Een eerste lustrum van Java Post, gevolgd door een nieuwe website over koloniale monumenten.
Door Bert Immerzeel
De Java Post is op 18 oktober 2016 vijf jaar oud. Een lustrum. Tot dusverre publiceerde ik in totaal 600 artikelen over de geschiedenis van Nederlands-Indië en alles wat daarmee samenhangt. Hopelijk zullen nog vele volgen.
Een nieuwe website van Java Post: Koloniale Monumenten
Het oorspronkelijke idee, de geschiedenis van Nederlands-Indië gezicht te geven op het internet, heeft inmiddels zo eigen geschiedenis gekregen. Met zijn ups en downs, maar steeds met de intentie te groeien, en vooral, nieuwe onderwerpen te ontdekken. Daarom bedacht ik me dat náást de Java Post andere presentaties nuttig en leerzaam zouden zijn. Eén van deze ideeën heeft inmiddels een eigen gezicht gekregen, en wil ik hier graag aan de lezers van de Java Post voorstellen: de website ´Koloniale Monumenten´.
Bij het schrijven van artikelen voor de Java Post ontdekte ik dat monumenten vaak hun eigen verhaal vertellen. Een verhaal dat meestal onbekend is, maar waard om vast te leggen. Voor de duidelijkheid: ik heb het hier niet over architectuur, maar over beelden en gedenktekens. Fysieke uitingen van ideeën en gevoelens in de openbare ruimte die de koloniserende bovenlaag belangrijk genoeg vond om daarvoor in de buidel te tasten.
Aan deze koloniale monumenten in Indië werd tot dusverre nog nooit een studie gewijd. Ja, er werd ooit wel eens geschreven over het Van Heutszmonument in Batavia (een prachtig monument vanuit esthetisch oogpunt, maar dit terzijde), of over het J.P. Coenmonument, maar veel meer aandacht hebben deze sculpturen niet gekregen. Koloniale monumenten in Nederland daarentegen, werden beter in beeld gebracht.
Het doel van ´Koloniale Monumenten´ is tweeledig. In de eerste plaats wil ik graag vastleggen wat verloren dreigt te gaan. Moet me daarbij meestal helaas beperken tot foto´s en verhalen, omdat de meeste monumenten in Japanse en na-oorlogse periode zijn vernietigd. Daarnaast, even belangrijk, wil ik de rol van die monumenten proberen te duiden. Hadden ze alle een ´koloniale agenda´, of waren het slechts uitingen van gedachten en emoties die los staan van die maatschappelijke – koloniale – context? Was er enig verschil in dit opzicht tussen Nederlands-Indië en andere koloniën, zoals bijvoorbeeld Brits-Indië? Hadden monumenten in Nederlands-Indië dezelfde rol als de thans als ´koloniale monumenten´ aangewezen gedenktekens in Nederland? En tenslotte, kunnen we de rol van monumenten in koloniale periode vergelijken met die van de monumenten uit de moderne Indonesische tijd? Beantwoording van deze vragen zou ons iets meer kunnen leren over de cultuur van de koloniale elite, maar ook over de functie van monumenten in het algemeen.
U raad het al: het wordt een meerjarenproject. De eerste stappen zijn echter gezet. Alle artikelen over monumenten uit de Java Post kopieerde ik naar de nieuwe site, en vulde deze aan met verhalen over andere gedenktekens. De overlap zal in de toekomst blijven bestaan, maar met het voordeel dat de monumenten nu in ieder geval hun eigen plekje hebben gekregen.
Ik nodig u graag uit een kijkje te nemen op deze nieuwe site, en dan meteen ook door te klikken naar ‘oudere artikelen’. Let ook vooral op het eerste artikel, waarin ik u vraag om mij bij dit project te helpen.
Welkom bij ´Koloniale Monumenten´!
x
Java Post 
Proficiat met dit lustrum!
In Indische kring zullen we zeggen: “Pukul terus”.
Beste Bert, Ik feliciteer je met je lustrum. Zoals je wellicht weetvolg ik je al geruime tijd met veel interesse. Ik verblijf veel op Bali (noordkust) en ben van jongs af aan “verliefd” op Indonesie. Ik was 20 toen ik er voor de eerste maal voor een paar jaar gedetacheerd werd. 1952. Ik was 20 en ben nu 85. Ik reageer om een monument dat je misschien (nog) niet kent onder de aandacht te brengen. Het staat hier bekend als “Puri Tugu Belanda”. Jammer genoeg is het na de oorlog omgehaald en ook de plakette verdwenen,. De grond is aangekocht door een Nederlands echtpaar die het restant (top) overeind heeft laten zetten en er een klein hotel gebouwd heeft. Het is te vinden op FB. Het ligt in L:abuan Haji, een paar km west van Lovina. Het ligt tegen de bergen en is vanaf de doorgaande weg te zien. Het schijnt te dateren uit 18?? . Ik ben erg benieuwd weleke gebeurtenis het memoreert, waarschijnlijk militair. Aangezien (NOG) onbekend is wat er op de misschien ergens aanwezig nog aanwezige, plakette stond/staat is er verder niets bekend. Ik ga er af en toe heen op visite en voor een pilsje. Groetjes Jan Maassen
Dank je Jan,
Van Bali heb ik op dit moment slechts genoteerd:
Singaradja, 1868: monument Van Swieten
Koesamba, 1927: monument generaal-majoor A.V. Michiels
Karangasem, 1937: een monument ter herinnering aan huwelijk Juliana en Bernhard.
Ubud, 1952: monument Walter Spies (van Rudolf Bonnet)
Van Puri Tugu Belanda in Lovina weet ik niets. Misschien zou je eens na kunnen vragen? Is het niet hetzelfde als het monument ter ere van Van Swieten?
Groet,
Bert
Ik zou naar Google Indonesia gaan , en “monumen peninggalan belanda” intikken.
Krijg je een hele reeks interessante monumenten zoals bijvoorbeeld Monumen Lingga Sumedang .
Dag Buitenzorg, gôh … el tiempo vuela. Mijn aanvangscorrespondentie op ‘Javapost’ dateert alweer van @Eppeson Marawasin zegt: 26 februari 2011 om 7:06 pm@ ‘k Was toen pas 60. Et maintenant que vais-je faire? 😀
Succes met de nieuwe website ‘Koloniale Monumenten’.
Proficiat met het 1e lustrum van Javapost; op naar de 1000 artikelen . . .
Mantener el buen trabajo !!!
Thanks, Eppeson! Gracias!
En dat allemaal voor je dochter 😉
Allereerst; Javapost proficiat met dit lustrum!
Over monumenten gesproken; Het beruchte(!) monument anno 1722 van Pieter Erberveld, zoon van een Duitser uit Wuppertal, die fortuin had gemaakt, en een Thaise cocubine/njai. Uit Canteleer Kunst-reisgidsen 1989; Derhalve behorende tot de groep van Mixtiezen, die veelal uitgesloten waren van hogere bestuur functies. Pieter had uit het nalatenschap van zijn vader, het behoorde toen tot één van machtigste mannen van Batavia, het bezit van gronden die door de toenmalige gg.Zwaardecroon werd belet/beslag gelegd. De gg. had nl.oog laten vallen op deze gronden voor uitbreiding van zijn eigen bezit. Hij werd daarna (valselijk) beschuldigd in samen werking met een Javaanse edelman raden Kartadria een opstand voor te bereiden om alle Nederlanders te vermoorden. Uit het Jaarboek Batavia 1925; Zoals uit die dagen te doen gebruikelijk was , volgde op gevangenneming een vlijtig gebruik van de pijnbank, met gevolg, dat Erberveld bekentenissen werden ontwrongen , welke er op wezen dat hij in verbinding stond met ontevreden Javaanse hoofden. Het monument bestond uit een witgekalkte muur met een gedenksteen, die wordt bekroond door een woest ogende stenen schedel op een ijzeren pen. De inscriptie op de plaat luidt, met een Javaanse vertaling er onder; ‘Uyt een verfoeilijke gedachtenisse teegen de gestraften land verrader Pieter Erberveld sal niemant vermoogen te deeser plaatse te bouwen, timmeren, metselen off planten, nu ofte eenige daage. Batavia den 14 April Ao.1722. Een luguber detail aan deze zaak is, dat op de steen 14 april vermeld is, terwijl Pieter’s dood reeds 8 dagen daarvoor was, dus 6 april 1922. Mogelijk een aanwijzing voor de snelle afhandeling door de gg. Het monument werd vooral later een plek voor de mixtiezen/Indo’s bij grieven tegen het gouvernement oa tijdens de Mei beweging in 18..(?) Het werd door de Japanse bezetter vernietigd, menende dat het een ‘koloniale verering’ was. Een kopie werd in 1976 opnieuw opgericht als onderdeel van de toenmalige restauratie plannen voor de beneden stad. Echter door gebouw uitbreiding van een Toyota dealer wederom verplaatst naar het Europese kerkhof Kebon Djahé op Tanah Abang. Mijn kleinzoon vertelde mij nu, dat hij de beeltenis in de achtertuin van het voormalig stadhuis, nu museum, heeft gezien. Opmerkelijk is ook, dat ik vele oud vooroorlogse generatie Batavianen heb gesproken/gevraagd, die dit monument helemaal niet kennen. De nagedachtenis aan de Javaanse edelman raden Katadria, begraven in een kleine moskee aan de jl.Pangeran Jayakarta, is geëerd als die van een held in de strijd tegen de koloniale onderdrukker.
Erberveld muur
Erberveld muur ca 1888 op de originele plek
@I4E; ‘Eberveld muur 1888’ – Een prachtig prent, met een toean die uitleg geeft. Is er hierbij geen verder info? Wat is er verder gebeurd met zijn nalatenschap; landerijen etc.?
Muur opschrift; ‘gestraften landverrader’ – Welk land verraadde hij? Nederland? Hij was een Duitse mixties! Zo werd Soekarno van collaboratie beticht. Alsof van een onderdrukte inlander, die zich altijd al tegen het Nederlandse gezag keerde, zelfs in zijn eigen vaderland verbannen werd, loyaliteit aan het gezag verwacht mag worden. Er werd zelfs
na 1945 een commissie ingesteld om degenen die met de Jap samen werkten te berechten. Men rekende waarschijnlijk. ,na de Japanse overheersing/ellende, op een ‘warm welkom’ voor het Nederlandse gezag.
Natuurlijk komt ik op dit monument terug: het is het oudste Nederlandse monument op mijn lijstje, en zéker niet het minst belangrijke!
Taman Prasasti Museum Pastoor te Batavia Henricus van der Grinten (1811-1864)
Dit monument te Tanah Abang ca 1885
Ik weet nog niet goed waar ik de grens zal leggen. Grafmonumenten op begraafplaatsen waren er natuurlijk legio, – en niet zonder belang. Misschien, tezijnertijd, enkele aparte hoofdstukken gewijd aan begraafplaatsen. Zoals Taman Prasasti – wat eigenlijk meer een museum is dan begraafplaats. Terzijde: die lichtgroene pinnakel op de achtergrond van deze foto: is dát niet een restant van het Michielsmonument van het Waterlooplein?
krijg nou wa.. als je het over de duvel rept (Michiels) trapt iemand hem op zijn staart.
Taman Prasasti was officieel een Hollandse Kerkhof ( Kober, Kebon Jahe) gelegen aan de Kerkhoflaan .Had een oppervlakte van 5.9 hectare ( 28 september 1795.)
Was ouder dan Fort Cannin Park (1926) di Singapura, Gore Hill Cemetery (1868) Sidney , La Chaise Cemetery (1803) Parys , Mount Auburn Cemetery (1831) Cambridge, of Arlington National Cemetery (1864) di Washington DC.
Kober zit eigenlijk in de wijk Petojo , en niet bij de wijk Tanah Abang ( daar heb je ook een Hollandse Kerkhof ).
Beide kerkhoven zijn min of meer geruimd en samengevoegd bij Kober ( nu Taman Prasasti) .
Interessant is de erfenis in de vorm van vesting(benteng) .
Mooie, nieuwe website Bert Buitenzorg. Dat je foto’s en verhalen verzamelt, vind ik al prachtig. En dat veel monumenten in werkelijkheid zijn verdwenen, voor de zoveelste maal overgeschilderd of zijn weggerot, kan mij in de meeste gevallen niet veel schelen. Zo fraai of betekenisvol zijn ze vaak ook weer niet.
@Keppy; ‘zo fraai of betekenisvol zijn ze vaak ook weer niet’ – Nou, toen JPCoen’s beeld, tijdens de discussie’s over de VOC/mentaliteit etc., van de sokkel werd gereden en op de grond lag (zie foto AD 17/8’2011(!); vond ik het toch betekenisvol. En dat op 17 aug.nb! De partij Hoorns Belang zei destijds: ‘Hij is een boef, maar wel onze boef. Door hem zijn we wel rijk geworden! Er is inmiddels een info geplaatst waarop ook de ‘donkere kanten’ van Coen zijn belicht. Zo ‘leeft geschiedenis’ in een monument.
Gelukkig hoeven we het niet te hebben over het Indonesische 10-novembermonument in Surabaya. Voor de helden van Soerabaja. Gelukkig was het wel MIJN 10 november.
@ Herman, en ter aanvulling op de reactie van heer Mertens: als ik ze niet betekenisvol zou vinden, dan zou ik natuurlijk niet aan dit project beginnen. Maar hóe betekenisvol ze waren, – daar ben ik nog niet helemaal over uit.
Zie overigens, dat een aantal monumenten wel degelijk de beeldenstorm van de bersiap heeft overleefd, en nú, – vaak opgeleukt door een extra kleurtje of detail – wel degelijk weer een rol spelen als historisch erfgoed.
Er zijn twee michielsmonumenten geweest Te Padang en Batavia.
Bestaan ze nog ?
Een artikeltje daarover kan opgeleukt worden met de generaal in zijn jongere jaren als spokenjager
En als voorvader van Remco Campert
http://nl.wikipedia.org/wiki/Andreas_Victor_Michiels
https://indisch4ever.nu/2012/10/14/sla-eens-een-ouwe-krant-open-10/
En hij stond toch op de schilderijen van de overgave van Diponegoro;
https://indisch4ever.nu/2015/09/02/de-overgave-van-diponogoro/
Zie je eigen foto van Van der Grinten (hierboven)?