste moslimbevolking.
Een Indische buurt in Almere, ingericht in de 21e eeuw. Een anachronisme zonder weerga. Als er ooit iemand is geweest die gedacht heeft dat deze namen tot historisch besef zouden leiden, hij moet zich schamen. Almere heeft een gouden kans laten liggen om een échte ‘Indische’ wijk in te richten, maar dan wel met de nieuwe namen als Jakartastraat, Kalimantanweg en Sulawesiplein. En de wijk, natuurlijk, zou Indonesiabuurt moeten heten.
x
Java Post 
Almere heeft een gouden kans laten liggen om een échte ‘Indische’ wijk in te richten, maar dan wel met namen als Jakartastraat, Kalimantanweg en Sulawesiplein. En de wijk, natuurlijk, zou Indonesiabuurt moeten heten.——–
Ja Bert, wij gaan allen naar Indonesie toe om tempo-doeloe te herbeleven 😉
En vergeet niet de Hajam Woeroekstraat en de Modjopaitlaan!
Ja, de Sriwijajastraat, de Soekarnolaan, Moh. Hattaplein, de Bung Tomostraatweg, om het rijtje maar aan te vullen.
Wat moet je inderdaad met een Indonesie buurt? En waarom moet de gemeente ambtenaar zich schamen? Waarom denkt de schrijver dat het tempoe doeloe gevoel de bewoners de alertheid heeft ontnomen? En waarom denkt de schrijver dat er geen atheisten in de buurt wonen? Of hindoes? Wat een bijzonder stukje…
Beste Joke,
Mag ik aannemen dat je in Almere woont?
Almere had met zijn tijd mee kunnen gaan door nieuwe namen te gebruiken. Dat zou een statement hebben ingehouden die wél had getuigd van historisch besef. Nu wordt slechts teruggevallen op iets wat er niet meer is, en wat eigenlijk ook niet meer kan. Als of we een nieuw standbeeld oprichten voor Jan Pietersz Coen. Daarom.
Rijswijk heeft een (dacht ik) Pa van der Steurstraat en nog enkele andere vroegere Indische hoogheden. Overigens is tempo doeloe Indisch, daar passen dus geen hedendaagse Indonesische namen bij. Wel namen uit tempo doeloe. (dacht ik zo).
Rijswijk heeft bijna alle Indische militairen (Spoor, Doorman, Berenschot, van Dalen maar geen Ter Poorten) een plaats gegeven alleen valt Helfrich wat uit de boot en heel toevallig is hem een singel in de muziekbuurt toegewezen.
Amsterdam heeft een Indische buurt vernoemd naar eilanden, zoal Perlak, Riouw of Boni. Dat zijn mooi klinkende namen,mijn Oma woonde in deze straten en ik bracht gedeelte van mij jeugd door.
Almere maakt het wel erg bont door geen enkel criterium bij de straten te gebruiken, behalve willekeur maar dat komt veelal door domheid. Waarom geen JP Coen of van Heutzstraat of Soekarno-allee. Daar komt nog bij dat Almere het historisch besef heeft van een aan dementie grenzende vergeet- mij- niet, ze zijn nog geeneens begonnen aan jaar nul. Wee degene die burgemeester wordt van Almere, de Hoofdstraat heeft de gezelligheid van een begrafenis, je verdwaalt ook met Tom-Tom want alle straten en huizen lijken op elkaar. En dan komt zo’ creatieve ambtenaar ( innerlijke tegenstrijdigheid) met de naam tempo doeloe, dat is toch het toppunt van onbenulligheid, had danook Temp Karet gebruikt. Van zoiets word je automatisch depressief. Ik zal niet verbaasd kijken als Almere het hoogste % zelfmoorden heeft van Nederland. Die ambtenaar had ik een enkele reis Tokyo -expressie gegeven want van de Jap kan hij wel wat van de geschiedenis leren: 1 troostmeisje, 2 troostmeisjes.,3…..
In Tilburg zijn straten genoemd naar Daendels en Coen.
http://www.salindo.nl/indische_buurt_tilburg/
Niemand die daarover ophef maakt. Straten met weinig allure. Van de andere kant krijg je nog gratis geschiedenis-onderwijs ook.
Waarom geen straten genoemd naar Indonesische persoonlijkheden als Moh Hatta , Soekarno of Diponegoro. Dat heeft te maken met het onderscheid tussen Indisch en Indonesisch. Genoemde personen waren niet Indisch, maar eilanden als Java en Bali wel.
Maar een Almere die in 2013 een buurt Indisch noemt? Dat mag uit tempo doeloe overwegingen. Maar ja , maar dat geldt voor andere steden ook (een enkele stad uitgezonderd wellicht), personen vergeten als Tjalie Robinson, Wolff-Schoemaker, EF Douwes Dekker om maar enkelen te noemen?
Wellicht (veronderstelling) heeft dat te maken met de Pasar Malam (eet-)cultuur waaraan velen zich vastklampen. Dat is heeeeel Indisch en vooral niet Indonesisch. Het enige dat men nog heeft en hen herinnert aan Indie.
Opmerking over 2013. Dat moet dus zijn de 21e eeuw maar in ieder geval na 1980.
“Waarom geen straten genoemd naar Indonesische persoonlijkheden als Moh Hatta , Soekarno of Diponegoro.” Even naar Nederlandse namen: Stalinlaan is verwijderd. Filips II straat en Alvastraat hebben het nooit gehaald. Mussertstraat ook niet. Net als Rost van Tonningen. Arthur Seyss-Inquart is in Nederland ook een heel belangrijke figuur geweest.
Pak Jan,
Ja, u noemt me daar even een aantal namen op. In de voormalige Stalinlaan ben ik regelmatig geweest. Dat is A’dam-(Plan) zuid, van Berlage met de Amsterdamse schoolgebouwen en in de verte de eerste torenflat van Staal. Staalstraat lijkt me een goed alternatief, maar het heeft het niet gehaald omdat het leek op Stalin 😉
In Delft heeft de straat waar het terrein van gemeentewerken is gevestigd de naam ‘Staal’
Een straat vernoemd naar een INDO.
De `Tjalie Robinsonstraat`in Nijmegen Nieuw West.
En niet te vergeten: de “Generaal Berenschotweg” in Winterswijk.
Generaal Berenschot was ook een Indo.
Het zou mij overigens niet verbazen dat aan het “indo-zijn’ van deze Berenschot wordt getwijfeld.
@Pak Jan
Voor de minder geinformeerde lezer; de eerste wolkenkrabber in Nederland werd gebouwd door deze Jan Frederik Staal. Hij was een socialist en hij was enige tijd lid van de Communistische partij. Na de Hongaarse inval door de Russen werd de Stalinlaan omgedoopt in de Vrijheidslaan. Aldus werd Stalin niet meer beschouwd als een der grote drie naast Churchill en Roosevelt. Achter het gebouw van Staal bevindt zich het Merwedeplein (Rivierenbuurt) waar zich het huis bevindt van het gezin Frank (Anne) toen het vanuit Duitsland naar Nederland verhuisde. Daar staat ook een standbeeld van Anne Frank Voor het gebouw van Staal bevindt zich een standbeeld van HP Berlage. Plan Zuid is een groot openluchtmuseum. Daar kun je als Nederlander en Amsterdammer internationaal heel goed mee voor de dag komen.
p.s.: ooit het Scheepvaarthuis van nabij bekeken in Amsterdam?; dat staat op de plek waar vroeger ene C. de Houtman naar Indie voer. Een echt indisch gebouw 😉 Niet te vergeten het gebouw van de voormalige Nederlandse Handelsmaatschappij (nu Gemeentearchief) de (kapitalistische) tempel aan de Vijzelstraat. Daar aan een gevelhoek staan 3 gouverneurs-generaas afgebeeld waar tot nu toe niemand zich nog druk maakt: Daendels, Coen en Van Heutsz.
Over tempo doeloe gesproken.
gouverneurs-generaas = gouverneurs-generaal
p.s. ter aanvulling. Ik betwijfel het ten zeerste of er nog velen onder ons Tempo Doeloe hebben meegemaakt.
TD was eigenlijk een Nederlandse aangelegenheid en ook voor de rijkere indo’s
Het was de periode, zoals ik regelmatig heb vermeld, na de afschaffing van het Cultuurstelsel in 1870, toen de Nederlandse Staat nog de enige ondernemer was. De kolonie kwam tot grote economische bloei vanwege de komst uit Nederland van particuliere en grote ondernemers naar Indie (architecten, bouwondernemers e.a). . De koloniale gebouwen in Indonesie getuigen daarvan nog steeds. Deze periode eindigde zeg na de economische recessie in 1923. Ik zou mij over het behoud, restauratie daarvan meer druk maken dan over andere minder belangrijke (culturele) zaken.
Op de website over de Indische buurt in Almere staat m.i. te onrechte: periode in Nederlands- Indië, voordat de kwestie van het nationalisme een rol van betekenis speelde, van ca. 1870-1920,
Het Indonesische Nationalisme heeft met het einde van Tempo Doeloe niets van doen.
Ik zou ook graag willen weten welke naam wordt gegeven aan herinneringen van de Indische-Nederlanders (en Inlanders) die tot de minder gelukkigen behoorden.
Hoera, kunnen we ook in Amsterdam moeilijk gaan doen met dat drietal. De Staal in Delft heeft niets te maken met de door u genoemde heer hoor. Staal staat in de civieltechnische woordenschat voor zoiets als werkterrein. In de tijd, heel lang geleden, toen we nog zinkstukken maakten, werden die gevlochten op de staal, een stukje strand bij laag water. Als de vloed doorkwam moest die klaar zijn, dreef die mat op en werd op de uitgezochte plek afgezonken. Heerlijke nostalgie! En er wordt ook nog gefundeerd op staal, daar weten de Groningers nu meer van.