Koning Willem-Alexander heeft zich dinsdag in Jakarta verontschuldigd voor een oorlog die voortkwam uit drie misverstanden.
Nederlandse militairen in Tandjoeng Priok, op weg naar huis, 1950. (Foto: Henry Cartier Bresson)
Door Sander van Walsum
Indonesië zou niet rijp zijn voor zelfstandigheid
Het is een misverstand dat Nederland in 1945 de oude, vooroorlogse gezagsverhoudingen in toenmalig Nederlands-Indië wilde herstellen. Van de Nederlanders onderschreef in februari 1946 slechts 11 procent de stelling ‘dat Indië van Holland moet blijven’. Dat percentage was een jaar later weliswaar opgelopen tot 14 procent, maar toch: de wens om terug te keren naar de status quo ante leefde slechts onder mensen die ook toen al reactionair werden geacht, zoals oorlogspremier Pieter Sjoerds Gerbrandy en de dichter/politicus Carel Gerretson.
Die reactionairen waren niet talrijker dan de Nederlanders die zich in een Nipo-enquête – die had je toen ook al – uitspraken voor volledige Indonesische onafhankelijkheid. De rest van de bevolking had over deze brandende kwestie geen oordeel, of stond een soort gemenebest voor – een ‘rijksverband’ waarbinnen Indonesië ‘een beperkte onafhankelijkheid’ zou genieten. Voor een onmiddellijke en volledige onafhankelijkheid zou het land nog niet rijp zijn. Minister van Buitenlandse Zaken Eelco van Kleffens voelde ‘de noodzaak’ de Indonesiërs tot nader order ‘te beschermen tegen ingekankerde tekortkomingen als dobbelzucht en nepotisme’.
In die opvatting kreeg hij geen bijval van zijn belangrijkste bondgenoten, de Verenigde Staten en Groot-Brittannië. De Amerikanen waren hoe dan ook gekant tegen de terugkeer van de oude kolonisatoren naar de gebieden die tijdens de Tweede Wereldoorlog door de Japanners waren bezet. Daar kwam de geopolitieke overweging bij dat de Russen hun voordeel zouden doen met een oorlog in Indonesië. De Britten waren zelf in gesprek met onafhankelijkheidsstrijders in hun Aziatische koloniën, en moedigden de Nederlanders aan hetzelfde te doen.
Nederland miskent de kracht van het Indonesische nationalisme
Toen luitenant-gouverneur-generaal Huib van Mook, de hoogste Nederlandse gezagdrager in Indonesië, gehoor gaf aan die wens en contact zocht met Soekarno, de zelfbenoemde president van de Republiek Indonesië, kwam hem dat bijna op ontslag te staan. In Nederland was men nog (lang) niet klaar voor contact met een man die, vanwege zijn onwillige samenwerking met de Japanners, als een overzeese Mussert werd aangemerkt. Zeker niet na de Bersiap, de uitbarsting van revolutionair geweld in het najaar van 1945 waarvan naar schatting tienduizenden Nederlanders, Indo-Europeanen, Chinezen en ‘verdachte Indonesiërs’ het slachtoffer werden.
Zo kon in Nederland het idee postvatten dat het merendeel van de Indonesiërs – gegokt werd op 95 procent – maar wat graag verlost wilden worden van de chaos waarin Soekarno en zijn pemuda’s (radicale vrijheidsstrijders) het land hadden gestort. Van erkenning van de op 17 augustus 1945 uitgeroepen republiek was dus geen sprake. Wel van onderhandelingen die moesten leiden tot een federatie waarbinnen Nederland de eerste viool zou blijven spelen, en waarbinnen zijn economische belangen zouden zijn gewaarborgd. Vóór de Tweede Wereldoorlog was Nederlands-Indië nog goed geweest voor 10 procent van het bruto binnenlands product. 16 procent van het ‘volksvermogen’ was er belegd. Het ‘verlies van Indië’ was voor sommigen dus een vreesaanjagend vooruitzicht. Voor anderen een onmogelijkheid.
Nederland onderschat zijn internationale isolement
Driemaal heeft Nederland, onder sterke pressie van de Verenigde Naties, met Indonesië over ‘nieuwe staatkundige verhoudingen binnen het koninkrijk’ overlegd. In 1947 kwam het zowaar tot een akkoord, vernoemd naar Linggajati, het bergdorp op Java waar de onderhandelingen hadden plaatsgevonden. Het akkoord voorzag in de oprichting van een Nederlands-Indonesische federatie met de Nederlandse koning(in) als staatshoofd. Het akkoord maakte in beide landen zo weinig enthousiasme los, en werd in de Tweede Kamer van zoveel ‘aankledingen’ voorzien dat het niet levensvatbaar bleek. Zo hanteerde Nederland andere demarcatielijnen dan Indonesië, met wederzijdse verwijten van verdragsschendingen tot gevolg.
Om een vergelijk af te dwingen, heeft Nederland twee ‘politionele acties’ uitgevoerd waarbij het zich volgens historicus Rémy Limpach aan structureel aan excessief geweld bezondigde. Uiteindelijk moest zelfs Van Kleffens, in zijn hoedanigheid van ambassadeur bij de VN, erkennen dat Nederland daarmee was ingegaan ‘tegen de sterke stroom die de wereld in deze periode der historie beweegt’. In 1949 legde Nederland zich bij de onafwendbare zelfstandigheid van Indonesië neer. Vervolgens duurde het nog 71 jaar voordat het staatshoofd zich verontschuldigde voor een oorlog die niet zou zijn gevoerd als Nederland destijds meer realiteitsbesef had getoond.
Dit artikel verscheen eerder in de Volkskrant, 10 maart 2020.
Java Post 
Waarom hebben ze dan de 2 politionele acties gedaan?
@Z.Kountul; ‘ waarom 2 politionele acties etc.’- Het hadden eigenlijk 3 moeten zijn ivm die 3 misverstanden! Maar ja, door tussenkomst van de VN( geen Marshal hulp) kwam het helaas maar op 2 acties.
Ik ken dhr Sander van Walsum niet, maar gezien het artikel “Nederlands laatste koloniale oorlog kwam voort uit drie misverstanden” lijkt mij een voorstander van populistische uitspraken, Daarnaast gebruikt hij wel op een eigenaardige manier Statistiek zoals:….Van de Nederlanders onderschreef in februari 1946 slechts 11 procent de stelling ‘dat Indië van Holland moet blijven’”…..
En de andere 89 procent van de Nederlanders? Die zaten in gedachten nog bij de hongerwinter van 1944. Nederlands-Indie was toch een ver voor hun bed show? Dat veranderde natuurlijk toen de Grondwet werd verandert en dienstplicht ook inhield dat dienstplichtigen in Nederlands-Indie ingezet konden worden, waar toch een heuse oorlog woedde.
Ik wil de NIPO-enquete zien toen in Nederlandse kranten de eerste lange lijsten met gesneuvelde. Nederlandse militairen verschenen.
En van de opmerking ……Het is een misverstand dat Nederland in 1945 de oude, vooroorlogse gezagsverhoudingen in toenmalig Nederlands-Indië wilde herstellen…….zakt mijn broek wel af.
Wat was de mening van ene Van Mook of Van der Plas of Nederlandse politici van KVP-zijde zoals Beel. Die waren toch bepalend voor het Nederlands beleid en beïnvloedden de Nederlandse opinie?
Sander van Walsum lijkt mij niet iemand met grondige geschiedkundige kennis, Geschiedenis is zijn misverstand.
“de mening van ene Van Mook” Ik ken alleen zijn mening:richting rijksconferentie, zoals al vóór de oorlog zowel in Nederland als Indië was afgesproken. En die er uiteindelijk ook kwam. Kon dat niet eerder? Gewoon richting rijksconferentie?
Correctie Heer Somers:
ltnt-GG van Mook had niks tegen de Nederlandse politici in te brengen vooral niet tegen de KVP, hij werd te lastig gevonden en gedumpt. EXIT Van Mook.
De KVP-er Beel werd zijn opvolger en de naam werd veranderd in Hoge Vertegenwoordiger van de Kroon HVK, deze functie kreeg eindelijk zijn gewicht
Het betekend dat de zelfstandige rechtspersoon Nederlands-Indie niets meer voorstelde. De figuur van de HVK in de persoon van de KVP-er Beel kreeg een duidelijk Nederlands politiek karakter.
Voor die RondeTafel-Conferentie was wel een radicale koerswijziging van het Nederlands politiek nodig, van beleid in de dekolonisatie was weinig sprake. Er dient wel naar het geschiedkundig proces gekeken worden, anders dan de wat plompverloren aanduiding richting rijksconferentie ! welke richting, In het noorden of het zuiden?
JJP de Jong in Avondschot heeft dat toch duidelijk uitgelegd?
” hij werd te lastig gevonden en gedumpt. EXIT Van Mook.” Dat was pas in de laatste fase! Van Mook heeft als eerste gesproken met Soekarno! Feitelijk terecht exit, hij was begonnen met ‘buitenlandse zaken’ waar hij niet toe bevoegd was Terwijl het koninkrijk was verlamd door politieke verwikkelingen. Maar hij heeft wel samen met Sjahrir de kiem gelegd voor de onderhandelingen en Linggadjati. Met zelfs Soekarno als gastheer! Met Soetan Sharir gebeurde hetzelfde. De RI was diep verdeeld, met het leger dat voor verdeeldheid zorgde. Sjahrir heeft het nog moeilijker gehad dan Van Mook, is zelfs een paar keer afgezet (en ging weer door), en een keer gevangen genomen. Net als Van Mook EXIT!
“dat de zelfstandige rechtspersoon Nederlands-Indie niets meer voorstelde.” Dit had niets met de zelfstandigheid van het deelgebied te maken. Losmaken van Indonesië uit het rijksverband (zie grondwet 1922, art. 1!) was een koninkrijksaangelegenheid. Ik snap niet dat u het nog steeds niet snapt. Volkenrecht is het recht tussen staten, en Indië was geen staat. Kon dus niet zelfstandig buitenlandse zaken draaien. En Indonesië was op weg naar ‘buitenland’ zoals u misschien al begrijpt. Om nog even te stoken: Is de kwestie van de achterstallige salarissen niet het mooiste voorbeeld van de zelfstandigheid van Indië?
“aanduiding richting rijksconferentie ! welke richting, In het noorden of het zuiden?” Die is er uiteindelijk toch gekomen? (in het westen, 23 augustus – 27 december 1949!) Waarom heeft dat zo lang moeten duren met veel bloedvergieten? Dat plan dateerde al van vóór de oorlog,. en het geweld moest tot het Van Royen-Roemakord duren!
“.zakt mijn broek wel af.” Heeft u die al weer opgetrokken? Stond zo griezelig. “dat Nederland in 1945 de oude, vooroorlogse gezagsverhoudingen in toenmalig Nederlands-Indië wilde herstellen.” U vergeet dat Japan de vooroorlogse status quo moest herstellen.
Sander van Walsum is alleen maar een Volkskrant verslaggever die dit onderwerp er ook even bij doet.
Voortstanders van de Indonesische onafhakelikkheid was de CPN en grootste tegentander de KVP. De PDA was toen neutraal en realitstisch.
@WalSuparmo; ‘PvdA was toen neutraal etc.’- Drees sr.was als vm.SDAP’er voor onafhankelijkheid van Indonesië! Maar mbt. regeringsvooruitzichten(min.pres.) van de Pvda overgehelt om mee te doen aan de ‘politionele acties’. Over een draaikont gesproken.
Wat bent u als Indonesiër wel goed op de hoogte van genuanceerde historische feiten in Nederland. Compliment!
@em.: ‘u als Indonesiër etc.’- Daarvoor moet je juist Nederlander zijn. Ook niet een staatsblad Nederlander, die zich met hart en ziel toen ‘koloniaal mocht’ gedragen..
En zich nu zelfs autochtoon waant.
De CPN was geen voorstander van een onafhankelijke Republiek Indonesia. Bron: De revolutie die verboden werd. Door Ferrares
@Murjani1; ‘CPN was geen voorstander etc.’- De Waarheid 1/10’45; Indonesië strijd voor zelfstandigheid. Onze houding ten opzichte van Indonesië is een toetsteen van onze waarachtige democratische beginselen. Solidariteit met Indonesië’! -Maar bij het neerslaan door de Republiek van de communistische opstand/Tan Malaka Madioen 1948 bekoelde de houding van de CPN .tov.Indonesië – bron dr.L.de Jong dl.11c-III
@SanderWalsum; ‘3 misverstanden etc.’- Ik mis de 4e( nb.het balangrijkste); de verloochening van het zelfbeschikkingsrecht! Uit het ondertekende Atlantisch Handvest 1941! Overigens geen misverstand. Of toch?
Meneer Mertens , de verloochening van het zelfbeschikkingsrecht is vaker toegepast dan u denkt. Zoals het de heren politici uitkomt.
@JeanLouis; ‘het zelfbeschikkingsrecht etc.- Vaker toegepast? Door politici?
@Jean-Louis; het zelfbeschikkingsrecht etc,’- Of bedoelde u de verloochening(!) ervan; is vaker toegepast?
@Jean-Louis zegt: 11 maart 2020 om 9:34 pm@
— Heer Mertens gunt alleen het Papoea Volk niet het hetzelfde ‘Recht op Zelfbeschikking’. Da’s alles. Over draaikonten en meten met twee maten gesproken . . .
Nee, het is niet meten met twee maten Er is in Internationaal recht sprake van 2 soorten zelfbeschikking, intern en extern.
t may be argued that international law subsequently developed to embrace the principle of self-determination in a BINAIRY form, as entailing rights to INTERNAL or EXTERNAL self-determination depending on the circumstances. Peoples who do not fall into the category of colonized or oppressed groups may exercise their right to self-determination through INTERNAL means, such as free association and autonomy. Peoples who are oppressed or colonized, however, have the right to EXTERNAL self-determination, which they may exercise through secession from their mother state.
Papoea Nieuw-Guinea valt onder de interne zelfbeschikking, maar het gaat erom wat onder “oppressed groups” wordt verstaan. ook speelt mee of de Internationale gemeenschap de integriteit van het grondgebied van een staat wil aantasten, zie bvb Catalonië . Maar bij Kosovo was dat anderi. Maar dat is meer een politieke keus.
@Em; het zelfbeschikkingsrecht etc.’- Elk volk heeft het zelfbeschikkingsrecht! Dajaks, Timorezen, Madoerezen etc. waren in de ‘koloniale periode’ Inlanders! Bij de eed van de Inlandse jongeren(!)/Pemoeda’s 1922 zwoeren ze; een eenheid te zijn; één land, één volk Indonesia Raya! Echter Nederland/van Mook wilde persé de in 1945 Republiekse eenheid uiteen drijven door Federale Staten, met pro Nederlandse bestuurders uiteraard, te stichten. Federalen, die in de 1948 Bandoeng conferentie(zonder Nederland!) bleken zich achter de Republiek te scharen. Nw.Guinea werd uit overdracht gehouden; om de Papoea’s het zelfbeschikkingsrecht te onderwijzen. Een gotspe! Wederom(!) onder druk van de VN werd, na volksstemming(!) Nw.Guinea 1962 ; Irian Indonesisch grondgebied. En het ‘tijdbom van Mook’, smeult nu. Evenals de Molukken. En koloniale adepten, zoals u…zitten op de tribune en roepen…blijven roepen, En Indonesië roept terug, even als Nederland met Indië toen, het is een binnenlandse aangelegenheid! Ze moeten gepacificeerd worden, onder het bestuur blijven, rust en orde, dus een strafexpeditie…net als toen! Wat kunnen wij nu doen? Een fel protest….vanwege excessief geweld? Waarvoor we juist nu de door ons toen gepleegde, via onze koning Willem excuses aan Indonesië hebben geboden? – Wellicht dat u, als ingewijde, in hoog Behassa gesteld, de Indonesische president kan overhalen; de Papoea’s met zachtheid/haloes te behandelen. En wellicht zelfs onafhankelijkheid. Want u bent toch een ervaringsdeskundige?
note; toch opmerkelijk, dat Minehassa/Menado, vroeger Nederland’s 12e provincie genoemd, keurig Indonesisch gewest is!
“2 soorten zelfbeschikking, intern en extern.” Dat is toch niet nieuw? Zie 19.6.2 De minderheden.
(…) Ook waren in die gebieden, net als in Ambon, vele mannen in dienst van het KNIL, en beschouwden zij zich als Nederlands onderdaan. Krachtens de overeenkomsten van Linggadjati en Renville hadden zij recht op uitoefening van externe zelfbeschikking, het recht om rechtstreekse banden met Nederland te houden. Binnen het kader van de Ronde Tafel Conferentie werd echter op 29 oktober de voorlopige constitutie van de Verenigde Staten van Indonesië door de vertegenwoordigers van de Republiek en die van alle deelstaten geparafeerd waarin slechts het interne zelfbeschikkingsrecht werd erkend. Deze beperking werd binnengesmokkeld in artikel 1, lid 2 van het Charter Souvereiniteitsoverdracht waarin: ‘De Republiek der Verenigde Staten van Indonesië aanvaardt deze souvereiniteit op de voet van de bepalingen van haar Constitutie, welke in ontwerp ter kennis is gebracht van het Koninkrijk der Nederlanden.’ De genoemde groeperingen kregen de gelegenheid zich door een subcommissie te doen horen maar weigerden dat, zij wensten een rechtstreekse band met het Koninkrijk. (…) Een bijkomend vraagstuk van deze verwijzing was dat er hier sprake was van een deelstaat, niet van een culturele of etnische minderheid. De hiervoor genoemde groeperingen legden zich bij de situatie neer. Maar toen Soekarno enkele maanden na de soevereiniteitsoverdracht de federatieve staat omvormde tot een eenheidsstaat, riep op 25 april 1950 de Molukse oppositie de Republiek der Zuid-Molukken uit. De afloop hiervan, zowel in de Molukken als in Nederland, is bekend. Wel werden regelingen getroffen voor individuele burgers. In Indonesië geboren of daar tenminste zes maanden woonachtige Nederlanders mochten desgewenst voor de Indonesische nationaliteit kiezen. Andersom mochten buiten Indonesië geboren of woonachtige Indonesiërs voor de Nederlandse nationaliteit kiezen.
@JASomers; ‘2 soorten zelfbeschikkingsrecht etc.’- Weer zo’n niets zeggende (regerings)verhandeling met ontwijking van de kern van het vraagstuk/conflict; Indonesisch zelfbeschikkingsrecht= merdeka! – Dat externe zelfbeschikkingsrecht dat was Nederland’s/vMook uitvindsel/idee om Nederland’s invloed op die federale staten te behouden en…de Republiek uit te hollen in zijn invloed/macht! Het liep voor Nederland/Beel (vMook was inmiddels afgeserveerd!) slecht af, want in die Bandoeng vergadering 1948(Nederland was niet uitgenodigd) kozen de Federalen toch voor de Republiek! Door te eisen; 3 Indonesiërs en 1 Nederlander als comité, die de leiding had in de overgangsfase! Beel forceerde toen alles( oa om de sultan van Djokja als eventuele president ipv.Soekarno) om die 2e actie in te zetten. Maar de sultan had daar helemaal geen oren naar; Beel’s telegrammen bleven onbeantwoord! Den Haaf souffleerde hij, dat de VN zich bij dit succesvolle 2e actie zal neer leggen. Het liep allemaal anders uit; de VN/Veiligheidsraad ( gebelgd dat de actie tijdens de kerstreces plaats vond!), gelastte onmiddellijke vrijlating van de Republikeinse leiders en herstel van de regering in Djokja!
– De Republiek der Zuid Molukken werd uitgeroepen door uitsluitend Nederland(Knil)/christelijke georiënteerde Molukkers. Het overgrote veelal moslim Molukkers koos( Leimena medestrijder van Soekarno) toch voor de Republiek. Lees Jan Tomasowa 2018; De schreeuw van de adelaar/Kinderen van de paradijsvogel
@em.; ‘Papoea’/Irian etc.’- Waarom geen hulp/support zoeken bij het onafhankelijke (1975) Papoea Nieuw Guinea? Mi. is dat land/volk veel verder in ontwikkeling dan in Irian! Eén land, één volk etc.! Dus…
“niets zeggende (regerings)verhandeling” Hoe zo? Toch gewoon staatkunde/staatsrecht? Als Zeeland een soevereine staat wil worden is dat extern zelfbeschikkingsrecht. Maar Zeeland zoals het nu is heeft interne zelfstandigheid, intern zelfbeschikkingsrecht. Vertaald naar de RIS: Binnen de RIS hadden de Molukken als deelstaat interne zelfbeschikking. Waar ze tevreden mee waren, totdat Indonesië die zelfbeschikking afkapte. Waarop de RMS streefde naar externe zelfbeschikking.
“Federalen, die in de 1948 Bandoeng conferentie(zonder Nederland!) bleken zich achter de Republiek te scharen.” Uiteraard! De RI had ingestemd met de RIS. Een federale staat van deelgebieden. En daar hadden die ‘federalen’ altijd al naar gestreefd! “zonder Nederland!” Uiteraard, daar had Nederland toch niets mee te maken? Op zichzelf toch al opvallend dat zo’n vergadering in een door Nederland ‘bezet’ land kon plaatsvinden?
“bleken zich achter de Republiek” Juist andersom! De RI, toch al enorm ingekrompen na de politionele acties, was akkoord gegaan met de federale opzet, waarvan zij als deelgebied gingen deelnemen.
Wat is er overigens mis met een federale staat? Zo is Nederland toch ook begonnen, en zie je er nog steeds de sporen (provincies met interne zelfstandigheid) van? Wat vinden de Amerikanen van de VS? En de Bundesrepublik? En het VK? Enz.
@JASomers; ‘gewoon staatsrecht etc.’- Nederland’s staatsrecht! En Indonesisch recht? Wie bepaald in zijn eigen land het staatsrecht? * ‘waar ze tevreden mee waren etc.’- O ja?de Molukken of de Nederlanders? De Republiek heeft met de RIS; MOETEN instemmen. En dat deden ze tot ze voor zichzelf (zelfbeschikkingsrecht!) aan dat Hollandse RIS gedoe een einde maakte! Hebben die Federalen(één van hen) toen geprotesteerd? Zelfs Nederland niet! Nam zijn ‘genoegen met Nw.Guinea’; het laatste bastion inde oost. Met ene min.Luns voorop werden de Papoea’s onderwezen; in Nederland’s goede bedoelingen; nl het zelfbeschikkingsrecht Na bijna een oorlogje vertrokken we, wederom op last van de VN, in 1962 uit dat door ons zo gepropageerde extern(!) zelfbeschikkingsland. Uiteraard volgens gewoon staatsrecht. De Nederlandse natuurlijk.
“Hebben die Federalen(één van hen) toen geprotesteerd?” Ja, de Molukken en Atjeh. In Atjeh is zelfs zwaar gevochten resulterend in toch een soort interne soevereiniteit. Met zelfs Sharia-achtige resultaten! En zie ook het huidige kolonialiseren van Irian. In de oorlog met de Molukken is onrechtmatig gebruik gemaakt van de burgerschepen van de KPM. Hierover zijn ook rechtszaken geweest in Nederland, waarbij de RMS erkend werd als rechtspersoon. Had ik hier al over geschreven, maar u leest zoiets niet.
“Zelfs Nederland niet!” Uiteraard, Indonesië is een soevereine staat. Die zoekt zoiets zelf uit. Heeft een ander niets mee te maken, zolang de wereldvrede niet in gevaar is.
“Wie bepaald in zijn eigen land het staatsrecht? ” Het koninkrijk, waar Indië, met al zijn inwoners, een gebiedsdeel van was. Zie de grondwet 1922 en de daaruit voortvloeiende Indische Staatsregeling 1925. Met daarin ook de Volksraad!
“En toen als leider van de PvdA dat regeerakkoord avant lettre ‘moest’ ondersteunen.” Uiteraard. In een coalitie is het geven en nemen, voluit democratie! Maar als Indisch mens bemoeit u zich niet met politiek.
“of de Internationale gemeenschap de integriteit van het grondgebied van een staat wil aantasten, zie bvb Catalonië .” Dat is een zaak voor de soevereine staat Spanje. Die moet dat zelf uitzoeken, heeft een ander land zich niet mee te bemoeien. Maar de belangrijkste merdeka-roeper daar moest zich in ballingschap in veiligheid brengen. Een democratisch gekozen deelstaatpresident, een meerderheid in een gekozen deelstaatparlement, een meerderheid in een referendum. Zoek de verschillen met een persoon in Batavia die merdeka roept op de stoep. Staatkunde/staatsrecht is een interessant vak.
@JASomers; ‘de RIS opgeheven in etc.’- Heeft Atjeh direct daarna geprotesteerd? Tegen de opheffing van de RIS? (om juist bij Nederland in het gerief te komen?) -En de Republiek der Zuid Molukken, namens de Federale staat Oost Indonesië? * ‘staatsrecht etc.’- In bezet Indië ( geannexeerd gebied) bepaalde de bezetter Nederland het staatsrecht. Zoals ook in nazi Nederland; Duitsland!
” (om juist bij Nederland in het gerief te komen?)” Zou het? Ik dacht om de interne zelfbeschikking. En die hebben ze nu!
“En de Republiek der Zuid Molukken, namens de Federale staat Oost Indonesië?” Nee, het was de Molukse oppositie binnen die deelstaat. Maar ik ken die details niet. Konden wij ons ook niet mee bemoeien, het gebeurde in Indonesië, een soevereine staat.
@JASomers; ‘Atjeh etc.’ – Nu een intern zelfbeschikking; inderdaad, na jaren strijd! Zuid Molukken, Nw. Guinea? Een drama! Mede door ons beleid! -Wellicht dat na ons excuus iets in de toekomst gloort; om hierin(voorzichtig) te bemiddelen in de richting als bij Oost Timor; door VN/Portugal.(?)
“Ik mis de 4e( nb.het balangrijkste);” Zie de afspraken die al vóór de oorlog waren gemaakt. Compleet draaiboek. Dat is uiteindelijk toch precies gevolgd. Waarom lukte het buiten Java/Sumatra wel?
JAsomers; ‘afspraken al vóór de oorlog etc.’- Zelfs de petitie Soetardjo werd hautain na 2 jaar(!)geweigerd. Wat was er dan meer van Nederland te verwachten? Die beloofde conferentie? ‘Hoe iemand het bos in te sturen’, conform het Hollandse draaiboek!
-* lukte het wel buiten Java/Sumatra etc.’- Noemt u dat gedoe met de federale staten gelukt? Die na 1948 en vooral na 1950 de kant van de Republiek kozen. Zelfreiniging of zelfspot?
” petitie Soetardjo werd hautain na 2 jaar(!)geweigerd.” Daarop is teruggekomen, precies zoals Soetardjo had gevraagd. Lezen a.u.b. Omdat u dat toch niet doet even een herhaling (jammer van mijn tijd).:
15.5 De petitie Soetardjo.
Het volksraadlid Mas Soetardjo deed pogingen het debat over Indonesië’s staatkundige toekomst weer op gang te krijgen; in 1936 diende hij een petitie in die met een meerderheid in de Volksraad werd aangenomen, en enkele jaren het politieke debat als ‘petitie Soetardjo’ zou beheersen. Deze petitie verzocht:
a. een conferentie bijeen te roepen,
b. van vertegenwoordigers van Nederland en Nederlands-Indië,
c. om op voet van gelijkgerechtigdheid,
d. een plan op te stellen,
e. ten einde aan Nederlands-Indië langs de weg van geleidelijke hervorming,
f. binnen zodanige tijd als de conferentie voor de uitvoering van de gedachte mogelijk zal achten,
g. de staat van zelfstandigheid toe te kennen,
h. binnen de grenzen van artikel 1 van de Grondwet.
“Die na 1948 en vooral na 1950 de kant van de Republiek kozen. ” Klopt helemaal. Na de eerste politionele actie: In het kader van de Bijeenkomst Federaal Overleg (BFO), die nu door de republikeinen werd geboycot, richtten de diverse net bevrijde regio’s zoals Oost-Sumatra, Madoera, Palembang, West- en Oost-Java zich op een eigen plaats binnen de Verenigde Staten van Indonesië. Uit vertegenwoordigers van die deelgebieden werd een Voorlopige Federale Raad gevormd, allen Indonesiërs onder leiding van Prof. Hoesein Djajadiningrat. Op grond van voorstellen van die Raad werd op 9 maart 1948 de Raad van Departementshoofden omgevormd tot een Voorlopige Federale Regering. Onder bescherming van de Nederlandse strijdkrachten konden binnen de bezette gebieden de nieuwe Indonesische bestuurs- en regeringsorganen zich ontwikkelen, het maatschappelijk en economisch leven kwam weer op gang ondanks sabotagepogingen. Vanaf april had Indonesië weer een handelsoverschot. Na de tweede politionele actie en de Renville-overeenkomst had de Republiek (nu ook een deelstaat) de RIS aanvaard, voor de federalen van het BFO was het tijd om de rijen te sluiten.
Ik hoop zo dat u het eindelijk snapt, ik word er moe van steeds weer hetzelfde te typen.
Dhr Somers heeft wel een vreemde opvatting over de staatkundige verhoudingen in Nederlands Indie nu plotseling Indonesië genoemd.
De Grondwet moest daarvoor eerst veranderd worden. Deze gaf dus wel een ruime machtiging tot het treffen van voorzieningen voor de dekolonisatie van Indonesië=Nederlands Indie . Verder waren de in de grondwet omschreven kenmerken van de nieuwe rechtsorde vooral opgenomen om voldoende parlementaire steun voor deze grondwetswijziging te krijgen IN NEDERLAND.
Die kenmerken vermeldden bijvoorbeeld NIET dat Indonesië SOEVEREIN en ONAFHANKELIJK zou zijn, maar wel dat het FEDERATIEF opgebouwd zou zijn uit onderling GELIJKWAARDIGE deelstaten. Blijkbaar vond men in politiek Nederland het niet vreemd in de Grondwet van de eigen staat voor te schrijven hoe een andere staat zich intern zou moeten inrichten!!!
Dan is het spreken van een “zelfstandige rechtspersoon” toch volkomen kolder, zeker in de ogen van in Staatkunde of Staatrecht geschoolde juristen.?
Daarentegen was Van Mook, vooruitlopend op de grondwetswijziging, al begonnen zijn eigen Gouvernement als ‘de Indonesische REGERING’ aan te duiden, nadat dit in maart was getransformeerd in een Voorlopig Federale Regering (VFR). Deze nu ook met de grondwet overeenstemmende terminologie paste bij de voorstelling van zaken, dat de opbouw van het nieuwe SOEVEREINE!!!!!! Indonesië zich niet onder Republikeinse leiding maar onder leiding van deze VFR voltrok.
Maar wat voor bananenrepubliek-regering was dat mismaaksel van Van Mook ? Tegen wie of wat was deze zelf benoemde regering politiek verantwoording schuldig? Zoiets hoort misschien bij de Volksrepubliek van Kim Il Un maar toch niet in de parlementaire democratie van Nederland?
Maar de operette ging verder
“Blijkbaar vond men in politiek Nederland het niet vreemd in de Grondwet van de eigen staat voor te schrijven hoe een andere staat zich intern zou moeten inrichten!!!!!!” Waar wordt dat beweerd? U kent toch artikel 1 van de toenmalige grondwet? Probeer dat eens begrijpend te lezen. Met daarnaast het Uniestatuut, maar die staat dus niet in de Nederlandse grondwet.
“dat Indonesië SOEVEREIN en ONAFHANKELIJK zou zijn, maar wel dat het FEDERATIEF opgebouwd zou zijn uit onderling GELIJKWAARDIGE deelstaten.” Daar hebben wij toch niets mee te maken, de RIS was toch een soevereine staat? Staat toch niet in de Nederlandse wetgeving!
“zich niet onder Republikeinse leiding maar onder leiding van deze VFR voltrok.” Wat had Van Mook daar mee te maken? Het was een initiatief van de Voorlopige Federale Raad. De RI was in die tijd al heel klein geworden, op weg naar een deelstaat van de RIS.
“was deze zelf benoemde regering politiek verantwoording schuldig?” Kunt u die vraag ook voor de RI beantwoorden? Beginnend met een man die op de stoep van zijn huis merdeka roept?
” Deze nu ook met de grondwet overeenstemmende terminologie” Waar vind ik dat in de grondwet?
” een “zelfstandige rechtspersoon” toch volkomen kolder,” U zult dat nooit snappen. Gewoon deel van het Nederlandse staatsrecht en het staatsrecht overzee. Staat als zodanig in de I.S. En was daarmee ook het adres voor een vordering van achterstallige salarissen. U kent die jurisprudentie toch?
Hallo, het gaat hier wel over de grondwetswijziging van 1948 en werd Nederlands-Indie omgetoverd in Indonesië. Dat is op het internet te lezen. Voor een expert in Staatsrecht en Staatskunde is dat toch in een handomdraai te vinden. Kan ik toch moeilijk gaan voorkauwen.
Wat voor operette à la Johan Strauss had van Mook, de luitenant-Gouverneur-Generaal gecomponeerd.
Bij besluit van 9 maart 1948 transformeerde hij zijn Indisch Gouvernement in een Voorlopige Federale Regering.
Een Regering bestaat uit Ministers maar Van Mook gaf de departementshoofden nu de titel “Secretaris van Staat”. Die mannen waren natuurlijk blij, ze waren gepromoveerd, maar kijken we wat dieper in het glaasje dan had Van Mook de functie van “secretaris van Staat” gemoduleerd naar Amerikaans voorbeeld waar sprake is van een “Secretary of State”. The Secretary of State, appointed by the President with the advice and consent of the Senate, is the President’s chief adviser. The Secretary carries out the President’s policies through his Department.
Van Mook was hem na een bezoek aan de sociëteit de Harmonie volledig in zijn bol geslagen . Hij zag zichzelf als een Mister President en had de functie van departementshoofd vertaald naar het Amerikaans en daarna letterlijk terugvertaald naar het Nederlands met als resultaat de Secretaris van Staat, een unicum in de Indische Staatsinrichting. De Secretaris van Staat werd natuurlijk door de lint-GG benoemd net zoals een departementshoofd. Dus alleen de naam veranderde en voor deze poppenkast had men een Grondwetswijziging in Nederland nodig met 2/3 meerderheid.
Gelukkig heeft het delirium niet lang geduurd want even later was het Van Mook Exit.
” Kan ik toch moeilijk gaan voorkauwen.” Waarom moet ik dan keer op keer hetzelfde schrijven?
“de grondwetswijziging van 1948 en werd Nederlands-Indie omgetoverd in Indonesië.” Had ik ook allang geschreven, ik doe niet anders dan selecteren, kopiëren, plakken. Zaken die u zelf al lang had kunnen lezen. Als de Kamer de grondwet wijzigt, doet ze dat. Niks omtoveren, twee zittingen met tweederde meerderheid. Gewoon een taak van de wetgevende macht! In het teken van de veranderde betrekkingen met de overzeese gebiedsdelen (meer dan alleen Indië!).Een nieuw hoofdstuk XIV, Bijzondere bepalingen nopens de overgang naar een nieuwe rechtsorde voor de in artikel 1 genoemde grondgebieden. Art, 210 machtigt de (gekwalificeerde) wetgever tot het treffen van de nodige voorzieningen ten behoeve van die overgang, waarbij van delen van de Grondwet kan worden afgeweken. Regeren is vooruitzien, voor de komende onafhankelijkheid van Indonesië is een grondwetsherziening nodig, met een nu nog onbekende inhoud. Was al eerder (buiten Java/Sumatra) de naam GM informeel veranderd in Federale Marine, in het Staatsblad van Indonesië, 21 juli 1949, nr. 202, bijlage 8, werd op basis van die grondwetsherziening bekend gemaakt dat de Gouvernements Marine zou voortbestaan onder de naam Federale Schependienst. En kon Van Mook niet anders dan het voorstel van de (Indonesische!) Voorlopige Federale Raad, de Raad van Departementshoofden om te vormen tot een Voorlopige Federale Regering, uit te voeren. In afwachting van de regering van de RIS.
“Een Regering bestaat uit Ministers maar Van Mook gaf de departementshoofden nu de titel “Secretaris van Staat”. Die mannen waren natuurlijk blij, ze waren gepromoveerd, maar kijken we wat dieper in het glaasje dan had Van Mook de functie van “secretaris van Staat” In Nederland zitten in de regering ook staatssecretarissen! In het buitenland hebben zij de ministerfunctie.
Op het gevaar af weer een reactie te krijgen toch nog maar even het volgende. Er ontstond een coalitieregering tussen KVP en PvdA. Daar is een soort van regeerakkoord avant la lettre afgesproken dat tevens het Indiëbeleid behelsde. De PvdA diende dit vervolgens uiteraard te ondersteunen. Dat heeft niets met draaikonterij te maken. Het heeft te maken met het verschijnsel coalitie waarin gegeven en genomen wordt. Zo gaat dat in Nederland nu eenmaal.
Overigens, en hierna stop ik echt, liep de scheidslijn tussen voor- en tegenstanders niet tussen de partijen maar er dwars doorheen.
@HenrryvanAmstel; ‘draaikont etc.’- Ik heb het over de persoon Drees sr als leider van de SDAP, die voorheen vóór onafhankelijkheid van Indonesië was. En toen als leider van de PvdA dat regeerakkoord avant lettre ‘moest’ ondersteunen. Omdat….. nu niet stoppen, maar uitweiden wat Drees sr voor ogen had!
Meneer Mertens, u heeft het goed verloochening. Palestina 1946 onafhankelijkheid uitgeroepen en zie 1948 stichting staat Israël in een onafhankelijke staat. Door jawel de VN.