Geloof het of niet, zo ís het nu eenmaal!
Door Jan Somers
Soepiah was niet alleen kokkie, maar had zichzelf als baboe Soep ook belast met mijn opvoeding. Omdat je als klein kind niet alles snapte wat je werd geboden, was die opvoeding ingebed in een soort magisch realisme. Wat je later in de realiteit van de volwassenheid moest doen of laten werd verpakt in magie, dat was geloofwaardig.
De baboe
Bij het koken mocht ik wel kipassen om het vuur aan te wakkeren, maar ik mocht niet aan de dandang komen. Als ze zou vertellen dat die heet was, dat je daar je vingers aan zou branden, en dat ze dan ruzie kreeg met mijn moeder, zou het geen indruk op mij maken. Als man hoorde je niet aan kookgerei te komen, dat was aan vrouwen voorbehouden. Het waarom was niet belangrijk. Baboe Soep had gesproken, en het was goed.
Baboe Soep bracht af en toe een offer onder de blimbingboom, een pisangblad met wat gekookte rijst. Daar zat een oude man. Ik zag wel niemand, maar ja, baboe Soep had het gezegd! Na een half uur haalde ze het weer weg, maar ik zag dat er niet van was gegeten. Kort antwoord: ´Hij heeft genoeg gehad´. En natuurlijk, de kippen moesten ook wat eten. Dat was mijn eerste kennismaking met de huisgeest, de jaga rumah.
Voor de bouw van ons huis in Poedjon, waar mijn ouders na hun pensionering zouden gaan wonen, moesten enkele bamboebosjes worden gekapt. Daarvoor moest een selamatan worden gehouden en de kop van de geit begraven. Dat onze toekomstige buurman Pah Soebandi daarvoor zou zorgen was niet naar de zin van baboe Soep. Maar ja, die buurman was goedkoper dan de plaatselijke dorpsoudste, en hij was ook handig als klusjesman en bewaker bij onze afwezigheid. Baboe Soep bracht mij wel alle fijne details van de ceremonie bij, met de nodige kritiek op de werkwijze van Pah Soebandie.
De VOC had te veel haast
Bij een bezoek in 1997 aan het kratonmuseum in Yogyakarta zag ik in een flits in een hoek een offer liggen, rijst op een pisangblad. Het meisje dat als gids ons vergezelde was zichtbaar verlegen, maar het kwam er toch uit: de vloer werd daar omhoog gedrukt door een boomwortel die moest worden afgekapt, zodoende!
Een nichtje van mij heeft in Gambia een conferentie-oord waar onlangs enkele bomen moesten worden gekapt voor nieuwbouw. Via e-mail, heel modern, klaagde ze bij mij dat de werklui altijd wegliepen als zij er over begon. Per kerende post kon ik haar adviseren bij de dorpsoudste langs te gaan. Het werd een echte selamatan in Afrika!
Offeranden op Bali
Voor mijn moeder en mijn zus was Djoemat-Legi – het samenvallen van de vrijdag met legi, een van de vijf pasardagen – een slechte dag, niet te veel ondernemen! Baboe Soep had een ander verhaal: de avond daarvoor – de volgende dag begint op de avond van de vorige dag – moest je éérst je haar wassen, daarna op straat gaan lopen. Je mocht niets zeggen, alleen luisteren naar wat anderen onder elkaar te bespreken hadden. Dat kon belangrijk voor je zijn. Gelukkig lenen de weinige sprietjes op mijn hoofd zich niet voor zo’n liturgische uitspatting!
Als de Gunung Api rommelt mag je geen belangrijke beslissingen nemen. De VOC had echter haast, dat heeft veel bloedvergieten gekost. Maar ja, als je het verkeer van rechts geen voorrang verleent, kan dat ook problemen opleveren. Het zijn afspraken binnen onderling sterk verschillende systemen waarover je verder niet meer nadenkt.
Weet ú nog waar de eerste geschreven teksten over ´gij zult niet stelen´ vandaan komen?
De stem uit het verleden
Toen ik na vele jaren in 1997 in Surabaya terug kwam wist ik in de taxi van het vliegveld naar ons hotel op Simpang mijn vrouw herinneringen uit mijn jeugd te wijzen. De taxichauffeur kreeg er lol in en zei: ´Jammer voor u dat de Centraal Burgerlijke Ziekeninrichting, waar u waarschijnlijk bent geboren, is afgebroken. Maar het hotel waar ik u heen breng is wel op dezelfde plaats gebouwd´. En dáár was hij, de stem uit het verleden die zei: ´Je zult terugkeren naar de plaats waar je nageboorte ligt´.
Na de eerste nacht in een vakantiehuisje dat wij in Zeeland hadden gekocht vertelde mijn vrouw wat haar was overkomen: Er was een oude man de slaapkamer binnengekomen, had zich over haar gebogen om haar goed te kunnen zien, en was weer weggegaan.
Ik kon het haar meteen vertellen, de jaga rumah moest even kijken of het wel goed volk was. Zelfs in Zeeland werkt de opvoeding van baboe Soep nog na. Bij ons thuis zijn de kamerdeuren nooit gesloten. De jaga rumah kan best door een kier, maar hij moet zich wel welkom voelen. En geloof het of niet, zo is het nu eenmaal.
x
Java Post 
Geweldig. De geest van het verhaal zóó herkenbaar, maar toch kippenvel! Maar ook ‘het waarom was niet belangrijk. Baboe Soep had gesproken, en het was goed’. Uit mijn kindheid stamt moeder’s waarschuwing ‘jangan tidak boleh’. Misschien ook de toon die de muziek maakt, maar verdere uitleg was niet nodig.
Uit eigen tweetalige frustratie heb ik dochterlief nederlands als moedertaal meegegeven. Van het weinige moluks/maleis dat ze heeft meegekregen had één specifieke uitdrukking betrekking op het aanrechtkastje met schoonmaakmiddelen. Dat kastje had een uitgesproken naam. En ik denk dat de Java Post lezer aan een half woord genoeg heeft; van mijn moeder geleerd.
Zo denk ik ook dat Buitenzorg toch wel weet waar de Bullebak is gebleven.
Verder ben ik blij met en vooral dankbaar voor deze verhalen in de Java Post.
Naar aanleiding van de serie artikelen over bijgeloof, wilde ik dit toch even kwijt.
Bijgeloof (en vooral geloof) maakt een essentieel onderdeel uit van hen die indonesier zijn of in indonesie wonen. Zij die daar gewoond hebben, weten dit maar al te goed.
Ok-lah, je gelooft het of je gelooft het niet. En de dingen overkomen hen die daarin geloven. Maar je wordt er toch mee “besmet”. Zelfs nu hoor ik verhalen van mensen die vreemde dingen hebben gemaakt.
Bijvoorbeeld van iemand die in het holst van de nacht werd geroepen door een mooie vrouw en zij blijkt dan een gat in de rug te hebben.
Daarnaast heb je ook de heilzame kracht van planten. In het oude Indie waren dit soort zaken gesneden koek,.
Ik geloof zelf dat er voor de adzan, de oproep voor het gebed, net voordat de avond valt er een rare sfeer in de lucht hangt, waardoor je maar naar binnen gaat. Ook de periode voor middernacht. En wanneer je een groep vuurvliegjes ziet, dan maakt dat de sfeer nog onheilspellender.
Op een ander forum voor jongeren werd dit onderwerp bijgeloof ook aangesnedenen dan was er een reactie als deze: ” … En die Indische ooms en tantes zijn ook echt gemeen, die maken je dolgraag van alles wijs ”
Ik had scherp willen reageren, maar ach sudah laat maar., en verviel in de aloude indische gewoonte, van zwijgen. Want men gelooft je foch niet. Laat die ouwe maar lullen.
Het is dat ongeloof waardoor al die “spookverhalen” vroeger slechts in intieme huiselijke kring werden verteld, want die totoks hier in Nederland geloofden dat toch allemaal niet.
Maar die totoks geloofden daarnaast ook al heel veel niet, zo ging het toch vaak, wanneer je het hen vertelde. Wisten die veel.
Vaak stonden ze al met een gepast antwoord, of verklaring klaar, en in het uiterste geval werd je uitgelachen.
En de “oudjes” bleven maar zwijgen, en namen hun kennis, ervaringen en wetenschap mee mee naar hun graf.
Jaja, ’t komt allemaal weer bovendrijven. Was ik het vergeten of heb ik het verdrongen: ‘van tete momo tot aan buwang garam, lakas, buwang garam!’. En ik in mijn rebelse jeugdig- en eigenwijsheid het verklaren aan de hand van psycho-somatische oorzaken. Heb er niet voor geleerd, dus moet ik die term gewoon een keer op de televisie hebben gehoord. Maar nee, de ware oorzaken lagen onder stenen verstopt(!).
Een voorval van hoe sterk het geloof in bijgeloof kan zijn. Misschien niet zo vreemd dat het opeens allemaal weer naar boven komt. Op de terugweg van familiebezoek in Zuid-Limburg besloot ik een korte stop in te lassen bij mijn getrouwde oudste zus, die in één van de barakken woonde van het toenmalige kamp Lunetten te Vught.
Terwijl ik mezelf staande aan de toegangsdeur van de barak hardop afvroeg of ik de auto hier even hinderlijk zou laten staan of toch maar even zou verzetten, deed op dat moment mijn zus de deur open en met de schrik in haar blik stamelde ze: “tegen wie stond jij te praten, hè? Tegen wie?” Ze hoorde mijn antwoord wel, maar ze luisterde niet: “tegen wie praatte jij?” Het was reeds donker, maar nog lang niet voor middernacht. Toch bespeurde ik huiver en twijfel bij mijn zus om mij binnen te laten. Angstvallig keek ze een paar keer om mij heen: “tegen wie praatte jij?”
Bij iedere volgende ontmoeting herhaalde ze steeds die ene vraag. Later viel het kwartje toen ik vernam van nachtelijke waarnemingen in de gemeenschappelijke wasruimte van dolende zielen uit WO II. Het voorval deed zich voor in 1975. Toch alweer 30 jaar nadien. Maar inderdaad, zo is het nu eenmaal.
Die vrouw met het gat in de rug, dat was toch de Pontianak? Die stopte kinderen in dat gat. En de Witte Hadji was een enge vent. Als ik deze discussie terugvoer op mijn eigen jeugd, dan valt het mij op dat Baboe Soep mij bracht in een prachtige wereld zonder demonen. De echte goena goena heb ik pas later van anderen gehoord, en dat heeft geen indruk op mij gemaakt. In de katholieke kerk moest je bang zijn voor de duivel, maar je had ook de engelbewaarder, dat was een aardig mens.
De laatste zinsnede, “Bij ons thuis zijn de kamerdeuren nooit gesloten, zette me toch wel aan het denken. Het klopt inderdaad, dat ik de kamerdeur nooit helmaal dicht doe. Mijn ouders deden het niet, en mijn vrouw en ik doen het ook nog niet.
Waar die gewoonte vandaan komy, dat heb ik me nooit afgevraagd. Misschien dat ik een lichte vorm van claustrofobie heb? Maar in een groot gezin ga je natuurlijk er ook niet vanuit dat iemand zomaar of ongevraagd je slaapkamer binnenkomt. Zoiets doe je niet
Desondanks, bestaat er ook een andere geest, de tuyul, waarmee je wel degelijk rekening moet houden. Zo een geest kan zelfs door sleutelgaten kruipen. Hij werkt in opdracht van iemand om zaken zoals geld en juwelen te stelen. Op Midden-Java gelooft men nog steeds In zo’n dergelijke verschijning.
Het overkwam me dat ooit een armband van mijn vrouw werd gestolen, drie jaren geleden in Indonesie. Iedereen in rep en roer, want in je eigen huis werd niet door de bewoners gestolen. De schuld werd natuurlijk bij een tuyul gelegd. Makkelijk natuurlijk.
Maar hoe dan ook, de orang pintar, in dit geval een helderziend persoon, werd ook geraadpleegd van verschillende kanten en op verschillende plaatsen. Eentje omschreef de dief zodanig dat ik er nog steeds verbaasd over ben, hoe hij dat wist. Daarvoor was hij een helderziende natuurlijk 😉
Hoe dan ook, na dat gevalletje kreeg ik een tekst uit de koran mee, overigens zijn andere bezweringsteksten ook afdoende, die ik in mijn beurs moest dragen, die mij moest beschermen tegen onheil.
Zeker, de Javaanse (en Balineze) geestenwerld wordt bevolkt door vreemde gasten. Iereen die toen en nu in Indonesie heeft gewoond, of er voor een geruime tijd nog steeds woont, komt daarmee vroeger of later in aanraking.
Voor veel ouderen is het boek “De Javaanse geestenwereld”, van Van Hien geen onbekende.
Neen, u hoeft mij niet te mailen, ik heb de boeken (5 delen) al verkocht, en de koper was er zeer blij mee.
Ja, Jan, goena goena2 en demonen dat was iets voor de de dessa (en in het binnenland) denk ik. Maar goena2 dat is zwarte kunst, zwarte magie. Maar evengoed zou je in veel gevallen ook kunnen spreken van gifmengerij, dat was oa de mening van mijn vader.
Ik bracht ook een deel in mijn jeugd door op Lombok. Mijn Balineze grootmoeder daar van moederskant deed ook veel voor de Katholieke zending daar. Een aantal van die missionarissen ging later op retraite in Teteringen Breda.
Maar in een omgeving waar de eerste Nederlandse buur woonde op meer dan een kilometer afstand leefde je voornamelijk tussen de “dorpelingen”. En zoals het in de donkere Middeleeuwen in Nederland het geval was, was de wereld een harde wereld, vol genius loci .
Misschien was het wel een boze wereld. Dat zie je ook af aan de buitenkant van veel Gotische kerken. En daarbinnen in de kerk bevond zich Het Hemels Koninkrijk, het Licht.
Er waren (zijn) zowel goede al boze geesten. De kwade geesten moest je ook gunstig stemmen, dat doen vooral de Balinezen. Symbolisch geziien heeft eea te maken met de donkere en de lichte zijde , het yin en yang die moest je in evenwicht houden en eea zou leiden tot harmonie en een harmonieuze samenleving
En ik weet nog goed dat er ook een “prachtige” wereld bestond, bvb bij het inwijden van een huis, of na een huwelijk, dan strooide je met rijst.
p.s. op Java (en op andere eilanden) worden persoonsnamen niet zo maar gegeven zo lijkt het. Heet de baboe in dit verhaal Soepiah, in het boek De Terugkeer, heette de geliefde van oom Bas Soerati. Zo blijkt maar weer dat het geven van een naam , of bijnaam, niet zo maar willekeurig geschiedt. Zelfs numerologen proberen aan de hand van bepaalde technieken daarmee iets van je karakter te onthullen..
Alles heeft een betekenis en je draagt die (bij)naam ook je hele leven mee.;-)
Het bovenstaande herinnert mij er weer aan, dat wij kinderen als dwingend advies meekregen dat je nooit je leeftijd of je geboortdatum mocht prijsgeven en vooral niet als er heel lief en zachtaardig naar werd gevraagd. Mijn hollandse vrouw -met de sarong geboren- wil hier allemaal niets van weten; heeft er ook echte angst voor. Maar dochterlief (stenga sarong) blijft doorvragen. Heb het zelf altijd heel bijzonder gevonden, dat ze als kleuter zo heftig reageerde op de muziek van ‘een nacht op de kale berg’ van Rimski-Korsakov; stond op een verzamel CD met composities van Saint-Saën: “DIE NIET PAPPA!!!!!”
Moesten altijd aan de kant van de witte magie blijven (het geloof), droegen dus ook op de Bijbel geënte bezweringsteksten met ons (op het lichaam dragen). Vooral niet vergeten als je bij BEPAALDE familie op visite ging. Weet er zelf niet meer zo heel veel van; ben vandaag de dag alleen nog verzot op gemberbolletjes van Toko Lien . Voor dochterlief, als cucu geldt dat haar Opa en Oma Aboroe er niet meer zijn. Daarom is Java Post zo’n welkome aanvulling. Het verhaal van meneer Somers en de reactie van meneer Vos raken mij. Halen verloren gewaande herinneringen naar boven en maken emoties los. Ik heb er baat bij.
Slamat sore Eppeson
Wat een mooi verhaal!
Jammer dat uw Hollandse vrouw over het verleden weinig wil weten; angst is geen goede raadgever!
praat met haar daarover, ben zelf ook totok maar heb mij verdiept in de Indische cultuur en ook de Islam.
Mijn partner is geen Moslim, maar uit respect voor hem heb ik mij in de achtergronden verdiept over de Bersiaptijd, repratriatie etc
Eppeson, ik besef nu dat deze grote groep Indo”s, Indische Nederlanders ontzettend verwaarloosd is.
Ach ja witte magie heeft een overeenkomst met alle religies, maar awas voor zwarte magie!
Loh, die gemberbolletjes! maak zelf gemberjam van verse djahe
In ieder geval fijn dat dit forum u baat geeft
Met hartelijke groet Wilma
Het “probleem” is Mr. Eppeson, dat voor veel oudere mensen internet te laat kwam. Want dan zouden de verhalen los komen. Overigens vrees ik daarbij dat veel ouderen ook niet graag zouden schrijven op internet.
Toen ik nog klein was werd ik bang gemaakt met de gendruwo. Wat dat voor een verschijning was, wist ik niet, maar hij zou stoute kindertjes ophalen.
Ik heb van die gendruwo veel last gehad, tot zelfs ver na mijn kindertijd (na 10 jaar)
Ik was soms gewoon bang om te slapen, en ik durfde ook niet eens onder de kolong (onder het bed) te kijken. Het kwam niet zelden voor dat tijdens mijn slaap iemand aan mijn bed stond. Vooraf voelde ik een onheilspellende stilte, en een verschijning raakte me aan en begon me te strelen. Verstijfd van schrik lag ik dan in mijn bedje en ik hoopte dat hij snel zou verdwijnen.
Vaak ook wist ik dat het een nachtmerrie was en probeerde mijn ogen dan te openen. U weet, hoe moeilijk dat het is.
Ik heb deze ervaringen nooit aan mijn ouders verteld.
Maar, op een gegeven moment, ik lag in een ziekenhuis, had ik dezelfde ervaring. Wat bleek? het was de broeder die mijn pols opnam. Oh, zit dat zo? Het zou dan ook best zo kunnen zijn dat bij die ervaringen in indonesie, het mijn vader was of mijn moeder die aan mijn bed stond om te kijken hoe het met me stond.
Moraal van het verhaal: 1 laat kinderen maar rustig slapen en raak ze niet aan. 2. maak kinderen niet bang met spookverhalen 😉
Overigens hoef je niet in Indonesie te wonen om ook vreemde zaken te kunnen beleven.
In 2003 kwam een hebzuchtige nicht uit Indonesie over, die samen onder toeziend oog van mijn vrouw – die het allemaal niet zo vertrouwde – mijn klerenkast doorzocht, op zoek naar een kistje waarin ik de juwelen en gouden kettingen (uit Indie/Indonesie) van mijn moeder bewaarde. Dat was hetzelfde kistje dat ook voorkomt in de strip De Terugkeer, voor velen bekend.
Ik was van dit onderzoek niet op de hoogte toen mijn vrouw mij het verhaal vertelde, en vroeg of ik het juwelenkistje in de kast , op de bovenste plank, had gedaan. Want daar had ze het na het voorval opeens gevonden
Ik antwoordde van neen, maar ik dacht er toch maar weer eens hard over na, was ik dan zo pikun geworden dat ik het niet meer wist?
Zou ook kunnen zijn dat hebzicht inderdaad blind maakkt.
Ja, mijn nicht had de hele kast onderste boven gehaald, maar geen juwelenkist…..kasian toch.
Moraal van dit verhaal naast de aanbeveling om maar weer eens over te gaan tot inwijdingsrituelen cq slametan. Heb een gepast wantrouwen jegens bepaalde familieleden! 😉
Oh ja Ed ik begrijp dit,
Er was nog geen sprake van diefstal, toen mijn moeder overleed in 2005.
Ik ben enig kind en mijn moeder was al geruime tijd dementerend en zij verbleef in een verpleegtehuis te Den Haag.
Die ochtend ben ik natuurlijk direct gegaan om alles te regelen: de begrafenis etc, en haar kamer moest leeg.
Mijn moeder is volgens de arts om 3.00 in de nacht overleden.
Haar sieraden waren weg, letterlijk alles!!
Ik had zo graag haar trouwring willen hebben om daar een mooie hanger van te maken.
Natuurlijk heb ik dat verpleeghuis verwittigd: respons: we weten van niks
Nog even Ed over de kruidengeneeskunde:
De boeken van mevr Kloppenburg, ze was een van de beste Javaanse dames op het gebied van de kruiden geneeskunde.
Herken je dit? Inheemse kruiden werken heel goed, heb prima resultaten gehad met: kumis kucing, djahe en natuurlijk kaya putih
Wilma, Mw. Kloppenburg-Versteegh was een nicht van mijn moeder (Versteegh), Tante Jans. Op de onderneming waar zij woonde werkten ook kettingberen, o.a. veroordeelde moordenaars. Zij wisten haar precies te vertellen hoe je mensen plantaardig om zeep kon helpen, maar ook andere wetenswaardigheden over kruiden en planten. Het waren meestal geen echte misdadigers, maar mensen die om de een of andere reden een ‘daad’ moesten stellen zoals eerwraak. Op het schip van mijn vader (Gouvernements Marine) heb ik ook kettingberen gezien op weg naar expedities op Nieuw-Guinea, o.a. als drager. Zij konden hiermee strafvermindering of vrijlating verdienen. Ook zij zorgden voor de betere medicatie! Toen ik last had van ringworm moest er volgens de dokter gesmeerd worden met salicyl-spiritus (weet niet zeker!). Dat deed behoorlijk zeer en werkte niet. Baboe Soep haalde wat ketepeng tjina bladeren uit de tuin, samen met kapoer sirih in de oelekan en daarmee smeren. Lekker verkoelend en het werkte snel. Mijn moeder moest het natuurlijk bij Tante Jans navragen, het was prima. Mijn vader dronk voor zijn nieren kumis kucing, ander spul (ik weet de naam niet meer) werkte nog beter maar stonk verschrikkelijk. Wratten moest je insmeren met getah van de papajastam, in Nederland kan je daar het sap van de paardenbloem voor gebruiken. Maar onze huisarts in Nederland had woensdagmiddag wrattenpoli voor de kinderen, wegbranden met vloeibare stikstof. En bij mijn vrouw deed de dermatoloog dat. Je moet toch met de tijd meegaan!
Jan,
Mijn vader had het ook vaak over oom Peer Kloppenburg, of Kloppenburgh(?), volgens mij was hij administrateur of zo?
Herken je dit?
Er waren meer Kloppenburg’en administrateur, maar ik heb geen Peer gevonden. Zegt niets, want mijn dochter weet meer van de familie Versteegh dan ik. Je kan vragen bij Boeroeng van Indisch4ever, die weet meer van de familie Versteegh.
Geachte Jan,wellicht moet het boek van dr A.P.Dharma u ook bekend zijn:Indonesische geneeskrachtige planten.
Wat is de wereld toch klein! u een bloedverwant van mevr. Kloppenburg en mijn vriend is weer familie van dr Dharma [jakarta en/of Bandung]
slamat malan
groetjes Wilma
Slamat Jan, wat een leuke reactie!
Ja over de kettingberen heb ik eea gelezen en het ging meestal om verzet tegen de Hollanders of hun bewakers, maar ze werden wel vreselijk behandeld of zie ik dit fout?
Over kumis kucing: daarmee heb ik het leven gered van onze 14jarige kater.
Denk niet dat ik onzin vertel, maar het was ongelofelijk.
Kater Jerry had continu last van blaasgruis en volgens de dierenarts zou het beter zijn hem in te laten slapen, “want dit komt niet meer goed””
Ben naar een homeopatische dierenarts gegaan en Jerry kreeg Aconitum d 10 in korreltjes.Bovendien moest ik hem kumis kucing thee geven, 3 xper dag.
Heb je enig idee hoe je kat deze thee moet voeren?hij werd een echte harimau..
Maar na 3 dagen was hij weer kerngezond en tot op heden.
Oh ja Jan, bij wratjes is het heel goed om met de wollige schil van de tuinboon erover te wrijven, is snel weg
Mijn schema voor het strafrecht is natuurlijk niet de hele waarheid, niet op mij schieten a.u.b.
Voor nationalistische ‘uitspattingen’ zijn maar weinigen berecht bij de rechtbank. Soekarno was er een van. Zijn lichte straf en vervroegde vrijlating werd door velen niet zwaar genoeg gevonden. Het gouvernement was er vaak niet zeker van dat zo’n berechting zou leiden tot een ‘gewenste’ straf, vandaar dat dan gebruik werd gemaakt van de ‘exorbitante rechten van de Gouverneur-Generaal’, meestal verbanning, buiten de rechter om. Diefstallen e.d. werden normaal berecht door de rechtbank of Landraad, met gevangenisstraf. Moorden, zoals bij eerwraak, roofmoorden, matah gelap e.d. werden zwaar bestraft. Bij bijvoorbeeld eerwraak was er wel het probleem dat de dader meende ‘zijn adatplicht’ te hebben gedaan, maar volgens het Indisch recht toch erg fout was geweest. De rechter zag dan verzachtende omstandigheden, maar die konden meestal niet worden meegewogen zoals tegenwoordig. Deze gestraften mochten daarom buiten de gevangenis werken, bij transport werden ze aan elkaar geketend want weglopen was natuurlijk ook niet de bedoeling. Vandaar de naam ‘kettingberen’. Je kon ze inhuren, bijvoorbeeld voor tuinwerk op de onderneming. Bij goed gedrag, wat meestal het geval was, volgde strafvermindering. Bij deelneming aan bijvoorbeeld gevaarlijke expedities waarbij soms ook zelfstandig moest worden gewerkt, volgde vaak vrijlating.
Een boek over Pujon. kan worden gedownload via deze link https://archive.org/details/book_20200604_202006/mode/2up
(Geschiedenis van Poedjon tijdens de koloniale periode)
en deze link
https://archive.org/details/up_20200506/mode/2up
(PANDESARI OORLOG )
ik ben geholpen aan mijn linker knie dus nieuwe knie protheze er blijft veel vocht in zitten wat erg hindelijk is nu heeft iemand mij verteld smeer er berasn op maar weet niet wat dat is en hoe ik het klaar moet maken kunt u mij soms helpen hier mee
hallo,
Men bedoelt Beras Kenjur. Dit laatste is een wortel, verkrijgbaar bij de indische toko, liefst vers, klein stukje. Dit fijnstampen met rauwe rijstkorrels, daar een papje van maken en op de bedoelde plek smeren, laten intrekken, via een verband. Als het ingedroogd is, opnieuw papje aanbrengen. Is een heel oud recept, mijn kinderen gebruiken het nog bij hun kinderen, bij verstuikingen, en neemt de zwelling weg en bij jou ook het vocht, wij stampen het in een stenen vijzel.
helpt echt,succes ermee !!!
Salem,
Trees Bauwens
Hello, I’m Romy from Poedjon, Indonesia, I was born and grow up in Poedjon, I have a plan to write about Poedjon in Deutch era, would you share your memory in that era to me? I’ll apreciated that, thank you