Volksverhuizingen naar de buitengewesten
Het was een grootste première. In het Deca Park te Batavia werd, in aanwezigheid van de gouverneur-generaal en vele andere hoogwaardigheidsbekleders, op 31 januari 1939 de film ‘Tanah Sabrang’, ‘Het land aan de overkant’, vertoond. Vóór de lichten werden gedoofd, werd echter eerst een toespraak gehouden door edeleer (lid van de Raad van Indië) J.H.B. Kuneman, lid van Centrale Commissie voor Emigratie en Kolonisatie van Inheemsen:
Migranten onderweg naar Sumatra, aan boord van de Van Riebeeck
‘In 1850 telde de bevolking van Java ca. 11 miljoen zielen, in 1920 ca. 34 miljoen, in 1930 bijna 41 miljoen en thans naar schatting ruim 45 miljoen. In de laatste 130 jaar heeft deze bevolking zich dus vertienvoudigd. Op het Centraal Kantoor voor de Statistiek is berekend, dat zonder emigratie en met het geboorteoverschot van het laatste anderhalve decennium, de bevolking van Java in het jaar 2000 116 miljoen zielen zal tellen (deze schatting bleek achteraf redelijk nauwkeurig: in het jaar 2000 telde Java 121 miljoen inwoners, thans ca. 150 miljoen – JP).’
Kuneman vervolgde:
‘Zou evenwel jaarlijks emigratie plaats vinden van 80.000 gezinnen, elk bestaande uit vader, moeder en niet meer dan één kind, dan zal Java’s populatie in het jaar 2000 74 miljoen zielen tellen, terwijl bij een jaarlijkse emigratie van 120.000 gezinnen van zojuist genoemde samenstelling, Java in het jaar 2000 bewoond zou worden door 57 miljoen zielen of — men lette wel – minder dan de helft van het aantal, dat berekend werd voor het geval migratie achterwege zou blijven.
Hoe hypothetisch dit betoog ook moge zijn, één zekerheid is, naar het oordeel onzer Commissie, onomstotelijk verkregen, nl. deze: dat zonder emigratie en kolonisatie op omvangrijke schaal, jaar-in, jaar-uit, het bevolkingsvraagstuk van Java binnen afzienbare tijd onoplosbaar zal blijken te zijn.’
‘Het bevolkingsvraagstuk’ was dus het motief. Inmiddels was duidelijk geworden dat de Javanen een economische crisis zoals in het begin van de jaren ’30 niet konden overleven, als op lokaal niveau sprake was van een te grote bevolkingsdruk. De bevolking leed honger. In hoeverre de inname van goede gronden voor commerciële gewassen als tabak, rubber en suiker een nadelige rol hadden gespeeld, was geen onderwerp van discussie.
Kwade tongen beweerden, dat het gouvernement de migratiepolitiek intensiveerde om tevens de politieke druk van de ketel te halen. Het waren immers vooral de armste, dichtbevolkte streken op Midden- en Oost-Java, waar het nationalisme in opkomst was.
Selectie
Als we Kuneman mogen geloven, dan was het dus 5 minuten voor 12. En dat terwijl de Commissie al een tiental jaren hard had gewerkt aan een oplossing. Er werden terreinen gezocht, zowel op Java en Madoera, als in de buitengewesten. De eerste optie bleek in de praktijk echter steeds lastiger, en dus werd steeds meer tijd en geld gereserveerd in nieuwe nederzettingen op Sumatra, Borneo en Celebes. De film die thans zou worden vertoond, had vooral een propagandistisch doel: ze zou overal in de desa´s op Java worden vertoond om de lokale bevolking over te halen te verhuizen. Voorwaar, een lastige opgave.
Kuneman: ‘De Javaan is conservatief; hij is hokvast en verkiest veelal – vooral tijdens en kort na de oogst als hij niet meer bijna aan de rand van gebrek staat – nooddruft in de eigen vertrouwde desa boven voorgespiegelde betrekkelijke welvaart in onbekende landen over zee. Met de Madoerees doen zich analoge en nog grotere moeilijkheden voor. Het is duidelijk, dat in deze geestesgesteldheid slechts verandering kan komen door het voeren van een intensieve propaganda. (…)
Op Java en Madoera wordt het moeilijke selectiewerk verricht, want slechts goede landbouwers, die getoond hebben de eigenschappen te bezitten, welke noodzakelijk zijn om zich een bestaan te verschaffen, slechts de fysiek krachtigen en de jeugdigen, en dan nog in klein-gezinsverband, komen – naar de ervaring heeft geleerd – in aanmerking voor de vorming van landbouwkolonies, terwijl slechts zij voldoende waarborgen leveren voor de vorming van innerlijk gezonde kolonisatiekernen met aantrekkingskracht voor de op Java achtergeblevenen. Strenge selectie is dus nodig.’
Thans mag dit wat betuttelend klinken, het was echter een rauwe werkelijkheid, een werkelijkheid die kon worden gespiegeld aan soortgelijke selectieprocedures voor de bewoners van de nieuwe polders in het vaderland. Dáár waren de eerste ervaringen bekend met de selecties voor de bewoners van de Wieringermeer (1932), en werden aanpassingen besproken voor die van de Noordoostpolder (1940). Het succes van de ingebruikname van nieuw land staat en valt bij de selectie van de gebruikers.
De ontscheping in Oosthaven, Sumatra
Propaganda
Hoe werd de propaganda bedreven? In de nieuwe nederzettingen werden briefkaarten uitgedeeld opdat de nieuwbakken kolonisten naar ‘huis’ konden schrijven en verhalen van de mogelijkheden; op Java werd gebruik gemaakt van de verspreiding van aanplakbiljetten, schoolboekjes en schoolplaten; jaarlijks werden groepen kolonisten van de nieuwe nederzettingen uitgenodigd op kosten van het gouvernement naar Java en Madoera komen om propaganda te maken onder de tani’s; Europese en Inlandse bestuursambtenaren werden uitgenodigd, en tenslotte ook Inheemse journalisten en Volksraadsleden, om op de nieuwe kolonisatieterreinen een kijkje te komen nemen.
Kuneman vervolgde: ‘Thans heeft de commissie gegrepen naar een der machtigste propagandamiddelen dezer eeuw: de film. En op dezen dag zullen enige belangrijke delen uit de, speciaal voor de propaganda onder Javanen bestemde kolonisatiefilm ‘Tanah Sabrang’ u worden vertoond. Deze film wordt al sinds begin December, door middel van op auto’s gemonteerde projectietoestellen in enige residenties op Java, tot in de meest afgelegen desa’s aan den volke vertoond.’
Hoop
Vervolgens – na nog een excuus voor het wat langzame tempo van de film, ‘zo geëigend voor de eenvoudige desaman op Java’ – sprak Kuneman een dankwoord uit aan onder anderen de regisseur Mannus Franken, de Bataviasche fotograaf en cameraman Jan van der Kolk, en de schrijver van het scenario, de heer Jonkers, ambtenaar der Agrarische Inspectie van het Departement van Binnenlands Bestuur. ‘Niet minder erkentelijk staat de Commissie tegenover de regent van Magelang, R.A.A. Danoesoegondo, voor zijne onvolprezen bewerking van het muzikale gedeelte dezer film.’
Kunemans slotwoorden: ‘In 1936 emigreerden, alleen van Java, naar de Tanah Sabrang ruim 13 duizend zielen, in 1937 bijna 20 duizend zielen, in 1938 rond 33 duizend zielen, terwijl in 1939 het totaal tussen de 40 en 50 duizend zal liggen, Haar doel is voorlopig: 100 duizend emigranten per jaar naar de Tanah Sabrang ter gedeeltelijke ontlasting van Java van haar overbevolking en ter bevordering van den bloei der Buitengewesten! Moge deze film er in grote mate toe bijdragen, dat dit doel ook worde bereikt.’
Het moment waarop iedereen had gewacht, was daar. De gordijnen werden geopend, en het licht gedimd. De film kon beginnen.
(wordt vervolgd)
x
Nawoord
Het project kende een wat ongelukkige timing. Korte tijd later vielen de Duitsers Nederland binnen, en werd alles anders. Waarschijnlijk zijn in vooroorlogse jaren in totaal zo’n 240 duizend Javanen in het kader van de migratiepolitiek verhuisd. De volgende drie decennia was nog slechts sporadisch sprake van dit soort verhuizingen. Eerst onder de Orde Baru van generaal Soeharto werd de transmigrasi nieuw leven ingeblazen, nu echter vooral om de eenheid van Indonesia te bewerkstelligen.
Bronnen
Bataviaasch Nieuwsblad, 1 februari 1939
De film Tanah Sabrang is bewaard gebleven, en te bezichtigen op de website van Beeldengeluid.
Java Post 
Zeer opmerkelijk vooral in het licht bezien van de actie van de NL overheid in de jaren na WWII in Nederland. “Nederland is vol” zo propageerde de overheid en subsidieerde emigratie van de Nederlander. Nederland kende in 1950 ± 9 miljoen zieltjes. Thans ± 17 miljoen en zet de overheid al decennia de deuren (ongecontroleerd) wagenwijd open met name voor volkeren die een ideologie aanhangen die regelrecht in strijd is met vrijheid en democratie en dit niet onder stoelen of banken steken.
@Nederland kende in 1950 ± 9 miljoen zieltjes. Thans ± 17 miljoen @
Herinner mij ook een artikel dat zij 16 miljoen is het max. voor Nederland. Intussen hebben ze blijkbaar de oplossing gevonden. kleinere woningen en meer op elkaar. Zelfde met de wereld bevolking. Toen was er eens uitgerekend dat 6,5 miljard was de max. Dit in verband met het beschikbare voedsel. Zie vandaag en de honger. Ben benieuwd wanneer de volgende oorlog—-?
In Nederland wordt geprobeerd iedereen van een fatsoenlijke woning te voorzien. Waar iedereen tevreden mee kan zijn. Kom maar een keer op bezoek. Ik ben zo’n tevreden mens in een kleine woning. Hoef ik met mijn leeftijd niet zover te lopen. Sjouwen met een volle wasmand e.d. Bewust voor gekozen! Pas nog gelezen hoeveel voedsel er wordt weggegooid!
@In Nederland wordt geprobeerd iedereen van een fatsoenlijke woning te voorzien. Waar iedereen tevreden mee kan zijn. @
Welk maat wordt er genomen op tevredenheid? Op trappen lopen? Op buren lawaai? Moeten zij die honger hebben het weggegooide voedsel uit de bakken of vuilniszakken halen?
PVV aanhanger?
In de Ned. Indie heet het IMMIGRATIE en nu TRANSMIGRASI. Het is het verplaatsen van de bevolking van Java naar de Buitengewesten.Maar ik geloof niet dat het na ongeveer 80 jaren, ooit succes heeft want ongeveer 60 miljoen mensen van Java zijn ge immigreerd/transmigreerd naar buiten Java.Maar daar tegen zijn misschien wel 70 miljoen mensen van de Buitengewesten naar Java vehuist .Voorbeelden genoeg, dat in een KABUPATEN Singkawang( West Kalimantan) slechts alleen maar 1 miljoen mensen wonen terwijl in Jakarta alleen maar bijna het zelfde en in Jawa wel zeker wel 2 miljoen.Dit voorbeeld is het zelde me mensen uit Bangka,Aceh en West Sumatra. Ook Bataks,Molukers en Minahassers.In de kampung SULITAIR in West Sumatra b.v , die normaal door ongeveer 800 mensen wordt is bewoond.Wordt nu alleen maar door een tiental OUDERE mensen bewoond als z.g JAGA. Volgens mij is deze programma van de Nederlande zo wel de Indonesische regering totaal mislukt behalve op cultureel gebied misschien.
Dat heette vroeger ook al transmigratie. En het beoogde doel is inderdaad niet bereikt, wel naar Suriname. Javanen gingen niet naar de buitengewesten, dat was minderwaardig. Met dom volk. De gevoelens waren dan ook wederzijds. Daar is dan ook de RIS geboren! Ook voor vele ambtenaren BB voelde een plaatsing in de buitengewesten als een soort verbanning. Niet voor die lui van de GM. Vrijheid, ver van Batavia! Zelfs de thuishaven Soerabaja lag ver genoeg van Batavia om er geen last van te hebben. Zoiets bestaat ook in Nederland hoor. In Zeeland willen ze niets weten van Den Haag. Daar doen ze niks voor ons, en als ze wat doen, dan is het ook nog verkeerd. En voor Groningers ligt Den Haag dichterbij dan Groningen voor de Hagenezen. Toen onze kinderen nog klein waren gingen we met vakantie altijd logeren bij opa en oma in Vlissingen. Voor hun vriendjes/vriendinnetjes op school waren die avonturen iets bijzonders, hadden ze nog nooit van gehoord. Zij moesten altijd met hun ouders mee naar Frankrijk, saai.
@In Zeeland willen ze niets weten van Den Haag.@
— Vorige week donderdag is minister Carola Schouten vanuit Den Haag met een zak geld -35 miljoen voor de Zeeuwse economie- over de (Zeeland)brug gekomen.
@en als ze wat doen, dan is het ook nog verkeerd.@
— Zeeland had om 90 miljoen gevraagd 😀
Minister Schouten bracht aan passant 75 miljoen mee t.b.v. getijdewerking in het Grevelingenmeer.
Uiteraard is de Excellentie met alle egards ontvangen en uitgeleide gedaan. ***
***ons Zeeuwen bin slim 😉
typo: en passant
ff dwarsliggen! Aanpassing doorlaat Grevelingenmeer is RIJKSwaterstaat. De Grevelingen is RIJKSwater! En die doorlaat is een RIJKSkunstwerk in een RIJKSdam. Niks Zeeland. He.he. toch weer gelukt (een beetje) gelijk te krijgen. Wel vreemd, onze Carola hoort bij landbouw (en visserij). Mogelijke link: door de bestaande doorlaat gaan heel veel vissen mee. Daar staat dan ook een hele rij vissers te hengelen. Niet zo sportief, het is inwerpen en ophalen aan de lopende band. Meest Belgen, vandaar de naam: Belgische Bocht. Zeeland is iets anders dan Nederland. Maar daarover krijg ik dan weer ruzie mee met een andere reageerder. Iedere keer leuk.
@Iedere keer leuk.@
— Luctor et emergo !
In Zeeland weten ze wel gebruik te maken van hun zelfstandigheid. In Nederland is er een Rijkswegenplan waarin vele jaren vooruit wordt gepland en geld ‘geoormerkt’ voor rijkswegen, bruggen, tunnels, viaducten e.d. Met uiteraard de ‘buitengewesten’ achteraan. Zo stond de Zeelandbrug vele jaren naar achteren geschoven. In Zeeland lenen ze dan gewoon geld, bouwen die brug en betalen de rente uit tolheffing. Op de geplande datum van het Rijkswegenplan werd met het vrijkomende geld die lening afgelost. Hetzelfde is met de Westerscheldetunnel gebeurd. Alleen moet de geplande datum nog komen, en is het nog steeds een toltunnel. Als ze het in Vlissingen hebben over Zeeuws Vlaanderen, hebben ze het over de ‘overkant’. Met een ingewikkelde o.
Gezien de vlag en het opschrift op de romp van het schip dateert deze foto uit begin oorlogstijd, toen Nederland nog neutraal was.
Niet alleen dat. De hele bouw van het schip, de achter steven, de rechte verticale neus en vooral de lange schoorsteen geven een schip aan van ver voor de oorlog. Waarbij de lange schoorsteen aantoont dat er in de machinekamer een stoommachine als aandrijving wordt gebruikt. Vermoedelijk een Triple-Expansiemachine.
Alle KPM-schepen dateren van ver voor de oorlog.
O ja! Zowel de KPM als de KJCPL (RIL) hadden na de oorlog een paar nieuw gebouwde in de vaart. Op de zeevaartschool in Vlissingen waren heel wat toekomstige wtk’s en dek officieren ook aan het studeren met een beurs van KPM en RIL. Dat was noodzakelijk, want ze hadden een tekort aan officieren voor de uitgebreide vloot. (RIL= Royal Interocean Lines)
De foto (in beheer bij KITLV) is gemaakt door de cameraman van de film Jan van der Kolk, tijdens de opname van Tanah Sabrang. Dus: 1938.
Ik weet niet of Jan van der Kolk een familie is van de KNIL man Theodorus N. van der Kolk, die in 1936 naar Java werd gestuurd. Ted van der Kolk, geboren R’dam, kwam in 1936 in Batavia aan. Werd in Maart met andere Knil mensen gevangen gezet door de jap. Dit gebeurde in Bandung. Hij wist 14 dagen later te ontsnappen en wist Surabaya te bereiken. Zijn verstopplaats werd de zolder van de moeder van zijn vrouw. De bekende fotograaf Nicolai Drakolic was zijn zwager. Ben begonnen met het schrijven over de ervaringen van Ted van der Kolk. Helaas kan ik, na vele pogingen, er niet achter komen welke instantie de foto’s en het album, nu in bezit hebben. Die foto’s werden als bewijs gebruikt gedurende het Internationaal Tokio Tribunaal. Wordt door diverse instanties van het kastje naar de muur gestuurd.
Volgens mij dateert de foto uit: na de inval in Polen, en vóór de inval in Nederland. Op de zijkanten de Nederlandse vlag, de naam van het schip en HOLLAND. In de hoop dat de Duitse U-boten zien dat het een schip van een neutraal land is. Deze schilderingen komen normaal niet voor.
“welke instantie de foto’s en het album, nu in bezit hebben. ” Altijd beginnen te zoeken bij het KITLV. Overigens is het archief van Spaarnestad ook heel rijk gevuld.
@Altijd beginnen te zoeken bij het KITLV. @
Heb gedaan. Kreeg antwoord dat ze bij 4 verschillende instanties foto’s gemaakt door Nicolai Drakolic hebben gevonden. De websites hebben ze mij gegeven. Heb er naar gekeken. Sloeg nergens op. Heb in mijn schrijven duidelijk vermeld dat het om 150 opnamen gaat gemaakt door T N van der Kolk en door N Drakolic in een album zijn geplaatst. Opnamen die o.a. zijn gebruikt als bewijs bij het Tokio Tribunaal in 1946.
Helaas kan ik zelf niet even langs komen en er naar gaan zoeken.
People have been God-like in the planned breeding of domesticated plants and animals, but people have been rabbit-like in their unplanned breeding of themselves.
Nederland vind ik te druk!!!
Indonesia deports four Australians for demonstrating in Papua, identified as Mr Tom Baxter, 37, Ms Danielle Hellyer, 31, Ms Ruth Irene Cobbold, 25, and Ms Cheryl Melinda Davidson, 36 – were flown out of Papua to the island of Bali on Monday, Mr Saputra, (emigratie officier,) said
In retrospectie:
Waarom werden wij eigenlijk gedeporteerd? Hebben wij ook gedemonstreerd?
https://www.cbs.nl/nl-nl/visualisaties/bevolkingsteller