Door Rob van de Ven Renardel de Lavalette
Wie kent ze niet in zijn familie, de verhalen die zich in het oude Indië afspelen. Als kind luisterde ik ademloos naar de verhalen van mijn grootouders en ouders: de jacht op krokodillen of tjelengs, de wreedheid van de Japanse bezetter, de motortochten over Java of de venduties van overgrootvader Meijer. Vaak leken het wel sterke verhalen uit een andere wereld. Sommige verhalen werden steeds weer verteld en kregen een enigszins mythische lading. Maar de ervaring leert dat mythes vaak een kern van waarheid bevatten.
De stenen olifant in Paree
Een van die mythes betrof mijn overgrootvader, Leendert Albert van de Ven Renardel de Lavalette, waarover niet zoveel bekend is. Geboren in Probolinggo in 1872, studeerde hij tussen 1890 en 1894 aan de landbouwschool in Wageningen en specialiseerde zich daarna in de tropische bosbouw. Hij werd houtvester, later opperhoutvester, in diverse houtvesterijen in Oost-Java: Kediri, Bloeloek, Rembang en Blitar. Zo was hij rond de eeuwwisseling houtvester in het gebied rond Paree.
Op een goede dag reed hij met zijn bendy op inspectie in de uitgestrekte djatiwouden rond Paree en botste hij met de wielen van zijn bendy op een hinderlijk uit de grond stekend stuk rots of steen. Dit irriteerde hem op een gegeven moment dusdanig, dat hij de steen wilde laten verwijderen. Bij het uitgraven echter, bleek deze rots een in steen uitgehouwen olifant te zijn, een overblijfsel uit het tijdperk van het rijk Majapahit (1292-1527). Mijn vader (1932) hoorde dit verhaal weer in zijn jeugd vertellen en hij heeft eens, als kind bij een bezoek aan Paree, dit beeld gezien en toen het verhaal van de ontdekking door zijn grootvader vernomen. Later vertelde hij dit verhaal uit het oude Indië weer aan zijn kinderen. Die vonden het wel een leuk verhaal. Maar waar?
Nostalgiatour
In 1998, tijdens een nostalgiatour door Oost-Java waarbij wij huizen, graven en scholen uit ons familieverleden wilden bezoeken, bezocht ik met mijn vader in Paree de Candi Tegowangi. Na bezichtiging van de resten van deze tempel zouden we op weg gaan naar het oudheidkundig museum in Trowulan, Kediri, om er wat resten van bouwsels uit de periode van het rijk van Majapahit te bezichtigen.
Na afloop stelde ik, tegen beter weten in, enkele aanwezig die vlakbij de Candi woonden, de vraag of ze weleens hadden gehoord van een grote stenen olifant midden in het bos. Misschien was die vroeger overgebracht naar Trowulan? Ze wisten meteen wat er bedoeld werd, de olifant stond volgens hen nog steeds in Paree! Of ze konden zeggen waar dan precies?
De olifant in 2009: inmiddels is er een dakje boven geplaatst.
Na veel via-via en terug rijden naar Paree, was een inwoner aldaar genegen ons verder te leiden. Hij wist het ook niet precies, maar elke inwoner die hij daarna de weg vroeg, leek ervan gehoord te hebben. Met veel vragen links en rechts kwamen we uiteindelijk in een kleine desa, Watugedeh, terecht en vandaar ging de omgeving geleidelijk over in djatibossen, waar eens mijn overgrootvader houtvester was geweest.
Links en rechts in de bossen waren sprokkelende bewoners te zien, waarvan er een op onze vraag of hij wist van een stenen olifant, prompt zijn lading van de fiets gooide en ons in ons hobbelende autobusje, op zijn fiets vooruit ging.
Een sensatie!
Na verloop van tijd verscheen ineens, op een open, verdiepte en eenzame plek ergens in het bos, onder een bladerdak, een groot stuk steen, bij nader inzien een beeld, van een grof uitgehakte olifant, met daarnaast uit dezelfde steen gehouwen, een olifantenjong en aan de andere zijde een vrouw of kind, ook uit dezelfde steen gehouwen.
Wat een sensatie om zo onverwachts het onderwerp van een jeugdverhaal daadwerkelijk te ontmoeten! Mijn vader mompelde bij dit weerzien: ‘Hij is het inderdaad’. Te zien aan de offeranden aan de voet van het beeld, werd deze nu door de bevolking aanbeden. Een familie-mythe was hiermee bevestigd. In gedachten probeerde ik me voor te stellen hoe zo’n honderd jaar geleden mijn overgrootvader als jonge houtvester dit beeld ontdekt moest hebben. Zou het verhaal over de ontdekking waar zijn geweest?
Toen ik het beeld betastte en beklom was er even een moment waarop we het gewoon hadden over ‘onze olifant’!
Mijn overgrootvader zou eind 1946 als gepensioneerd opperhoutvester vermist raken in Blitar. Het is niet bekend is wat hem aldaar (kamp Tlogo) is overkomen.
x
x
Dit verhaal verscheen eerder in Moesson, 1 juni 1998.
Java Post 
Wat een interessant en prachtig geschreven verhaal waarvoor mijn welgemeende dank !!
Zo geschreven dat het net is of je er bij was. Eer is altijd wel een gedachte associatie, hoe anders die ook mag zijn, die dit gevoel versterken.
Wie ook maar enig gevoel voor nostalgie heeft ( en welke lezer van JP heeft dat niet ) ,
zal dit verhaal gewaardeerd hebben , Dank , leuk .
Hindhu en Buddha tempels in Midden en Oost Java zijn min of meer in tact gebleven omdat het door de bevolking wordt beschermt.Anders in West Java ,Sumatra en Borneo waar de Islam sterk is,Wordt her door de nieuwe godsdienst en de bevolking vernietigd zoal nu de NIIS het doet. DOET.
Prachtig verhaal!! Ik dacht dat bouwwerken zoals de Boroboedoer niet door de bevolking waren beschermd. Na een grote vulkaanuitbarsting heel lang verdwenen geweest. in 1814 door Raffles ontdekt. Restauratie, net als de Prambanan en de tempels in Oost-Java, gerestaureerd door de Indische regering. Restauraties die nu nog doorgaan, nodig in het tropische klimaat.
Jan A. Somers zegt:
9 oktober 2015 om 3:45 pm
Prachtig verhaal!! Ik dacht dat bouwwerken zoals de Boroboedoer niet door de bevolking waren beschermd.
=======================================
In West Java had men oudere artefacten die eeuwen ouder zijn dan de Midden en Oost Javaanse .
Zoals de kleine Candi Cangkuang in Garut area , Batujaya
De “beschaving op Java was min of meer begonnen in West Java .
Waarom werden niet de tempels in Sumartra, West Java en B orneo dan niet door de Ned. Indische regering gerestaureeerd? Waarion alleen maar die in Midden en Oost Java als de Ned.Regring toch zo geweldig is?
Weet ik niet, kunt u opzoeken in de archieven. Misschien uit archeologisch opzicht minder interessant? Misschien ook niet gepiept door de bevolking? Interessant te horen dat de Nederlandse regering zo geweldig is, maar daar denk ik soms anders over. De Nederlandse regering had overigens niets met die restauraties te maken, dat hoorde bij de Nederlands-Indische regering. En dat was indirect bestuur, hadden de Indonesische bestuurders daar niets aan kunnen doen? Dat was toch in hun belang?
De Indonesiers die z.g in de Ned Indische regering zaten zijn van lagere orde en haddn niets te zeggen wat beleid betreft.
Wie weet of er naast de olifant nog een temple begraven ligt?
Walter zegt:
9 oktober 2015 om 4:32 pm
Wie weet of er naast de olifant nog een temple begraven ligt?
========================================================
De laatste jaren vinden boeren of mensen die een huis willen bouwen vaak “per ongeluk”veel artefacten , die soms leiden tot ontdekking van van nieuwe tempels, zelfs nieuwe kleine vorstendommen.
Niet alleen in de dichtbevolkte Java , maar ook Sumatra.
Zoals regio Palembang ( o.a Srivijaya).
Eerlijk gezegd kan ik ook niet meer bijbenen.
@ Pak Suparmo
De Nederlander Dr N.J Krom heeft alleen een verkennende studie , de kennis van toen(jaren 50) is al lang achterhaald(zie zijn 3 kleine boekjes ).
Geldt ook voor andere Nederlandse archeologen of historici.
De Nederlanders hebben hun kennis/voorsprong niet kunnen benutten.
Men is bezig met handelen en andere prioriteiten , Ned.Oost Indie was een wingewest geweest.
Ik dacht dat een bekende Nederlandse archeoloog/historicus melde dat over West Java weinig te vinden zijn , behalve de melding over het openen van een waterwerk/kanaal tussen Pakuan (Buitenzorg) richting Sunda Kelapa ( de grootste haven van Padjajaran ) die later Jayakerta of Jacatra cq Batavia werd.
Een hiaat van bijna 700-800 jaren.!!!
In de beschaving geschiedenis van Nusantara .
Er zijn op West-Java mistens evenveel Hindhu/Budha tempels als in Midden Java. Allemaal vernietigd door de fanatieke Mohammadaanse Sundanesen.Zo ook in Sumatra.
“vaak “per ongeluk”veel artefacten ” In Nederland is dat een nachtmerrie voor de bouwwereld. Het werk moet worden stil gelegd, en niemand kan zeggen wanneer de bouw verder mag. Zonder financiële vergoeding voor de bouwer. Had die vooraf maar beter onderzoek moeten doen.
De foto van de stenen olifant van Paree , lijkt op de foto van SITUS WATU GAJAH (Batu Gajah=stenen olifant) .
Bron:https://thepareheritage.wordpress.com/
Da´s dezelfde… (denk ik). Deze site gaat immers over de ‘heritage’ van Pare(e), de dichtstbijzijnde grotere plaats?
Als zoon van de houtvester van Blitar (1940-1942) zou ik graag weten van Rob wanneer overgrootvader daar resideerde. Veel bekenden, ook in Pare.Hoor graag, al of niet via buitenzorg, Joost.
Mijn overgrootvader was in ieder geval houtvester te Paree in 1925/1926, want toen is de olifant ontdekt.
Wal Suparmo zegt:
10 oktober 2015 om 2:35 pm
Er zijn op West-Java mistens evenveel Hindhu/Budha tempels als in Midden Java. Allemaal vernietigd door de fanatieke Mohammadaanse Sundanesen.Zo ook in Sumatra.
===================================================================
West Java :
De Hindu geloof kwam omstreeks de 2 de eeuw , zie Salaka Nagara , Taruma Nagara ( Dewawarman Dynastie en verder .
De komst van de Islam , de acculturatie/acceptatie duurde tientallen jaren , soms meer dan een eeuw zoals bij de ondergang van Majapahit.
Dat heeft te maken dat eerst de edelen, kraton middels huwelijken de gewone man/vrouw(volk) meenamen van Hindu naar Islam. De kroonprins /vorst die Moslim werd door het trouwen met een Moslima prinses.
Er is een duidelijk proces van syncretisme .
Tussen Salaka Nagara ( zie Claudius Ptolemaeus Pelusiniensis) tijd in Pandeglang /Bantam-West Java tot de grote Mataram I (Hindu) duurde het ongeveer 700-800 jaren.
De cultuur van de Javanen en Sundanezen kenden geen stenen kastelen/vestingen , ze waren gemaakt van gewone kwetsbare materiaal.
De Sundanese Hoven blijven ook niet op een bepaalde gebied . Zie Ensiklopedi Sunda .
Midden en Oost Java hebben andere manier van bouwen , beinvloed door Hindu-Budha .
Zie de invloed van de Sjailendra en Sandjaja dynasties .
De Sjaleindra’s van de maritieme koninkrijk Srivijaya hadden ook invloed uitgeoefend in Galuh en of Sunda koninkrijk.
Dus er was geen beeldenstorm toestanden of barbaarse praktijken zoals men nu kan zien in Irak, Syrie of Afghanistan.
Het gaat hier eenvoudig om het FEIT dan di Hindhu/Budha tempels op West Java en Sumatra door fanatiek Mohammadanen werdene vernietigd. Niet asl in Midden en Oost Java.
En waarom bestaan bijvoorbeeld de Boroboedoer, Prambanan, Diëng, en de vele tempels in Oost-Java nog? Ik denk dat Nederland meer last heeft gehad van beeldenstorm dan Indonesië.
Hr. Somers een juist van U dan Borobudur enz niet in West Java licht en daaro gespaart van de fanatieke Mohammadanen.Hr Surya Atmadja.Beeldstorm of niet in elk geval bestaat de Hindhu/Budha tempels in West Java,nu alleen maar uit hun fondatie. In Indoneia zowel in de wereld leefden Mohahammadanen en NON Mohammadanen vredig naast elkaar tot de zogenaamde RENAINSANCE van de Mohammadanen en de ophitserij dan de WAHABIS. Tot nu de ISIS..
Jan A. Somers zegt:
12 oktober 2015 om 10:47 am
En waarom bestaan bijvoorbeeld de Boroboedoer, Prambanan, Diëng, en de vele tempels in Oost-Java nog?
=================================================================
Omdat in Midden/Oost Java niet alleen Hindu tempels zijn maar ook Budhistische tempels.
Zoals Borobudur , die 100% Budhistisch is.
Zie de diverse invloeden zoals van de Sjaleindra en Sandjaja Dynasties.
De Candi/Tempels (Hindu) in West Java waren in het begin van de Sundanese beschaving erg klein en eenvoudig , pas na de 8ste en 9de eeuw Na Christus komt men met grote(re) bouwwerken.
@ Pak Suparmo.
Ik heb nog nooit een artikel / boek gelezen over een beeldenstorm in West Java .
Dat komt omdat de Sundanezen nog steeds hun Kabuyutan geloof bijgehouden ( de Javanen hebben Kejawen) .
Zelfs Moslims ( geen extreem fundamentalisten) gebruiken nog steeds de selamatan ritueel , zoals Nasi Tumpeng ( in de vorm van de berg Semeru).
Cliffords heeft ook over ABANGAN , de moderne Indonesiers hebben over ISLAM KTP (Kartu Tanda Penduduk), je bent in naam Moslim maar in dagelijks leven leef je niet ernaar.
Te vergelijken met vele Christenen .
De Islam en Hindu bestaat tientallen jaren vredig naast elkaar .
Dat komt omdat de kraton/koningshuis overgegaan waren naar Islam , zie de laatste eeuw van Majapahit .
Dezelfde proces gebeurde in West Java.
De conflict die beslecht werd met wapen had een andere oorzaak.
Padjadjaran probeerde omstreeks na 1510 een alliantie te sluiten met de Portugezen in Malaka (ze hadden Malaka/Islam veroverd).
Tuban en Demak (kust sultanaten) probeerden de Portugezen te verjagen .
Demak had invloed in Tjirebon( inmiddels Islam) en Banten (ook Islam geworden )terwijl ze eigenlijk vazaalstaat van Padjajaran was, de heersers hebben familiebanden/trouwen met de Sundanese =Hindu heersers).
Daaron kwam Bantam/Islam, Tjirebon/Islam in actie om de alliantie van Padjajaran en Malaka/Portugezen te dwarsbomen.
Zie o.a de verslagen van Tom Pirres .
Pak Pk Surya,
Men hoeft niet te lezen of er ooit een beeldenstorm was gebbeurt in West Jawa, maar de reliteit is duidelijk tezien aan fondamenten van de Hindhu beelden en tempels die daar ooit heb ben gestaan maar nu er niet meer zijn.Niet zo als in Midden en Oost Java. Tot nu toe beginnen de fanatieke Mohammmadaanse Sundanesen ook andere zoort beelden te vernieteigen.De resenste voorbeeld is in PURWAKARTA en wat de BUPATI VAN PURWAKARTA heeft meegemaakt met zijn SUNDA WIWITAN en KARUHUN.
Mijn dank aan de heer Surya Atmadja voor zijn goede algemene kennis over Indonesie en ook de objectiviteit waarmee hij met een probleem op dit blog omgaat. Dit met betrekking tot de uitingen van de heer Wal Suparmo. Ik had van de heer Suparmo graag willen weten waar al deze Hindu/Buddha tempels op West Java zijn, die volgens hem ‘door fanatiek Mohammadanen’ vernietigd werden en nu alleen nog uit hun ‘fondaties’ bestaan (fundamenten?). Zoudt u mij kunnen
beschrijven waar ik deze fundamenten nog kan zien? Op al mijn reisen door Indonesie (ik ben net terug van een reis door Java van West naar Oost) heb ik nog nooit zulke ‘fundamenten’ van vernietigde tempels gezien. En dan ben ik zeer geinteresseerd van u te weten hoe het komt, dat, zoals u schrijft, er in west Java wel en in midden en oost java géén ‘fanatieke Mohammadanen’ bestaan, die om welke reden dan ook, tempels vernietigen. Ik dacht, dat er overal op Java Mohammedanen zijn? Elke relegie heeft ,helaas, zijn fanatiker. Maar op mijn reis door Java heb ik niet het gevoel gehad in Afghanistan of Syrie te zijn. Misschien zoudt u mij wat meer over uw kennis van zaken kunnen mededelen? Ook uw opmerking over de ‘Renainsance van de Mohammadanen” interessseert mij bijzonder, aangezien ik tot dusverre gehoord heb, dat in de Islam geen renaissance heeft plaats gevonden. Ik hoop dus wat meer hierover van u te mogen ervaren. Van te voren mijn dank.
Met vriendelijkie groeten.
M.Lebert
“in midden en oost java géén ‘fanatieke Mohammadanen’ ” Even aanvullen: Volgens mij is de Islamisering van Celebes en de Molukken vanuit Soerabaja (= Oost-Java) gebeurd. Maar ik weet geen details.
Aan dhr Somers:
MOHAMMADANISME IN (ZUID CELEBES):
“Sejarah masuknya Islam di Sulawesi Selatan hampir pasti selalu dikaitkan dengan datangnya tiga ulama dari Minangkabau; Datuk ri Bandang, Datuk ri Tiro dan Datuk ri Patimang. Ini dapat dimaklumi karena titik pijaknya adalah ketika Islam secara resmi diakui sebagai agama negara oleh kerajaan Gowa. Kalau ini dijadikan dasar pijakan, maka Islam datang ke Sulawesi Selatan pada tahun 1605 setelah kedatangan tiga orang ulama tersebut.
Tetapi kalau titik pijaknya adalah kedatangan para sayyid atau cucu turunan dari nabi maka jejak-jejak keislaman di Sulawesi Selatan sudah ada jauh sebelum itu yaitu pada tahun 1320 dengan kedatangan sayyid pertama di Sulawesi Selatan yakni Sayyid Jamaluddin al-Akbar.(WIKIPEDIA)
“Hier wordt genoemd 3 Minangkabaurers , Datuk BANDANG. TIRO en PATIMANG. Mohammadanisme als godsienst is pas officieel verkaard in de GOA Koningrijk in 1605. Alhoewel in Zuid Celebes ook andere Koningrijken bestaan die ouder zijn zo als LUWU ( Oost Celebes) die eerder het mohammadaanime als goddienst heeft aanvaard.
Als ik over fanatieke Mohammadanen in Werst Java prraat is het in het begin van bedoelde goddienst in West-Java die BEWIJSELIJK Hindhu/Budha tempels hebben verniettigt( alhoewel niet te veregelijken als nu de Aafganen,Syriers enz).
Jan A. Somers zegt:
27 oktober 2015 om 11:34 am
“in midden en oost java géén ‘fanatieke Mohammadanen’ ” Even aanvullen: Volgens mij is de Islamisering van Celebes en de Molukken vanuit Soerabaja .
===================================================================
Om precies te zijn van uit Tuban, Demak , ze willen zelf de Portugezen uit Malaka (Maleisie) verjagen, die mislukte.
TOEN (16-17de eeuw)waren de verhoudingen anders dan nu (20-21ste eeuw) .
Nu heb je extreem fundamentalisten uit de buurt van Solo( o.a Abu Bakar Bashir, leider van Jemaah Islamijah=J.I).
In West Java schuilde de most wanted terrorist Dr Top ( ondergedoken en getrouwd met een Indonesische Moslima).Even googlen.
Men heeft heden! in West Java nog ondergrondse /latente volgelingen van Darul Islam.
Ze gaan niet te keer om NIET Islamistiche objecten te slopen zoals sommige barbaren in Afghanistan, Irak, Syrie etc dat deden.