Door Yanti Mualim
Het overlijdensbericht van tante Hetty op donderdag 6 augustus 2015 kwam niet onverwachts. Het ging al een tijd niet zo goed met mijn 94-jarige tante.
Oma (meisjesnaam Kwik Kwan Nio) in het midden en tante Hetty Harlan-Sim rechts vooraan
Tante Hetty is overleden op de dag dat Japan herdacht dat 70 jaar geleden de atoombom op Hiroshima viel. Ze was dus 24 jaar toen Japan capituleerde en enkele dagen later Soekarno de Indonesische onafhankelijkheid proclameerde. De Hollandse tijd, de oorlog, de Japanse bezetting had ze allemaal bewust meegemaakt. Ze had me veel verteld over haar kindertijd, haar jonge jaren en over de periode van hard werken, haar moeder helpen om aan geld te komen. Maar iedere keer benadrukte ze dat ze een leuke jeugd had en dat ze een mooi leven heeft gehad.
Tante Hetty was een jongere zus van mijn moeder en de langst overlevende van de 12 kinderen van mijn opa en oma. Mijn opa en oma hadden 12 kinderen, 10 meisjes en 2 jongens. Ze woonden in Poerwokerto, een dorpje in Midden Java. Als kind ben ik daar vaak geweest toen oma nog leefde. In mijn herinnering was het een eenvoudig maar groot huis met een behoorlijk groot stuk grond eromheen. Mijn oma was analfabeet omdat ze nooit naar school was geweest. Mijn opa kon lezen en schrijven en dat was heel wat in die tijd, dat heb ik van verhalen gehoord, want zelf heb ik hem nooit gekend. Hij was jong gestorven.
Eigenlijk besefte ik pas later hoe flink mijn oma moest zijn om 12 kinderen groot te brengen. Ze stond er op dat haar kinderen naar school gingen. Zelf had ze heel graag naar school willen gaan, maar in die tijd werden meisjes voorbereid voor het huwelijk. Ze benijde mijn opa omdat hij wel naar school was geweest en volgens mijn moeder vond mijn oma hem niet zo flink. Het was ook mijn oma die alles aan deed opdat de kinderen naar school konden gaan. Ze moest geld verdienen om alles te bekostigen. Heel vroeg in de ochtend ging ze koekjes maken om vervolgens 4 uur in de ochtend met de ‘dokar’ (koets) naar de markt te gaan om de koekjes te verkopen. En dat deed ze iedere dag.
Volgens tante Hetty was oma een bijzondere vrouw, een warm persoon met een groot hart en zeer vooruitstrevend. Het was ook mijn oma die een melkerij was begonnen en dat was een belangrijke bron van inkomsten voor het grote gezin. Dan denk ik meteen aan een ring die mijn moeder van oma had gekregen als dank omdat mijn moeder kordaat had gehandeld en daarmee een MKZ-uitbraak had weten te voorkomen. Mijn moeder had wat medische kennis omdat ze vroedvrouw was.
Uit de verhalen kon ik opmaken dat de 12 kinderen van opa en oma min of meer op een natuurlijke wijze groepjes zijn gaan vormen volgens leeftijd. Dus tante Hetty, tante Lilly en tante Lien de drie jongsten gingen als kinderen veel met elkaar spelen. De bijzondere band bleef, ook toen ze volwassen en zelfs oud waren. Mijn moeder had dat met haar broer oom Jan, en haar zus tante Annie. Wat ik bijzonder vind van mijn tantes en mijn ooms is dat ze zo gehecht zijn aan elkaar. Zowel mijn moeder als tante Hetty vonden dat het aan oma te danken is. Ze was als moeder de verbindende factor en heeft de kinderen altijd geleerd om goed voor elkaar te zijn.
Opa Sim Thian Tik en oma Kwik Kwan Nio en hun twaalf kinderen, in Poerwokerto. Tante Hetty, in donkere jurk, tussen opa en oma. King, de moeder van de schrijfster, achter oma.
En nog iets ‘ouderwets’ wat ik me van oma kon herinneren: dat een jongere respect moet hebben voor een oudere en een oudere gehoorzaamt. Voor tante Hetty die bij de drie jongsten hoort was dat niet moeilijk. Ik weet niet of het haar aard is of door de omstandigheden, maar bij mij kwam ze over als een persoon die zich makkelijk kan schikken in alle omstandigheden. Ze eiste weinig en was snel tevreden. Ze vertelde me dat ze als kind afdankertjes van haar oudere zusters kreeg, en ik kon geen jaloezie bespeuren in haar stem.
Ze weet het leven aangenaam te maken door tevreden te zijn met wat er is en vriendschap te sluiten met haar omgeving. Als lerares was ze geliefd bij haar leerlingen, ze verstond de kunst om mensen leergierig te maken zonder autoritair te zijn. Lesgeven heeft ze tot een hoge leeftijd gedaan. Ze hield haar kennis op peil en las veel. Alleen de laatste jaren ging het moeizaam omdat haar ogen slechter werden.
Mijn laatste tante is er niet meer, maar de herinnering blijft. “Ik heb een mooi leven gehad”, zei ze. Hiermee is het hoofdstuk van de generatie van mijn moeder voltooid.
x
x
Dit artikel werd eerder gepubliceerd op het blog van Yanti Mualim, 8 augustus 2015.
Java Post 
Over bekende Chinese families in Ned Indie.Lees het boek: ANNY TAN. Een vrouwen leven in Indonesie, Nederand en China.Door LEONARD BLUSSE. 368 blz.Uitgeverij Maarten Muntiga BV, AMS.Ook interessant is NONYA SEMARANG ( Oei Hoei Lan) geschreven door Liem Twan ling, 1978 met voorwoord van Madame WELLINTON KOO (Oei Hoei Lan.1898-1995).
Meneer Soeparmo,
vergeet U vooral niet te vermelden het boek van Oei Wath Foei ” Een rotleven onder Soekarno” (ISBN: 9467823316) en verder het boek van mevrouw Doei Moei “Relaas van een Romuscha” (een diep treurig bericht over het uitbuiten van Indonesich idealisme door de Japanse bezetter).
Een aanrader is verder het boek van ene Leggi Mi Nieinn Delure “dom geboren, inteligent gestorven) waarin verhaalt wordt de belevenissen van een ‘inheems’ personage onder het koloniaal bewind en de overgang naar de republiek Indonesia. Deze laatse geeft blijk van inzicht en eerlijkheid t.o.v. historische inhoudelijkheden. Echt een aanrader voor ‘querdenker’ zoals b.v meneer van den Broek en cs.
In de hoop u hiermede van dienst te zijn geweest ….
Ik heb hier allleen maar over verhaaltjes / een boek dat verteld over een Chinese vrouw in Ned Indie.Over wat anders heeft geen relevantie.
Toen ik mijn stamboom in elkaar zette vond ik Chinese voorouders van mijn vader’s zowel als mijn moeder’s kant. Beide kregen een christelijke naam toen ze trouwden en kregen veel kinderen. De vrouwen kwamen uit de Chinese colonie in Semarang en hadden een hogere economische rang vergeleken met Indonesiche vrouwen, vandaar dat Indo’s soms met Chinese vrouwen trouwden.
Gedurende de Japanse besetting moest mijn moeder voor de inkomsten zorgen door kleren naaien, af en toe speciale maaltjes koken zoals Lemper, die de baboe dan verkocht. Ook zette ze een kleine kruidenier’s winkeltje op. Mijn vader was ondergedoken en kon niet veel doen. Later werd hij tot wijkhoofd gekozen omdat hij vloeiend maleis sprak. Hij werd verantwoordeijk voor de distributie van gouvernementse sigaretten, zoute vis, rijst en dergelijke. Ik was degene die al die dingen op moest halen en het aan de straatbewoners aankondigde. Ik was toen 13 jaar oud.
De vrouwen kwamen uit de Chinese colonie in Semarang en hadden een hogere economische rang vergeleken met Indonesiche vrouwen, vandaar dat Indo’s soms met Chinese vrouwen trouwden.
==============================================================
De Chinese “colonie” of afstammelingen van de ex soldaten van Moslim admiraal Chengho en later aangevuld door de vluchtelingen van de Chinese pogroms in Batavia gingen ook actief of betrokken geweest tijdens de sucessieoorlogen van Mataram II.
De Chinese vrouwen waren toen bekend dat ze harde werkers en goede handelaarster waren , dus economisch gezien aantrekkelijke partners.
Wel maakt men verschil tussen de kleine handelaartjes ( Tjina Pasar – of markt vrouwtjes ) of Tjina peranakan vaak boerinnen .
Al eeuwen keuterbroeren families.
Een andere sociaal klasse waren de vrouwen of Njai/gundik/selir(bijvrouwen) van de rijke Chinese handelaren
Die werden “gehaald “uit de Tjina Singkeh(Totok) klasse.
Een van mijn Chinese overgrootmoeder’s heette Njai ……. Ik wist niet dat dat een special betekenis had. Bedankt
Cheng Ho zelf iwas nooit in Semarang geland want Semarang bestond toen nog niet.Wel had hij een van zijn stuurmann van zijn 300 boten( vloot), die toen ziek was( Dampo Awang) laten behandelen in een grot genaam Simongn dichtbij Semarang.
Groot respect voor de 1 e generatie die hier in Nederland opnieuw alles moest opbouwen. Helaas zijn de meesten niet meer onder ons.
Meer informatie ook te lezen bij:
http://www.cihc.nl/1/Home
Dit is een stichting Chinese Indonesian Heritage Centre, opgericht om nog proberen vast te leggen wat er bekend is van de geschiedenis van Peranakan Chinezen uit Indonesie.
De Chinese Indonesiers uit Java, Sumatra ( op plaatsen waar veel Chinezen wonen) waren een andere “slag” dan de andere Chinezen in diaspora zoals in USA ( de opening van de Wilde Westen) , de andere Chinese arbeiders( of zoals ze toen koelies heten) in de mijnen van Bangka , Biliton, West Borneo(de goudmijnen ), tabaksplantages (Deli) en Suriname .
Daarnaast leven de vele “peranakans” ( vaak al eeuwen in de Gordel van Smaragd) en werken vaak in de landbouw en kleine handel ( Tjina klontong , of warung uitbaters) .
Toen de Chinese Keizerrijk nog bestond omstreeks 1911 (?) werden de Singkeh( totok) Chinezen min of meer zwaar beinvloed/gestuurd door de keizerrijk.
Men ging hun eigen Chinese scholen( gesubsidieerd door China) oprichten.
Toen dat gebeurde ging de Nederlands Indische regering ingrijpen door de HCS ( Hollands Chinese School) op te richten.
Doel is om de invloed van moederland CHINA te beperken.
Dat was ook de reden waarom veel rijke Chinese handelaren vaak geen goede(westerse) opleiding hadden.
Pas bij de volgende generatie kunnen na hun HCS (lagere school) verder studeren naar AMS/ HBS.
Er kwam een nieuwe generatie goed geschoolde Chinezen , de toekomstige dokters, juristen , tandartsen etc.
En hun kleinkinderen gingen naar Nederland studeren( zoals de kinderen van de toenmalige Indonesische “elite”.
Ook na Indonesia merdeka en later na 1965(de omwenteling PKI affaire) gingen veel naar Nederland verhuizen.
De Chinese immigratie naar Ned Indie bestaat uit 3 klasse van de Chinese maatschappij. In Bangka ,Biliton en Pontanak zijn KOELIES door de Ned Regering ke importeerd voor de tinmijnen. Maar ook alleen maar in Pontanak zijn het LANDBOUWERS die op eigen initiatief waren gekomnen en nu nog in jet bezit zijn van landerijen /sawahs etc,Dan komen de HANDELAARS di naar Java ,Celebes ,Medan etc komen vestigen. Daarom ook een verschil tussen Chinesen met Nederlandse opleiding Chinese van Java,Celebes en Sumtgra met en de koelies en landbouwers. ook de Chinese ZEEROVERS die een paar honderd jaar Palembang hebben bezet.
CORRECTIE IN SCHRIFT;
De Chinese immigratie naar Ned Indie bestaat uit 3 klasse van de Chinese maatschappij. In Bangka ,Biliton en Pontanak zijn KOELIES door de Ned Regering ke importeerd voor de tinmijnen. Maar ook alleen maar in Pontanak zijn het LANDBOUWERS die op eigen initiatief waren gekomnen en nu nog in bezit zijn van landerijen /sawahs etc,Dan komen de HANDELAARS di naar Java ,Celebes ,Medan etc komen vestigen. Daarom ook een verschil tussen Chinesen met Nederlandse opleiding van Java,Celebes en Sumatra met en de koelies en landbouwers. Ook de Chinese ZEEROVERS die een paar honderd jaar Palembang hebben bezet.
De migrerende Chinezen in Nederland kwamen of uit China , Maleisie, Singapura, Hongkong etc .Veel als ex zeevarenden , in Rotterdam zijn ze bekend als pinda lekka lekka verkopers.
OF de grootste deel uit Nederlands Oost Indie., dat zijn dan vaak de nakomelingen uit Java/Sumatra waar hun grootouders de HCS school en verder hadden gevolgd.
Ik ken bijna 100 Indonesische studenten van Chinese afkomst , die zaten toen bij onze PPI =Perhimpunan Pelajar Indonesia vereniging) in Nijmegen. Omstreeks 1972 !!
Buiten de Chinese studenten in Amsterdam, Delft etc.
Mijn Indonesische ouders hebben ook Chinese vrienden met Nederlandse opleiding en vorming, er waren ook aangetrouwde Chinese tantes/nichten van mij.
De Chinese vriend van mijn jongste kleindochter is zowel in Delft als Rotterdam afgestudeerd. Werkt ook nog elke zondag in het restaurant van zijn ouders. Dat restaurant is eigenlijk ook het pensioen van zijn ouders, maar alle drie de kinderen willen het niet overnemen, en bij verkoop brengt het weinig op. Een groot familiedilemma! In een Chinees restaurant in Leiden, achter het Rijksmuseum van Oudheden trof ik een soortgelijk probleem. Alle drie kinderen afgestudeerd, met een goede baan. Helpen ook in het weekend in het restaurant.
Beste Yanti Mualim, kent u het Chinese Indonesian Heritage Center of CIHC? Ze zijn via hun website of via Facebook te bereiken. Op hun site zult u veel zielsverwanten vinden en zal uw verhaal een goed en begripvol onthaal vinden. In het Museum voor Volkenkunde in Leiden is ook een tentoonstelling over Peranakan Chinezen te zien, mede dankzij waardevolle giften van Sioe Yao Kan en familie.
Giethoorn heeft zich volgens Metro helemaal ingesteld op Chinese toeristen. Basiscursus Chinees voor Horecapersoneel, harde bedden, lage fietsen, geen kamernummers 4 en 14, noedelkokers op de kamers, een karaokeboot, OV-dienstregeling en menukaarten in het Chinees. Maar ook uitleg in de hotels dat Giethoorn geen openluchtmuseum is, je kunt dus niet zomaar in elk huis naar binnen lopen of door de tuinen lopen. Sorry, het heeft niets met de tantes te maken, maar het berichtje pakte me en wilde ik kwijt. En Java Café is zo ver weg.
Ik ben tijdens de Mao tijd in China geweest.Gaf een footjes( zoals in Hongkong gewent).De pesoon werdt boos omat ik het hele Chinese volk heb vernederd.Terug In DENG tijd.Deed het zelfde en de tip werdt geaccepteerd met een ” hsieh,heseh nie”.Vorig jaar weer naar Shanghai en gaf een tip aan de hotel bediende.Zijn antwoordt was ONLY THIS MUCH! Het kan verkeren zegt Brero( BREDERO)! Ya of niet ?
Hartelijk dank aan Yuanti Mualim en allen die hier commentaar hebben geleverd voor de verdere referenties die ik hopelijk kan opzoeken. Als verder-geemigreerde naar de VS (via Nederland) ben ik nog steeds erg geinteresseerd in mijn eigen Chinese achtergrond. Ik probeer meer te weten te krijgen over mijn grootvader die, tijdens de Japanse bezetting, als wijkmeester van Garoet in het Japanse interneringskamp te Tjimahi heeft gezeten. Hij is in 1950 overleden. Helaas is er vrijwel niemand meer die hem persoonlijk heeft gekend. Als iemand dit leest en de naam Tan Tjin Liong kent, zou ik gaarne van haar of hem horen. Alvast bedankt.
Ik zag op Google veel Tan Tjin Liong’s de revue passeren maar anders gespeld, Tan Chin Li(e)ong. Op Fb vooral. Misschien heeft u geluk.
Is dit iets?
http://webcache.googleusercontent.com/search?q=cache:MPUHKN8cK-kJ:komunitasaleut.com/2010/11/18/ngaleut-kuburan-cina-dan-kuburan-kuno-panyandaan-romantisme-yoko-dan-bibi-lung/+&cd=8&hl=nl&ct=clnk&gl=nl
Hartelijk dank – met verontschuldigingen voor de vertraging. De link die u aanbeveelt werkt helaas niet. Maar wel hebben we ondertussen via het Rode Kruis Nederland een kaart kunnen vinden met mijn grootvader’s gegevens.
In Bandung heb je Komunitas Tionghoa ( Cikadut) , zie de artikel bij de posting van Aelle.
In Garut heb je ook zo’n Komunitas Tionghoa , met telefoon nr erbij.
Het is interesant omdat de Chinese gemeenschap in Garut is relatief klein, en een BEK Tjina( zo noemt men het “pan froeher” een Wijkmeester ) zal wel een gerespecteerde Chinese man moeten zijn .
Dus oudere Chinese families uit Garut moeten wel de bewuste Bek kennen.
Ook bedankt en ook verontschuldigingen voor de vertraagde reactie.