Het was in de tijd waarin, zoals Het Vaderland op 2 november 1924 schreef, “Indië meer dan ooit de aandacht trok, de tijd van Multatuli, van Fransen van de Putte, van bevrijdingsideeën voor den inlander, van stoomvaart- en telegraafplannen”, dat in Den Haag een heuse ‘Indische’ wijk werd gebouwd. Het was de tijd, dat het aantal oud-Indiëgasten, die het toen nog goedkoope Haagje met voorliefde tot woonplaats kozen, jaarlijks groter werd. Indië moest dus wel populair worden in deze aantrekkelijke plaats, die destijds wel wat industrie, maar geen belangrijke handel bezat en die reikhalsde naar vreemde renteniers en pensioentrekkers.
Een van de belangrijkste straten in deze buurt, de oude Schuddegeestweg, genoemd naar een herberg die daar vroeger had gestaan, werd in 1861 omgedoopt in Javastraat.
Javastraat, Den Haag
“Zo is ’t geen wonder”, vervolgde Het Vaderland, “dat op de Javastraat weldra de Balistraat volgde en dat daarna de Sumatra-, Banka-, Borneo-, Soenda-, Riouw-, Billiton- en Malakkastraten werden aangelegd, alle nog vóór het jaar 1880. Een gans Indische wijk. De enige niet-Indische naam, die er tussen viel, was die van de laan, genoemd naar de vroegere burgemeester Copes van Cattenburch.”
En zó is het begonnen. In navolging van Den Haag kreeg aan het eind van de 19e en het begin van de 20e eeuw, de tijd van Tempo Doeloe, bijna iedere stad in Nederland van enige omvang een een wijk met straatnamen ontleend aan onze kolonie. Echter, in afwijking van Den Haag, níet om oud-Indischgasten te herbergen, want zó veel waren daar nu ook weer niet van, maar meer omdat deze namen een zekere grandeur gaven aan de gemeente.
Ook in de provincie waanden we ons wereldburgers.
Beeldverslag
Ter illustratie een kort beeldverslag. Om qua naam dicht bij huis te blijven kiezen we voor foto´s van enkele tientallen Javastraten (de naam Javalaan komt ook meerdere keren voor) in even zovele Nederlandse gemeenten.
Het moge duidelijk zijn, voor grandeur is een grote naam alléén onvoldoende. Daar komt meer bij kijken. De Javastraat in Den Haag is moeilijk te vergelijken met de Javastraat in Geleen, een onooglijk doodlopend stukje asfalt, uitkijkend op een industrieterrein. Een wereld van verschil.
Was de Java Straat in Den Haag de eerste, één van de laatste moet de Java Straat in het Noordhollandse Broek op Langedijk zijn geweest. Het dorp had twee straten vernoemd naar Koningin Wilhelmina en Prinses Juliana. “Bij besluit van de Burgemeester” (vrijwillig? op last van de Duitse bezetter?) werden deze straten in maart 1942 omgedoopt in respectievelijk Javastraat en Surinamestraat. Na de oorlog is deze naamswijziging weer ongedaan gemaakt, en werd hiermee voorkomen dat ook Broek op Langedijk nu nog een Javastraat had gehad, als een exotische dwaalgast in Hollands koolveld.
x
Javastraat, Amsterdam
Javastraat, Alphen aan de Rijn
Javastraat, Amersfoort
Javastraat, Arnhem
Javastraat, Assen
Javastraat, Baarn
Javastraat, Beverwijk
Javastraat, Delft
Javastraat, Den Bosch
Javastraat, Den Helder
Javastraat, Dordrecht
Javastraat, Enschede
Javastraat, Geleen
Javastraat, Haarlem
Javastraat, Hengelo
Javastraat, Leeuwarden
Javastraat, Leiden
Javastraat, Maastricht
Javastraat, Meppel
Javastraat, Nijmegen
Javastraat, Oegstgeest
Javastraat, Roermond
Javastraat, Rotterdam
Javastraat, Tilburg
Javastraat, Utrecht
Javastraat, Vlaardingen
Javastraat, Wageningen
Javastraat, Winterswijk
Javastraat, Zaanstad
Javastraat, Zwolle
x
Java Post 
Leuk zo’n artikel. Ik heb in het verleden in mijn stad Tilburg ook eens rondgekeken. Geen indische wijk te bekennen, zij het een wijk met straatnamen ontleend aan Indonesische eilanden en Gouverneurs-Generaal.
Het resultaat op mijn persoonlijke site, voor degene die het interesseert.
http://www.salindo.nl/indische_buurt_tilburg/
Ik zal tzt er nog eens naar kijken
p.s. u ziet wel: de saaiheid druipt er van af dat ik het niet eens aandurfde om de straat te fotograferen en deze aan de bezoeker van de pagina te presenteren
Ja, Ed, Er zijn straten bij die niet erg uitnodigen om er te willen wonen. Als zo´n straat als de Javastraat in Roermond bijvoorbeeld ‘Koekamp´zou heten, dan kun je je nog voorstellen dat sommigen daar gelukkig kunnen zijn. Juist die naam ‘Javastraat’ maakt het triest.
Ik heb zo-even na werktijd nog wat foto’s kunnen maken van de Sumatra/Java/Timorstraat in Tilburg. Ja Bert, Daar vlak bij deze buurt bevindt zich de Koestraat, waar in het verleden mannen konden relaxen. Indien je dat bedoelt. Vandaag de dag kun je in die straat niets zinneprikkelends ontdekken.
Dat bedoelde ik niet, maar hij is leuk gevonden. 😉
Op het onderschrift van de foto van de “Bankastraat” staat : Bangkastraat.
Ik dank u voor deze mededeling. Deze Bankastraat is wederom een straat die je zo snel mogelijk moet doorlopen. Voor de geinteresseerden: van Ronald Peeters is in het verleden een boek verschenen met de titel.”De straten van Tilburg”, met daarin de verklaringen van de namen. Leuk te vermelden is dat hij een relatie heeft met Indie (Salatiga) :
http://www.geheugenvantilburg.nl/verhalen/lees/11549/arnoldus-peeters
Een andere bekende Tilburger is Ed Schilders (journalist/Neerlandicus etc.), geboren te Semarang, en kenner van Tilburg en de Tilburgse taal.
Leuk de verschillen te zien tussen de diverse Javastraten.
Detail: naar het schijnt heeft alleen Utrecht een straat vernoemd naar Nieuw-Guinea: de Laan van Nieuw-Guinea in Utrechts Indische wijk, genaamd Lombok.
Bert, er zijn nog meer plaatsen in Nederland waar je je thuis kunt voelen: ook Haarlem, Enschede en Zwolle hebben een Nieuw Guineastraat. En misschien zijn er nog wel meer…
Goed om te weten. Dan is de informatie in een van de links op mijn blog hierover onjuist. Ik ga een correctie plaatsen.
Een heel leuk artikel met ook mooie foto’s erbij. Blijkbaar hebben de mensen in het vaderland meer met de namen van de indische eilanden dan met de nederlandse onderdanen die in die oorden vaak meer dan hun hele hebben en houden zijn kwijtgeraakt, veelal in dienst van het vaderland.
Was het niet zo dat mensen die uit Indonesië kwamen graag op zandgrond woonden, daar er op zandgrond geen malariamuggen zijn? Dat is mij toen verteld, ik woonde toen in den Haag
Ben v.d. Heiden.
Er is in Den Haag een scherpe 2-deling tussen mensen, die “op het zand” wonen en mensen die “op het veen” wonen. De grens wordt gevormd door de Laan van Meerdervoort (Middelsoort, Mindersoort, zoals mijn tante eraan toevoegde). Op het zand, was Duingrond, dus droger.. Veengrond, had meer last van opkomend grondwater en daar was het dus vochtiger wonen. Er was ook standsverschil. De meer gegoeden woonden op het zand. De mensen, die rijk waren geworden in Indië kochten of lieten huizen bouwen “op het zand”. Duidelijk te zien rondom het Sweelinckplein.
Zand
Woon je in Den Haag op het zand
Drink je een kopje koffie met een koekje
Om te flaneren, dichtbij is het strand
Gelezen wordt er menig literair boekje
Men speelt er hockey met een stick
Is dan een Hagenaar met allure
Schijfje citroen in de tonic
Tikje arrogant van nature
Het Veen
Woon je in Den Haag op het veen
Krijg je een bakkie pleur met een kano
Het Zuiderpark, BBQ lucht om je heen
Haagse mart, meer waar voor je euro
Men legt een kaartje in het koffiehuis
Is dan een Hagenees zonder kapsones
Kratje bieâh voor bij de buis
Moe van al het gehannes
Balancerend tussen Hagenaar en Hagenees
Leef ik mijn leven
In de mooiste stad van Nederland
Deze gedichtjes heb ik van Internet geplukt. Geven het verschil ook aan..
Nog even:
Als je op het zand bent geboren of woont ben je een HAGENAAR
Als je op het veen bent geboren of woont ben je een HAGENEES
En dat doet er toe (grapje!)
Ik heb ooit nog in de Sumatrastraat te Den Bosch gewoond. De Javastraat was een zijstraat.
Burgemeester Copes van Cattenburch (1171-1842) had overgrootouders van Cattenburch-Copes gehuwd in 1670
En hij zal de naam van zijn overgrootmoeder toegevoegd hebben aan zijn naam.
De burgemeester zelf zal wel niet in Indië geweest zijn, maar er was een familietak van Cattenburch te Indië.
Nazaten van dezelfde overgrootouders. Dus toch een beetje een Indische naam.
De burgemeester had een oom Willem Adriaan Palm, die ging naar Indië , had nazaten daar. .
Hugo de Groot is ook nog nooit in de Oost (Indië bestond nog niet) geweest. Maar hij heeft wel in volkenrechtelijke zin de weg daar naar toe vrij gemaakt. Met heel veel Hugo de Grootstraten. En een stuk of vijf allemaal unieke boekenkisten.
Een groentijdritueel van Sanctus Virgilius in Delft is een kring vormen rond het standbeeld van Hugo de Groot en te zingen: “Allah is groot (2X), En Mohammed (2X) is Zijn Profeet.”… ad infinitum.
“een kring vormen rond het standbeeld van Hugo de Groot” Maar dat lukt pas na heel veel bier!
Ook in Vlaardingen is in 1949 een hele Indische, en kinderrijke, buurt ontstaan. Javastraat (inderdaad) Balistraat, Madoerastraat, Insulindesingel. Allemaal eensgezinswoningen. Heb er met plezier mijn hele jeugd doorgebracht.
Bedankt! Ik heb hem toegevoegd, evenals Alphen aan de Rijn. Begin me zo langzamerhand af te vragen hoe veel Javastraten er wel niet zijn.
Weten andere lezers van nog niet genoemde Javastraten? Meld het!
Buitenzorg, wanneer je nu eens op deze linkenpagina kijkt 😉 http://www.salindo.nl/indische_buurt_tilburg/links.htm
Dank voor de link! Moet deze steden ook nog even aflopen:
http://mapinfoserver.fmg.uva.nl/indischebuurten/NL_IB_Boundaries.htm
De teller zal waarschijnlijk niet bij 24 blijven steken…
En nóg eentje toegevoegd: Hengelo. Met bijzonder parkeerbeleid!
De teller staat op 24.
Ik sufde zojuist op internet en was verbaasd te ontdekken dat de stad Almere ook een Indische buurt heeft. Almere is toch en stad die in 1980 werd afgebouwd?
Hier de link: http://www.fixerr.nl/almere/buiten/inds/intro.php
Er vallen mij heel veel dingen op:
1. Er is geen Javastraat of plein.
2. De straatnamen uit de Indischebuurt zijn ontleend aan namen van steden en eilanden van Indonesie.
3.Deze namen worden geschreven in de oude Indonesische spelling (voorheen Maleis)
Het is inderdaad een buurt die heden en verleden tegelijk bevat en gevoelens van heimwee de overhand hebben. Er is zelfs een Tempo Doeloe-straat ” de periode in Nederlands- Indië, voordat de kwestie van het nationalisme een rol van betekenis speelde, van ca. 1870-1920, Ja geef die Inlanders maar de schuld .
In 1870 immers werd het cultuurstelsel afgeschaft en was de Nederlandse staat niet meer de enige ondernemer. Toen volgde er een economische opbloei in Indie, hetgeen ook te zien is in de weelderige en ultramoderne architectuur.. In 1923 was vervolgens de Economiche crisis, en moest de broekriem stevig worden aangehaald..
surfde = surfte
“3.Deze namen worden geschreven in de oude Indonesische spelling (voorheen Maleis)” Dat klopt en is ook correct. Die namen zijn gegeven vóór 1949. Zo ben ik geboren in Soerabaja (staat nog zo op het gemeentehuis in Surabaya). Alleen ben ik geboren in de Van den Boschstraat 5, maar die heet nu Jalan Majapahit (eerst Mojopahit). Heb ik geen probleem mee, elk land zijn eigen gewoontes. In Nederland zijn alle Stalinlanen/straten ook herdoopt. Weg met de geschiedenis!
In Hengelo ook nog een Soendastraat.
Hg. Wim Bluemers
En nóg een aantal toegevoegd. De teller staat op 31. Half Nederland woont in een Javastraat.
Ook Wageningen heeft een bijzonder parkeerbeleid.
Hallo Buitenzorg,
In Eindhoven hebben we een JAVALAAN !
Groetjes!
@Henk Anthonijsz: Een straat wordt tot laan gepromoveerd als beide trottoirs met bomen beplant zijn.
Grappig, die kompetitie van hele mooie straten zoals de Javastraat in Den Helder en dan steegjes of te wel wat kleinnerende paadjes maakt ons leven een mozaiek van waar wij waarde aan hechten. Ik ben dan blij dat wij herinneringen hebben vastgelegd aan de uiteindelijke mystiek van her woord “Java”. waar ik bijna 78 jaar geleden geboren ben. Bedankt ook voor deze foto serie.
En…wat te denken van een Java-taal, die de gewone Javaan niet verstaat noch spreekt of schrijft en ontwikkeld is in onze Silicon Valley door Engels-sprekenden, waarschijnlijk onder het genot van vele kopjes, nee, emmers, Java!
@Jaap Wormer: Toch vereerd dat de nerds van Sillicon Valley Java-koffie dronken. ‘k Vraag me af of ze kopi tubruk of kopi bajigur (santan ipv melk) dronken.
Ja , Jaap.
Merinné meronno/ kesini kesonno.
Het is misschien leuk om te weten dat ook Bandung nog steeds z’n Indische buurt kent; Jln.
Aceh, Sumbawa, Sumatra enz. Die buurt is gelegen tussen de voormalige Dagoweg, ( in de volksmond nog steeds zo genoemd ), en de wijk Cihapit.
Di kota kelahiran saya Cilacap ( tjilatjap ) nama nama pulau juga masih tetap dipakai.ada jalan Jawa,jalan Sulawesi,jalan Kalimantan mungkin dikota kota lain juga ada.silahkan Googling.