Online versie ´Het Koninkrijk der Nederlanden in de Tweede Wereldoorlog´ weinig bruikbaar

De trouwe lezers van de Java Post herinneren zich misschien nog de hier geuite oproep aan het NIOD het werk van dr. Lou de Jong op het internet te plaatsen. In het artikel ´Lou  de Jong en het bombardement op Soekaboemi´, gepubliceerd in maart 2011, verzuchtten we dat ´Het Koninkrijk der Nederlanden in de Tweede Wereldoorlog´ door zijn onvindbaarheid op het internet onbruikbaar was geworden, en dat daarmee een schat aan informatie verloren leek te gaan.

dr. L. de Jong (ANP)

Nu weten we niet of ze bij het NIOD de Java Post lezen, maar aan onze oproep is gevolg gegeven. Althans, zo lijkt het. Vorige week bracht het NOS-journaal het grote nieuws: Het Koninkrijk was vanaf dat moment integraal te downloaden en zou daarmee voor het grote publiek toegankelijk zijn gemaakt.
Op de website van de NOS legt de directeur van het instituut, mevrouw M.J. Schwegman, ons verder uit dat 18 duizend pagina´s ´in een vloek en een zucht´ zijn gescand en dat het eigenlijk helemaal geen grote klus was.
Is het grote publiek hiermee nu geholpen? Nee. Helaas moet ons oordeel luiden: laat, onduidelijk, en – het ergste van alles – weinig bruikbaar.  

Archiefwet

Natuurlijk had Het Koninkrijk al veel eerder op het internet moeten staan. Het is niet goed te begrijpen dat het Instituut dat voortkomt uit de staatsopdracht aan Lou de Jong om de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog te beschrijven, jarenlang wachtte met het openbaren van de uitkomsten van dat onderzoek op het internet. Dit kan dan ook niet anders worden verklaard dan door een desinteresse in de nieuwe media in het algemeen, en een koudwatervrees voor het grote publiek. Het NIOD lijdt nog steeds aan een soort krampachtigheid waar veel archivarissen last van hebben en die voortkomt uit de soms lastige verenigbaarheid van de twee hoofdtaken van een archivaris: het beheren en het openbaren. Het NIOD beheert misschien goed, maar openbaart weinig. De vele websites die het instituut inmiddels onderhoudt verwijzen vrijwel alle naar papieren stukken, in te zien op de Herengracht in Amsterdam. De stukken zélf worden niet getoond. Dit in contrast met – bijvoorbeeld – een initiatief van het Nationaal Archief om documenten m.b.t. Nederlands-Indië online te brengen: Afscheid van Indië.

Kleurenversie

Onduidelijk is deze nieuwe publicatie vooral, omdat de goedwillende leek écht niet begrijpt hoe het werkt. Alles is in pdf-formaat op het internet gezet, maar zódanig dat niet duidelijk is wát je moet downloaden. Om onduidelijke reden wordt bijvoorbeeld een onderscheid gemaakt tussen een kleurenversie en een zwart/witversie. Omdat Het Koninkrijk slechts een zwart/witboek was (ook de foto´s waren alle in zwart/wit), is het nut hiervan onduidelijk. Het enige dat de ´kleurenversie´onderscheidt van de zwart/witversie is het feit dat nog deze eerste de oorspronkelijke gelige bladkleur toont van de wetenschappelijke editie. Of dát per band 20 Megabite extra waard is, is natuurlijk een overbodige vraag.
Verder worden de banden opgedeeld in ´site 1´ of ´site 2´. Géén idee waarom, tenzij het een truc is om de server niet te laten vastlopen. Dat laatste is overigens tóch al gebeurd, omdat heel Nederland vorige week begon met het omvangrijke werk van het downloaden.

Zoekwoorden

Tenslotte, deze publicatie is weinig bruikbaar omdat onvoldoende is nagedacht over het gebruiksgemak. Stel dat je een hele avond hebt zitten downloaden en uiteindelijk 30 banden oftewel 1,2 Gigabite op je computer hebt staan (in de hoop dat deze daarvoor de ruimte heeft), wat dán? Heb je er dan iets aan? Nauwelijks. Gebruikers van het internet zoeken op namen en gebeurtenissen: bijvoorbeeld: ´verzet in Deventer´, ´Cornelis Zijdewind´, ´rol politie oorlog´, ´bombardement Soekaboemi´. Slechts hoogstzelden wordt een datum of jaar genoemd, – simpelweg omdat men daar geen weet van heeft. De indeling van Het Koninkrijk is echter vooral chronologisch, – hetgeen de noodzaak inhoudt dat we onze zoektermen moeten loslaten op misschien wel tien verschillende delen voor we iets van onze gading tegenkomen. Een dusdanig tijdrovend proces dat de meeste gebruikers al snel zullen afhaken en straks met 1,2 Gigabite zitten opgescheept zonder deze ooit nog te gebruiken.

Mevrouw Schwegman verklaart dat het de bedoeling is dat straks alles weer anders wordt en er een zoekmachine wordt geinstalleerd die het mogelijk moet maken alles online te doorzoeken zónder de noodzaak te downloaden. Echter op de vraag naar het wannéér, zei ze dat dat een kwestie is van maanden, ´als we het geld krijgen wat we hebben gevraagd´.
De conclusie moet helaas luiden dat het NIOD voor een tijdelijke en goedkope oplossing heeft gekozen waar weinigen iets aan hebben. Gelet op het feit dat de te verwachten verbetering afhangt van externe financiering (overheidsgeld), kan het wel even duren voor we Het Koninkrijk écht goed kunnen raadplegen. We wachten nog even af.

x