Door Renée van Wijk – Rusche

De Plancius, bij vertrek uit Tandjoeng Priok

Blij verrast was ik toen ik de laatste aflevering van de Nieuwsbrief van de Java Post  een afbeelding zag van het K.P.M.-schip Plancius. Deze naam was een bekende klank uit mijn Indische jeugd. Onmiddellijk kwamen vele herinneringen uit die tijd naar boven…

Op zaterdag 12 augustus 1939 reisde ik, bijna negenjarig kind, op de ‘Plancius’ met mijn moeder, mijn jongere zusje en (twee) broertjes van de Tandjoeng Priok naar Muntok op het eiland Bangka.
Om 1 uur de volgende middag, 13 augustus ’39, arriveerde het schip voor de rede van Muntok, een slaperig stadje aan de Westkust van het tin- en pepereiland Bangka. Ooit was het de belangrijkste stad van dat eiland, maar die glorietijd was al lang voorbij.
Mijn vader, hoofdonderwijzer bij het lager onderwijs in Nederlands Indië, was hier enkele weken eerder benoemd tot hoofd van de Europese Lagere School. Hij had precies twee weken eerder, eveneens op de ‘Plancius’, dezelfde oversteek gemaakt.   

Volgens de dienstregeling vertrok in die jaren elke zaterdagmiddag omstreeks 5 uur, beurtelings, één van de twee K.P.M.-schepen ‘Plancius’ of ‘Op ten Noord’ van de haven van Batavia naar Muntok. Bijna 24 uur later arriveerde het betreffende schip dan in Straat Bangka bij de plaats van bestemming. Een kleine motorsloep bracht de passagiers, de wekelijkse post en de bestelde goederen en levensmiddelen, van het schip naar de 600 meter lange, in de zee uitstekende, pier.
Even later werd deze gebeurtenis in omgekeerde volgorde herhaald: de motorsloep bracht personen en post naar het schip, dat spoedig daarna weer terug naar Tandjoeng Priok zou koersen.

Aankomst motorsloep, Muntok

Het ABC-Cabaret

Naar de aankomst van het schip werd altijd met bijzonder verlangen uitgekeken. Hij bracht ons niet alleen brieven en kranten, maar ook nieuwe bewoners die de plaats innamen van vertrekkende vrienden. En natuurlijk waren daar ook de incidentele voorbijgangers.
Zo heb ik eind ´40 of begin ´41 Wim Kan en Corry Vonk langs zien komen. Hun ABC-Cabaretgezelschap was op tournee door Nederlands-Indië toen de Duitsers 10 mei 1940 Nederland binnenvielen. Door de bezetting kon het niet meer naar terug naar Nederland en verlengde zijn oorspronkelijk geplande Indische rondreis. Zo kwamen ze ook in enkele plaatsen op Bangka, met Muntok als sluitstuk.

Ik was zelf getuige van hun vertrek, toen ze weer terugreisden naar Java. Mijn ouders hadden de avond tevoren in de sociëteit van Muntok van het cabaret genoten en ik had, dank zij de verhalen, hun enthousiasme thuis meebeleefd. Bij  het afscheid van het cabaretgezelschap mocht ik aanwezig zijn, en de gevierde sterren zelfs een hand geven! Als kind van tien jaar vond ik dat een hele belevenis!
Corry Vonk, die zich buitengewoon levendig gedroeg, riep plotseling met goed gespeelde wanhoop dat ze in het hotel haar aap had vergeten.In ijltempo werd er iemand naar de plaatselijke Pasangrahan afgevaardigd.  Ik begreep niet, hoe ze haar aap kon vergeten en keek met gespannen verwachting  uit naar de terugkomst van de bode. Helaas kwam hij niet terug met een aap, maar met een klein pakje, dat hij aan een dolgelukkige Corry overhandigde. Ik begreep hier niets van. Dat met ‘aap’ ook geld kon worden bedoeld, is mij later door mijn moeder uitgelegd.

Het is natuurlijk de vraag of het gezelschap ooit Bangka bezocht zou hebben als er geen Duitse bezetting van Nederland had plaatsgevonden, maar het is een feit dat hun optreden een geweldig evenement was voor de Muntokse ingezetenen! En ongetwijfeld hebben ze ook veel succes geoogst in enige andere steden op Bangka.

De artikelen in de Java Post lees ik altijd met grote interesse en appreciatie en ik ben u zeer dankbaar voor deze bron van wetenswaardigheden, die het land betreffen waar ik geboren ben, mijn jeugd heb doorgebracht en waar nog steeds mijn hart naar uitgaat.

x

Plancius

Plancius, Tandjoeng Priok, april 1947

Luchtfoto van Muntok met haven en pier.

De rede van Muntok

De pier van Muntok

De societeit in Muntok, ca. 1914.