Een transnationaal museum over het Nederlands-Indische verleden kan een nuttige rol vervullen in Nederland én Indonesië. Ook als symbool.
De haven van Tandjoeng Priok, Batavia
Door Niels Graaf
In Jakarta is alles anders. Waar tijdens de nationale Indië-herdenking in Den Haag over het gebrek aan kennis van de koloniale geschiedenis werd geklaagd, kijkt men in de Indonesische hoofdstad slechts vooruit. Zelfs deze week, bij de grootse viering van 71 jaar onafhankelijkheid, ging het vooral over vandaag en morgen. Aan terugblikken is geen behoefte.
Toch kan meer aandacht voor de koloniale geschiedenis, zowel in Nederland als Indonesië, geen kwaad. Dit verleden is immers niet per definitie voorbij. De Leidse hoogleraar Gert Oostindie betoogde het al eens. De Nederlandse aanwezigheid in de koloniën was niet alleen daar van blijvende invloed.
Gedeeld Nederlands-Indonesisch museum
Ook Nederland is veranderd door zijn koloniale geschiedenis. Juist dat gedeelde verleden verdient meer belangstelling en overdenking. Dat kan door het oprichten van een gedeeld Nederlands-Indonesisch museum met twee gelijkwaardige vestigingen, één in Amsterdam en één in Jakarta.
Weliswaar zijn er in Nederland al veel musea die zich met deze geschiedenis bezighouden, maar een historisch museum dat een compleet overzicht geeft van het Nederlands-Indische verleden ontbreekt. Dit is een gemis. Een dergelijk museum biedt de kans op een toegankelijke wijze met de koloniaal geschiedenis in aanraking te komen. Het is daarmee een museum tegen het vergeten van Nederland als imperiale mogendheid. Nederland noemt zich graag een klein, tolerant gidsland, maar hoe verhoudt die zeker niet ongewelddadige koloniale geschiedenis zich daarmee? Zonder alleen de verschrikkingen uit te lichten, kan een Nederlands-Indonesisch museum daarover een breed gedragen maatschappelijk debat op gang brengen.
Indonesisch gemeenschapsgevoel
Tegelijkertijd opent dit museum gesloten deuren in Indonesië. Over de Nederlandse aanwezigheid wordt slechts terughoudend gesproken. Het gaat wellicht te ver om te spreken van een collectief trauma, maar de koloniale erfenis is verre van verwerkt. Kinderen leren deze geschiedenis slechts kennen als een aaneenschakeling van moedig verzet tegen de onderdrukker. De focus ligt daarbij vooral op de periode van na 1945.
Maar de gedeelde geschiedenis beslaat natuurlijk veel meer. Sterker nog, pas vanaf het einde van de negentiende eeuw begon er zoiets te ontstaan als één Indonesisch gemeenschapsgevoel. En dat is eerder dankzij, dan ondanks de Nederlandse overheersing. Indonesië vandaag de dag valt niet te begrijpen zonder 350 jaar Nederlandse aanwezigheid, van de bloei van Batavia tot de horror van Rawagade. Zonder kennis van dit verleden rest er slechts een niet inzichtelijke, chaotische wereld. Een museum helpt daarbij, al was het maar als symboolfunctie.
Internationale voorbeeldfunctie
Deze visie vindt ook in Indonesië steeds meer weerklank. Nog steeds is er weinig behoefte het koloniaal verleden op te rakelen, maar de Nederlandse invloed wordt niet meer ontkend. De vervallen, afbrokkelende en half overspoelde pakhuizen en residentiewoningen in Jakarta staan symbool voor de oude benadering van het koloniaal verleden, maar de nieuwe president van Indonesië, Joko Widodo, wil het Nederlandse erfgoed weer op de voorgrond plaatsen. Alleen zo kan Jakarta de concurrentie met andere metropolen aangaan. Een groots opgezet transnationaal museum draagt bij aan dit nieuwe elan van Jakarta.
Juist op zo’n manier kan een museum ontstaan met een internationale voorbeeldfunctie. Het laat zien hoe de rijke, maar ook versnipperde collecties van landelijke, regionale en lokale historische musea en archieven kunnen worden verbonden. De kennis en de netwerken voor een dergelijk museum is zelfs al aanwezig.
Uitwisseling van tentoonstellingen
Eerder zijn er twee grote tentoonstellingen georganiseerd vanuit het ‘shared cultural heritage’-project in het Nationaal Museum te Jakarta en de Nieuwe Kerk te Amsterdam. Nadrukkelijk gaat het hierbij niet om een dependance, zoals het Hermitage museum aan de Amstel, maar om twee vestigingen die zich op voet van gelijkheid met elkaar verhouden.
Met een halfjaarlijkse uitwisseling van tentoonstellingen tussen de beide koloniale centra in Amsterdam en in Jakarta wordt de gedeelde geschiedenis optimaal gesymboliseerd.
Driehonderdvijftig jaar koloniale geschiedenis krijgt zo de plek en aandacht die het verdient. Voor een land dat tachtig miljoen euro voor één Rembrandt overheeft, moet dat geen probleem zijn.
Niels Graaf is historicus en was dit jaar bij de onafhankelijkheidsviering in Jakarta.
Dit artikel werd eerder gepubliceerd in De Volkskrant, 19 augustus 2016
Java Post 
Vergist u zich niet met de haven van Soerabaja
Waarom, het is volgens de huidige generaties toch alleen maar uitbuiting, moord en doodslag!
@FJETopée; ‘alleen maar uitbuiting etc.’- Nou, niet zo negatief zijn. De huidige reacties zijn toch bedoeld voor diegenen, die toen alles verzwegen/ontkennen. U ook?
Er waren zeker ook Nederlanders, die het toen al anders zagen. die het goed meenden met de bevolking. Zo één was ene Boscha, eigenaar van een theeonderneming, initiator van de TH Bandoeng en de Sterrewacht,Lembang volgens info. Hij schonk, nadat hij al zijn personeel had opgeleid, zijn hele vermogen en onderneming aan hen! Hij en echtgenote zijn op het terrein begraven. Bij beslissingen aangaande de bedrijfsvoering gaat de staf vooraf eerst de zegen bij toean’s graftombe vragen. Zo ook het verhaal van een vroegere reisgenoot; hij vertelde mij, dat hij toen in Banjoewangie logeerde op een avond door de hotelleider werd geroepen. Omdat er een paar Indonesiërs hem wilden spreken. Hij stierf duizend doden; wat is dit? Wel of niet op ingaan? Bersiap etc.? Hij ging met vrouw en kind de groep tegemoet. Zag meteen de oude man, de opzichter uit zijn jeugd op de onderneming. Een emotionele begroeting volgde tot verwondering/ verbazing van zijn Hollandse echtgenote, zoon en omstanders. Ook zijn ouders hadden nl. de onderneming, die hij wilde opzoeken, aan het personeel geschonken. De delegatie wenste dat hij en gezin op de onderneming logeerde en niet anders. Het waren voor hem en gezin onvergetelijke dagen geworden!
** Richt een museum op over Nederlands-Indische Verleden **
Wat een prachtig goed iedee …..zal voor mijn 4 Fransen kinderen en 6 klein kinderen ( ik woon in Parijs met een Frans man sinds 1959 ) gewellig zijn, want hun moeder ( Aennelies Douqué ) is in Batavia geboren ( 20 december 1938 ) in de kampen gezeten en vele mooie herinneringen uiteraard voor en na de kamp jaren.
De haven van Batavia was niet Perak maar Priok.
Dat klopt helemaal, Perak is de haven van Surabaya.
En EMAS( Tanjung) is de haven van Semarang.Bestaad nog niet in de Ned.Indie tijd.
Buitenzorg schrijft dit :
Een transnationaal museum over het Nederlands-Indische verleden kan een nuttige rol vervullen in Nederland én Indonesië. Ook als symbool.
Ik vraag mij dan af – als symbool van wat ??
Ik denk dat een museum met de schilderijen collectie van Soekarno (allemaal uit onze huizen genomen ??) interessanter zou zijn ??
Daarbij zijn de meeste Indonesiers (en autochtone Nederlanders) niet geinteresseerd in het verleden en er zijn nog maar een kleine hoeveelheid van Indos en Totoks over die dan heel misschien wel geinteresseerd zouden zijn in Buitenzorg’s symbool idee ?
Slamat,
Gerard Lemmens
Tanjung EMAS di haven van Semarang bestond toen nog niet.
Wat wil je met zo’n museum over het Nederlands imperialisme .
Wil je the good, bad and ugly tonen?
Wat is dan good en wat is bad and ugly? En hoeveel ons van elk ?
Toon je een opstelling van de marteling van een slaaf ?
En de bouw van een groot gebouw uit diezelfde periode ?
Toon je de gruwelijkheden uit de Indonesische revolutie ? Van alle partijen?
Toon je ook de gezondheidszorg en onderwijs die Nederlanders opzette?
Wordt verteld dat Indonesiërs minder toegang tot dit hadden dan Europeanen.
Toon je ook het leven van Nederlanders dat die voor 2/3 gemengd waren ca 1940?
En hoe laat je het leven zien van de Indonesische bevolking rond 1940.
En hoe ellendig het werd onder hun bevrijders … het Japans imperialisme en hun knechten ,
het Indonesisch nationalisme.
Exposeer je de verschillen met de rijke belanda’s of ook de gewone leuke dingen
In welk accent , in welke kleur en timbre schilder je?
En is een reallife-museum wel zoveel beter dan een digitaal museum ?
Een museum op het internet , opgezet door deskundigen en mede-uitgebouwd met een gecontroleerd wikipediasysteem .
laat 1 miljoen pagina’s bloeien
Ik denk dat er heus wel belangstelling voor een museum met tastbare voorwerpen zal zijn in Nederland , naast een digitaal systeem. Er zijn zo veel mensen met een Indonesische voorvader( moeder) in Nederland. De vorm, wat wel/ niet kan altijd nog wel besproken worden en natuurlijk zal het altijd een compromis zijn, anders krijg je net zo’n oeverloos gezwam als over dat museum over de nationale canon met als gevolg dat het er nooit komt.
Dat was Nusantara in Delft. Je kon er zelfs gamelanlessen volgen! Vanwege de geringe belangstelling moeten sluiten. Maar we kunnen nog terecht in het Tropenmuseum in Amsterdam en het Volkenkundig Museum in Leiden. Beide in een bredere context dan alleen Indië.
Dat wist ik niet, ik dacht dat het er toch wel zou zijn, maar ik ben een Hollander en ik heb eens gelezen ( ik meen de Njai) dat 20% van de Nederlandse bevolking toch familieconnecties op 1 of andere manier heeft met Indonesië . En diverse van mijn familieleden hebben in Indie gevochten.
Persoonlijk ben ik er tegen.
Denk niet dat de gemiddelde Indonesier(mijn landgenoten) belangstelling hebben .
Ik denk dat het interessant is voor betrokkenen die er baat bij hebben zoals inkomen=subsidie /werk of een Master (S2)/Ph.d (S3) kunnen krijgen.
In bijna elke grote steden steden in Indonesia, zelfs in dorpen heb je vaak een kleine “museum”, gebouwtje die de geschiedenis van de stad/streek laat zien .
En reken maar dat de gezamenlijke “geschiedenis” met de Belanda’s ook uitgebeeld worden.
Over het reconstrueren /conserveren van oude Nederlandse gebouwen, particuliere huizen ( de zgn Rumah Belanda) was al lang aan de gang in Indonesia.
Mijn jongere broer was ook “actief” betrokken bij restauratie van vele ex gebouwen van de Javasche Bank , ook bij de https://en.wikipedia.org/wiki/Museum_Bank_Indonesia
Met bezwaard hart moesten we onze ouderlijke huis (Rumah Belanda) bij de bekende Kamp Tjideng verkopen , want eerst hadden we gedroomd om een klein museum te houden .
Origineel al dan niet met replica meubelen uit die periode.
Zo dat ik na mijn pensioen AOW als gids/suppoost kan bijverdienen.
@I4E; Een museum. Prima! Dat wordt dan weer (nog meer) discussies. Ons verleden wordt weer herleefd. En dit alles natuurlijk met polemieken op I4E en Javapost. Dus doen……
Museum over her Nederlands-Indisch verleden!
En hoe verhoudt zich dat Museum tot het Indisch HerinneringsCentrum? Die laatste doen toch ook wat met het Indisch Verleden? kijk maar naar stripboek De Terugkeer, dit geeft wel een vooroordeel maar elk vooroordeel heeft zijn voordeel.
Kan iemand mij uitleggen wat het verschil is tussen Indisch-Nederlands en Nederlands-Indisch of is dat hetzelfde? I Lijkt mij toch dat het uitgangspunt anders is.
Ik vrees … te laat. Ik ben 89 jaar en weet nog best veel, maar de generatie van mijn ouders hadden het heel duidelijk kunnen vertellen. Iedereen heeft trouwens meteen een heel andere mening omdat er zoveel verschillen waren( zijn) … en meningen.
Ik las net slechts de titel; Richt een museum op … en ik ben er wel voorstander van. Anders verliezen we onze identiteit Wij waren toch een volk en een stam met een land? Nu zijn we ‘geadopteerd’ zo voelt het aan.
Straks lees en reageer ik verder, want de zon schijnt nu te fel in de kamer en dan is het beeldscherm teveel verlicht.
Zelfs een volbloed Belanda die nu met zijn vrouw bij me logeert heeft problemen om zich weer in zijn eigen land te vestigen vanuit Argentinië.
De geboorteacte (van de vrouw) en hun trouwacte móeten up-to-date zijn, anders zijn ze NIET geldig.
Wie heeft ook deze tegenwerkingen van de regering ondervonden?
Als tussenpersoon heb al een punthoofd. Voel maar.
“één in Amsterdam en één in Jakarta.” In Jakarta heb je een museum met diorama’s. (naam weet ik niet meer). In Amsterdam heb je het Tropenmuseum. En dan Bronbeek. Ik denk dat over zo’n twintig jaar hier alleen middelbare scholieren verplicht naar toe gaan. Of om lekker te eten (ook Indisch verleden!). En waar is de collectie van Nusantara gebleven? Het Rijksmuseum heeft een kleine, maar heel mooie koloniale verzameling. Een schilderij van het kasteel van Batavia uit het Rijksmuseum is in Bronbeek gereproduceerd in een raampartij. Ik dacht met de titel Pasar Ikan, maar eigenlijk is het een totaalbeeld van Soenda Kelapa. Een doorlopende diavoorstelling met een keuze uit het foto-archief van het KITLV lijkt mij heel nuttig. Die kan je ook periodiek herzien. Wat hebben ze daar een mooie, en complete collectie! En mobiel, elk jaar op de Pasar Malam een nieuwe samenstelling.
50 artikelen van de Nuantara MUSEUM ,is met PM Rutte naar Indonesia gegaan en met eern groot gebaar als TERUGEGEVEN aan Indonsia icl. een Buginese Badik.NIet de KRIS van Diponegoro.
Ik lees het artikel nog eens en met aandacht.
De schrijver heeft het Nederlands-Indonesisch Museum en later over Nederlands-Indisch verleden. Hij dondert verder…….”Sterker nog, pas vanaf het einde van de negentiende eeuw begon er zoiets te ontstaan als één Indonesisch gemeenschapsgevoel. En dat is eerder DANKZIJ, dan ONDANKS de Nederlandse overheersing.
Hieruit blijkt weer dat Nederlandse historici niet weggekeken hebben als het over de koloniale geschiedenis hadden, maar deze geschiedenis ook eens dienen te bestuderen willen ze er wat zinnigs over willen zeggen.
Beste Niels,
Heb afgelopen jaren regelmatig alle eilanden m.u.v. Kai en Tanimbar bezocht en zag o.m. een
positieve vooruitgang qua mentaliteit ten opzicht de nederlandse overheersing.
advies:
STA NIET STIL BIJ HET VERLEDEN, er is straks niemand meer die in Indië heeft gewoond !
Ik pleit voor een museum over het INDONESIË van NU en DE TOEKOMST
* geef INDONESISCHE GESCHIEDENIS (met rol van nederland) PER EILAND weer en
verluchtig dat met voor dat eiland kenmerkende kunst (muziek, dans, schilderijen, textiel etc.), gebruiksvoorwerpen,voedsel, flora en fauna, etc.
* ga contacten aan met Indonesische overheden
* ga contacten aan met Indonesische Culturele Instellingen en werk met hen samen, sluit overeenkomsten af met bijv. het MUSEUM NATIONAL in Jakarta en andere geschikte
eilandmusea voor uitwisseling kunstvoorwerpen en kunstgezelschappen
Resumerende: je hebt straks TWEE musea in ons land n.l. het Indisch Herinneringscentrum in Bronbeek en het nieuwe museum !
Wil graag “en petit comité” meedenken bij uitvoering !
Groeten van Eric Overdijk
* geef INDONESISCHE GESCHIEDENIS (met rol van nederland) PER EILAND weer …
==================================
Terima kasih banyak , wij(de Indonesiers) bepalen zelf wel wat we belangrijk vinden .
En of er iets gemeenschappelijk in onze verleden waar we samen de moeite waard vinden om het te “vereeuwigen “.
Terima kasih banyak , wij(de Indonesiers) bepalen zelf wel wat we belangrijk vinden .
Klinkt niet bepaald vriendelijk. Verklaar u nader. Wat zit u dwars?
Ælle zegt:
15 oktober 2016 om 4:18 am
Klinkt niet bepaald vriendelijk. Verklaar u nader. Wat zit u dwars?
=========================
Graag voor de vriendelijke aanbod .
De opzet van Niels Graaf is anders dan van Eric Overdijk.
E.O wil alleen de mooie kanten zoals toeristische aanbod etc geven ( van daar mijn terima kasih banyak), maar dat hebben de Indonesiers zelf al , zo’n soort V.V.V toeristische informatie.
Met soms vermelding van Nederlandse bijdrage ( een oude plantage, forten , bruggen etc ).
Zou men de andere mindere mooie dingen uitbeelden mbv diorama of films over de bijna 1000 km dodenweg op Java etc ?
In vele gevallen was “onze gezamenlijke geschiedenis” niet zo erg harmonieus , te veel geweeld, uitbuiting etc .
Mijn “advies” laat NL en R.I apart hun geschiedenis behouden en eren , uiteraard kan men altijd elkaars topstukken lenen.
Dat gebeurt al lang .
Het was de droom van Magda Wallenburg: een eigen Nederlands-Indisch museum in Breda. Zaterdagmiddag is de selamatan (viering, inzegening) en aansluitend (15-18 uur) de informele opening, waarbij iedereen welkom is.
Info: arjati.nl
Geef dan ook ruim aandacht voor de Bersiap
met al zijn moordpartijen die gemakshalve
altijd worden “ vergeten “
Een begin werd in 2011 in Hikversum gemaakt.
Op de Noorderbegraafplaats in Hilversum is in 2011 een monument geplaatst voor de burgerslachtoffers die vielen in voormalig Nederlands-Indië tijdens de Tweede Wereldoorlog en de Bersiap Periode tussen oktober 1945 en begin 1946.
Tekst op het monument:
VOOR ALLEN
DIE TIJDENS DE JAPPENKAMPEN EN DE BERSIAP PERIODE OVERLEDEN ZIJN
EN VOOR HEN DIE NOG LEVEN MET DE GEVOLGEN DAARVAN.
VERDRIET, GEBORGENHEID, HOOP
Bron: TracesOfWar.nl