Door Sabina de Rozario
Raden Ajoe, de echtgenote van een regent van Soerabaja. Ca. 1890.
Naar aanleiding van mijn eerste artikel voor Java Post (17 januari) over de interneringskaart van mijn opa, heb ik een aantal verzoeken gekregen. Enkele vrienden vroegen of ik de interneringskaart van hun opa wilde laten vertalen. Zo gezegd, zo gedaan. Opmerkelijk was dat de informatie van twee van de vijf kaarten (inclusief die van ‘mij’) niet strookt met het verhaal zoals dat ons is verteld. In mijn artikel is te lezen dat mijn opa volgens de Japanse administratie helemaal niet in Thailand is geweest, terwijl ik toch altijd heb gedacht dat hij aan de Birma Spoorlijn heeft gewerkt. En een geinteresseerde vriend vernam uit de vertaling dat zijn opa wel degelijk geinterneerd is geweest, terwijl hij dacht dat opa wegens uitzonderlijke redenen buiten het kamp was gebleven.
De overgeleverde verhalen kunnen soms heel anders zijn dan de feiten op papier. Wat klopt en wat klopt niet aan het verleden? Documentatie versus opwaardering van de feiten?
Het is een logische aanname dat familiegeschiedenis die van de ene op de andere generatie wordt doorgegeven, door de jaren heen verandert. Door het afnemen van het geheugen, verwarring onder familieleden en het ontbreken van documentatie kunnen verhalen die uiteindelijk de jongste generatie bereiken, anders zijn dan de werkelijkheid. Per ongeluk anders of opzettelijk gekleurd?
Javaanse prinses
Vriend V. belde me onlangs met de vraag of ik hem kon helpen met het completeren van zijn stamboom. De grote onbekende is zijn oma, zij is de moeder van zijn vader en tweede vrouw van zijn opa. Volgens de verhalen die hem zijn verteld, is zijn oma een Javaanse prinses. Zijn hele stamboom is uitgewerkt, maar over deze mysterieuze prinses is niets te vinden. En dat is precies waar mijn eigen vader ook op stuitte toen hij zijn familiestamboom naging. Over zijn oma, een Javaanse vrouw (nee, geen prinses) met slechts een voornaam, is niets te vinden. In 2011 heeft hij haar graf en mogelijke nakomelingen gezocht in Jakarta en Bogor (haar woonplaats tot 1958), maar keerde zonder succes terug naar huis. Ik vermoed dat de oma van vriend V. niet van adel is, maar ‘slechts’ een Javaanse vrouw, net als vele andere oma’s en moeders.
Njai Paul te Djokjakarta. Ca. 1860.
Ik heb het vaak meegemaakt; de situatie waarin de werkelijkheid op het ongeloofwaardige af wordt verfraaid. Je hoeft maar een paar gesprekken met Indischen te voeren en je krijgt wel een keer te horen dat ze van adel zijn. Een heuse prinses is generaties terug in de familie gekomen. Als ik surf op internet, lees ik binnen vijf minuten dat het fenomeen Javaanse prinses vaak een mythe is. De zoektocht van vriend V. naar zijn oma is nog niet afgerond en het zou zo maar kunnen dat zij een echte Javaanse prinses is. Want het verweven van Indonesische adel in Indische of Hollandse families is niet uniek. Een Javaanse vorst had naast een of twee officiele vrouwen ook veel bijvrouwen en daardoor vele prinselijke nakomelingen. De uitkomst van het onderzoek, prinses of niet, hoop ik in een volgend verhaal te vervolgen.
Een leugentje om bestwil is zo gemaakt. Een inlandse slavin, ook wel bekend als njai, die na het verwekken van de kinderen bij haar man voorgoed wordt teruggestuurd naar de kampong, is geen mooi verhaal om de nazaten te vertellen. Dat opa zijn Javaanse schone aan het hof van de sultan heeft ontmoet, is wél een goed verhaal. Deze opwaardering van het verleden is een raar, maar veel voorkomend verschijnsel. Is het door gebrek aan eigenwaarde dat men het verleden graag mooier maakt dan die in werkelijkheid is?
Verzaakt
Het belang van het doorgeven van de juiste informatie is, overbodig om te melden, erg belangrijk. Met het verdwijnen van de eerste generatie Indischen gaat een schat aan informatie verloren. Ik zet me in om de geschiedenis te onderzoeken waar nodig, zoals in het geval van mijn opa tijdens WOII. Als ik onze familiestamboom bekijk, is onze tak onvolledig ingevuld. De naam van de ‘inlandse’ vrouw Kanie is inmiddels toegevoegd. Mijn vader is al jaren opzoek naar familieleden in Nederland en Indonesie om de familiegegevens volledig te krijgen. Mocht hij ermee stoppen, dan zal ik het stokje overnemen. Uit plichtsbesef tegenover van mijn voorouders.
Ook het schrijven over de Indische cultuur gezien door de ogen van een Indo van de derde generatie doe ik omdat ‘het moet’. Niets moet natuurlijk, maar wanneer ik Indische generatiegenoten hoor spreken over kippensoep in plaats van soto, alles wat Indonesisch is Indisch noemen of andersom en dat ‘de Nederlanders tijdens de Bersiap-periode de Japanners hebben verjaagd’, dan weet ik dat er nog genoeg werk aan de winkel is. Veel (voor)ouders hebben verzaakt om de Indische geschiedenis door te geven aan de jongeren. Ik mag mensen hiervoor geen verwijt maken, want ieder heeft hiervoor zijn of haar eigen gegronde redenen. Dat mensen hebben gezwegen, geeft mij juist enorme motivatie om te schrijven over de Indische cultuur, de geschiedenis en de toekomst. Wederom uit verantwoordelijkheidsgevoel voor de Indische ouderen, maar ook voor de nieuwe vierde generatie.
x
Java Post 
Dit adres zal hem wel bekend zijn: Het correspondentieadres luidt:
St. Indisch Familie Archief
Postbus 10300
2501 HH Den Haag
Ik kan me geheel vinden in dit artikel!!
Insgelijks. Niet alleen het verfraaien van het verleden, maar waarover mijn Indonesische vrouw het met mij over heeft gehad: de vijandige en hooghartige blikken die ze vaak van indische mensen krijgt toegeworpen. Niet van de “Belanda’ of de “Totok”, die zijn heel aardig en vriendelijk.
Ja, wanneer die verdraaide Inlanders niet in opstand kwamen in hun paradijs, dan duurde Tempo Doeloe nog een eeuw langer. Hen valt heel wat te verwijten, en het betekent ook niet veel goeds voor een objectieve geschiedschrijving.
Salam
Ed Vos
Van mijn liefste Indische vriendin, die ik als moeder had willen hebben, werd ook gezegd dat ze vijandig en hooghartig naar anderen blikte. Bijna niemand wist dat ze zowat blind was geworden door diabetes waaraan ze onverwachts is bezweken. Bovendien vertelde ze me regelmatig over haar ervaringen met twee hele kleine jongetjes in ‘haar’ interneringskamp terwijl ze niet wist waar haar gevangen genomen man was gebleven. Daarna, in de periode dat ik haar leerde kennen, is ze een psychiatrisch wrak geworden. Ik treur nog steeds om haar en ‘haar’ verdriet wat ze met me gedeeld heeft.
Heb je wel eens een objectieve geschiedschrijving gezien, Ed? Historici die meestal op hun zolderkamertje van horen zeggen onze geschiedenis schrijven. Lou de Jong zat tijdens de Tweede Wereld Oorlog in Engeland en heeft dus (afgezien van de schriftelijke besluiten) ook het meeste van horen zeggen van ‘zijn’ informanten’. Zijn eerste stukken over de acties in Indië konden zo de prullenmand in. Ja, als je alles van de Indonesische opstandelingen beluisterd en opschrijft (met zijn linkse visie) dan heb ik niet zo’n groot vertrouwen in de geschiedschrijving.
Om op onze afstammingen terug te komen. Ik stam af van ‘Kaat Mossel’ een Oranjeklant. daar kan je dan groots op zijn, maar er gaan ook verhalen dat als het met de mosselen niet zo goed ging zij wel met haar eigen ‘mossel’ het inkomen moest bijspijkeren. Hoe het ook zij ik heet als afstammeling van haar ‘Wilhelmus’!
Is 350 jaar “onderdrukking” niet lang genoeg ? Ik geef ze groot gelijk om voor hun vrijheid op te komen !
Ik had het zelf kunnen opschrijven, zo herkenbaar. Mijn moeder was ook altijd zo trots een prinses van Martapoera in de familie te hebben. Ze vergat altijd dat het in Indië stikte van de prinsessen! Vóór de oorlog was het de kunst zoveel mogelijk totoks bij de voorouders te hebben.Tijdens de oorlog werden alle Inlandse voorouders van stal gehaald. Ach ja, geschiedenis vertel je altijd vanuit jezelf.
Ik zou er ook maar geen DNA onderzoek op loslaten (als dat zou kunnen). Ik heb weleens gelezen dat hier in Europa 10/15% bij een bevolkingsonderzoek de gegevens (dna) niet kloppen. Ik denk dat het in het vroegere Ned. Indië.niet zuiverder was. Maar ja, wat maakt het uit als iemand er gelukkiger van wordt.
Ik ben nu 87 jaar. Hoop binnenkort 88 te worden.
Van vaderszijde had ik een Indische Opa en een Soendanese Oma. Van moederszijde een Duitse Opa en een Javaanse Oma. Mijn Opa’s heb ik niet gekend (overleden) maar mijn beide Oma’s wel.
Heel lieve eenvoudige Oma’s waren dat. Ik ben trots op ze ben gelukkig dat ik ze nog gekend heb.
Ja, ik ken dat. Ook enige Indische kennissen van mij praten over Oma’s uit “de Kraton”!
Schamen ze zich dat ze Indonesische (Inlandse) voorouders hadden? Ik weet het niet. Ik laat ze maar praten. Zoals Wim Balijon opmerkt: “Wat maakt het uit als iemand er gelukkiger van wordt”.
Ik ken wel iemand die idd oma’s uit de Kraton van Solo had.
Maar als het niet zo is, dan is te snel gezegd dat iemand verwaand is .
Het kan zijn dat iemand gewoon het familieverhaal zoals hij of zij het hoorde doorvertelde.
Er is een huwelijksacte van Kanie met je overgrootvader in 1920, dus mogelijk staan de namen van haar ouders daarin. Maar meestal lopen Indische kwartierstaten in deze inlandse lijnen dood.
Je kunt niet binnen 5 minuten zoeken op het internet het bewijs vinden dat veel Indische verhalen over een adellijke afkomst niet juist zijn.
Je kunt wel op de voorhand van mening zijn dat het van alle tijden en van alle culturen is om de eigen familie-afkomst op te pimpen.
Nu hadden de Indonesische vorsten veel kinderen van veel vrouwen.
En hoe meer dochters, hoe groter de kans was dat zij een Europeaan van enige poen en status aan de haak sloegen, al dan niet in een huwelijk.
In het Nederlands is het normaal een dochter van Indonesische adel een prinses te noemen. Raar eigenlijk, want de titel prinses heeft tegelijk een hele hoge status in Nederland. Zo lijkt het ook dat mensen hun afkomst schromelijk overdrijven. Zoals wethouder Junius van Delft: http://indisch4ever.nu/2011/04/21/prinses-van-surabaya/
Terwijl haar familieverhaal toch een punt had.
.Indisch4ever zegt:
3 februari 2014 om 1:26 pm
In het Nederlands is het normaal een dochter van Indonesische adel een prinses te noemen. Raar eigenlijk, want de titel prinses heeft tegelijk een hele hoge status in Nederland.
———————————————————————–
Niet alleen in het Nederlands, ik las het ooit in een Engelse en Duitse artikel.
Ehwaar dese.
Een Indonesische vrouw uit Java (Sundanezen-javanen en soms Madurezen) met de gewone titel Raden of Raden Adjeng (als getrouwd Raden Ajoe.
Vrij vertaald ” Vrouwe” die niet tot de regerende vorstenfamilie behoorden ( de zoveelste plek in de troonopvolging)worden ook ” prinses” genoemd.
Terwijl de echte Prinses andere extra titels dragen .
Als ik de foute overwaardering van sommige Europeanen moet geloven heb ik in mijn kinderjaren gewoond met ” prinsessen” en speelde ik met vele ” prinsen” en ” prinsessen ” .
Ze zijn gewoon neven en nichten.
Zo direct ga ik op bezoek bij familieleden in jakarta , en wil toch weten wat het . ” verschil” is tussen gewone Indonesiers en en Indonesiers met de titel Raden(” Heer”) of Raden Ajoe (” Vrouwe” ) .Bron. Ned.Encyclopedie P.J Veth.
Eerlijk gezegd zie ik het verschil niet .
Salam dari Jakarta.
In Nederland behoren jonkvrouw en jonkheer ook tot de (laagste) adel. Bestaat zoiets ook in Indonesië?
Dick Schafer heeft een aardige verklaring: “Waarom elke Indo afstamt van een Javaanse Prinses”.
http://nieuwindisch.nl/ (Kijk onder Artikelen > artikel 2)
>>>>>>>>>Roy Bastiaans schrijft: Dick Schafer heeft een aardige verklaring: “Waarom elke Indo afstamt van een Javaanse Prinses”.<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<
Is het nu Schafer of I. Burgman, die dat artikel heeft geschreven?
Ik vind het altijd wat bedenkelijk wanneer iemand een artikel schrijft zonder zijn of haar naam te vermelden.
Onlangs hoorde ik een gids van de Kraton in Yogyakarta beweren, dat alleen nakomelingen van het mannelijke geslacht worden vastgelegd in de asal-usul van de Indonesische adel. Aangezien de vorsten en ook de gids in kwestie, trots waren over het aantal vrouwen, bijvrouwen en mannelijke nakomelingen, is voor mij de lol om een Indonesische vorstelijke voorvader te hebben volkomen irrelevant geworden.
“Pria punya selera.” is hun ideaal, maar zeker niet de mijne.
“volkomen irrelevant ” Ja, dat vind ik ook. Er zijn alleen nog wel Indische mensen die naar het allerhoogste blijven streven. Er zijn ook Indische mensen die boos worden als ze door autochtonen als Indonesiër worden gekenmerkt. Die mensen weten niet anders. Wij kunnen ook een Iraniër niet van een Afghaan onderscheiden. Onze mevrouw van Thuiszorg komt uit Iran. Ik heb haar maar verteld dat ik uit Indonesië kom. Als ik Indië noem gaan de ogen op oneindig en het verstand op nul. Dat wil ik dat aardige mens niet aandoen. En veel Indische mensen kennen ook het verschil niet tussen Zeeuwen, Friezen en Limburgers. Dat bestaat echt wel hoor.
In de silsilah (stamboom) van Indonesische adel wordt de vrouwen/dochters ook vermeld .
En zeker als ze dichtbij of tot de 3 Javaanse hoven behoren .
Dat geldt ook voor de Sundanese adel/vorsten , die later de titel Bupathi-Regent , Wedana-Hfd District etc hadden.
Daarnaast heb je Sundanese-Javaanse-Madureze families (ook in de buiten gewesten= daar hebben ze soms andere titels )die verbonden waren bij de Inlandse Binnenlandse Bestuur.
Hun namen staan in de Regerings Almanak Nederlands indie .
Daarnaast heb je ook aparte stamboom/silsilah, vaak terug kunnen gaan tot een paar honderd jaren .
De” functieloze of de arme tak” werden vaak niet opgenomen in de silsilah.
De probleem is dat men pas in de bevolkingsregister werd opgenomen als ze officier rang hebben( Kolonel ?) en een salaris hebben van 100 gulden per maand.
(onder voorbehoud , bron sejarah Catatan Sipil).
De gewone tani/marhaen verdienen toen een paar gobangs of ketip (dubbeltjes?) per dag .
Bekend verhaal, ook in mijn familie wordt beweerd dat een voormoeder een prinses van Yogyakarta is……….
Goed verhaal Sabina. Wat ik je mee wil geven is dat geschiedschrijving en overleveringen over de “tempo-dulu” tijd bijna nooit objectief en transparant zijn. Het devies “Horen-Zien-en Zwijgen” wordt hier veelal gebezigd.
Ruud schrijft: Goed verhaal Sabina. Wat ik je mee wil geven is dat geschiedschrijving en overleveringen over de “tempo-dulu” tijd bijna nooit objectief en transparant zijn. Het devies “Horen-Zien-en Zwijgen” wordt hier veelal gebezigd.<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<
Een interessante opmerking van je Ruud. Betekend dat dan dat bijna al het geschrevene op Indisch4Ever en ook JavaPost ook onder de noemer "Horen-Zien-en Zwijgen" vallen?
Voor de jongeren die genealogisch onderzoek willen doen
http://www.igv.nl/over-de-igv/igv-jongerenevenement
Ruud schrijft: Goed verhaal Sabina. Wat ik je mee wil geven is dat geschiedschrijving en overleveringen over de “tempo-dulu” tijd bijna nooit objectief en transparant zijn. Het devies “Horen-Zien-en Zwijgen” wordt hier veelal gebezigd.
Maar wat wordt precies verstaan onder het veelgeroemde OBJECTIEF en TRANSPARENT. Het lijkt meer op “gooi het maar in de prullenbak”, maar dat wordt veelal gebezigd door slecht kijkende mensen.
OBJECTIEF EN TRANSPARENT (politics.be)
Dames en heren, vandaag gaan we een interessant experiment doen”, zei de professor tegen zijn biologiestudenten. Naast de professor stond een tafel met daarop een exemplaar van de Hongkongkikker, de specialiteit van de internationaal befaamde wetenschapper. “Spring”, zei de professor tegen de Hongkongkikker en het beestje nam inderdaad een grote sprong. “Dames en heren studenten, u ziet het, de kikker heeft maar liefst 79 cm gesprongen”. Hij zette de kikker weer op de rand van de tafel en riep nogmaals: “Spring!”. De kikker maakte nu een sprong van ruim 83 cm. Het experiment werd nog enige malen herhaald – zo hoort dat als je iets wetenschappelijk bewijzen wilt – en uiteindelijk maakte de kikker zelfs een sprong van bijna een meter.
Toen haalde de professor een mes tevoorschijn en hakte beide achterpoten van de Hongkongkikker af. Hij zette de kikker weer op dezelfde plaats en riep weer: “Spring”. De kikker reageerde niet. Nog drie keer riep de professor hard: “Spring!”, maar het beest verzette geen poot meer. “Dames en heren”, zei de professor voldaan over het geslaagde experiment, “hiermee is wetenschappelijk komen vast te staan, dat het verwijderen van de achterpoten van de Hongkongkikker doofheid ten gevolge heeft
>>>>>>>>>>>>OBJECTIEF EN TRANSPARENT (politics.be)<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<
Voor mij wordt het bovenstaande pas een feit als ze die professor ook zijn benen hadden verwijderdt. De hongkong kikker kan namelijk niet praten.
Vraagt de dokter: Hoe weet u dat u zwanger bent: Ik ben misselijk, heb geen menstruatie en ik ben dik. Zegt de dokter: Ik heb geen menstruatie, ben dik en ook misselijk, Ben ik dan zwanger?
zoals bovenaan al geschreven is ,dat oma van adelijke stand is , is in onze familie altijd verteld ,
nu ik al meer dan een kwart eeuw met een echte javaanse vrouw ben getrouwd en stammende uit Jogyakata heb een beter beeld gekregen , de naam van de vrouw geeft een duidelijke aan giving wie en waar maar ook op dat ze van een hogere groep van samen leving op Java kwam .mijn vrouws voornaam geeft haar een Rang ,haar tweede naam hoe hoog de fam stond in de samenleving .Dus als did verhaal versterkt word verteld door de jaren komt de Javaanse prinses te voren .het kan ook zijn dat de vrouw of jonge dame gewoon een (cook) is geweest dezer dagen
chef in de keuken ,
elke dag kijkt mijn vrouw naar het programma (Masakan Kuliner ) en vaak komt de chef van de sultan van Jogya op Tv en is getrouwd met een Engels man .
verder voor Sabina en anderen , lees de boeken ”’ The Colonel of TAMARKAN ” ( Philip Toosy and the bridge on the River Kwai ) dit boek moet ook in het Nederlands vertaald zijn kwam pas uit in 2005 en werd door zijn kleindochter geschreven en Phil Toosy was nog in leven VOLGENS MIJ heeft HIJ mijn Vader en VELE anderen zijn leven gered ,, een ander book is geheten ,An Docters War (omstreeks 2006) het verhaal van een jonge Australische Dokter in Japans krijgs gevangen schap die van uit Burma naar Japan was vervoerd , en later de uitvinder werd van Jogging en ook de sport arts was van het Australisch Olympic Team games in 1972 in Duits land waar Jassar Arafat een naam kreeg , een ander boek dat pas in 2010 uit kwam geheten ” ” The last Highlander ) een krijgs gevangene in Japan,toen hij na een lange terug reis terug In Engeland terug kwam wilde niemand hem en zijn verhaal over het leven in gevangen schap in de koolmijnen in Japan Kennen
Beste Indië-kenners,
Hoe zou ik het beste familie in Medan kunnen vinden. Ik heb alleen de naam van mijn overgrootvader en weet enkel dat hij kinderen heeft gekregen van een njai. Zijn zoontje (mijn opa) nam hij mee in hij vervalste zijn geb. akte.
Verder heb ik een foto en weet ik dat de namen van de kinderen werden omgedraaid. Vermehr = Rehmrev.
(p.s. ik doe onderzoek voor een fictief boek)
“Verder heb ik een foto en weet ik dat de namen van de kinderen werden omgedraaid. Vermehr = Rehmrev.”
Toevallig ben ik 2 weken geleden bij onze wekelijkse kumpulan aan 2 oudere koppels van tegen de 80 voorgesteld die de naam Rehmrev dragen. Zij kennen ook de history van het omdraaien. Ik heb nog even met hun gepraat omdat ik van Padang area komt.
Hoi Rob,
Waar was dat? Hebben zij hun Nederlandse familie gevonden? Mijn vraag moest eigenlijk gesteld worden vanuit het perspectief van een personage uit een historische roman.
Deze persoon gaat naar Medan omdat ze weet dat er nog familie is…en ik vind het moeilijk om me goed in te leven. Hoe ze dat zou ervaren, wat ze zou voelen…hoe het zou zijn…
Bedankt voor je tijd en tip!
Elma
“Hoi Rob,
Waar was dat? Hebben zij hun Nederlandse familie gevonden? ”
Dag Elma,
First mijn name is Ron of Ronny.
Waar was dat? Iedere donderdag komen een hele groep Indo’s bij elkaar in de Hongkong Plaza in West-Covina om een gezellige lunch te hebben. Het is een zaal met in het midden stoelen en tafels en aan de buiten rand 7 verschillende eethuizen, waar je je eten kan bestellen en er net zolang kan blijven zitten als je wilt.
De Rhemrev kennen zeker hun fam. in Nederland. Een van de Rhemrev koppel komt uit Texas, als ik mij goed herinner.
Maar ik heb even in het leden boekje “De Indo” gekeken en daar zie ik de volgende namen.
Alfred en Linda Rhemrev in Rosamond, Ca
Arthur en Irene Rhemrev uit Gardena, CA
Charles en Teresa Rhemrev uit Ontario, CA
Het is Rhemrev … zet de h op de juiste plaats.
Plaats een bericht op meerdere Indische sites. Veel op facebook.
Maar geef dan meer informatie.
De namen van je overgrootvader Zijn beroep, zijn geboortedatum.Plaatsen,
En wie zoek je precies? Nazaten van zijn onbekende kinderen te Medan ?
De stamboom Rhemrev is te vinden op het internet.
Hoi Indisch4ever,
Bedankt voor de tip. Ik stel mijn vraag nu anders; ik wil graag in contact komen met mensen die het gelukt is om een familielid te vinden… hoe pakten ze het aan? wat voelden ze, hadden ze reacties van verbazing of ongeloof. Of anders? Het gaat om een historische roman…mijn zoektocht is fictief! 🙂
Dag Elma,
Stuur me je email adres naar Ron@MyIndoWorld.com of je telefoon nummer en ik bel je op. Mijn bellen van uit CA naar NL kost me maar 1 cent per minuut. Dus…..!
http://myindoworld.com/
Website van Ronny Geenen
Elma Noe. Ik stel mijn vraag nu anders; ik wil graag in contact komen met mensen die het gelukt is om een familielid te vinden… hoe pakten ze het aan?
Ik heb mijn voorouders vanaf de VOC-tijd tot aan heden gevonden. Niet helemaal, maar wel veel. Daarvoor is een – enthousiast – team van vijf familieleden nodig. Een deel duikt in de archieven voor documenten, aktes etc. Een ander deel (zoals ik) maakt er verhalen van. Er is misschien ook onderzoek nodig, zowel in Nederland als in Indonesie. Ook heb ik een familielid die bij haarzelf en enkele naaste familieleden een soort van DNA-onderzoek heeft gedaan, om na te gaan waar de verre voorouders vandaan kwamen, de migratieroutes die de voorouders namen en met welke bevolkingsgroep op aarde jouw DNA het meest overeenkomt.Maar ja, dat was ook een afgestudeerde bioloog.