Een bezoek aan begraafplaats Peneleh in Surabaya
Begraafplaats Peneleh, Surabaya (Google Earth, 2013)
Een boek dat helaas veel te vroeg is gesloten, is het weblog www.londoh.com van Lionel Sluyter, een Amsterdammer met een Indonesisch hart. Tot zijn overlijden, in februari 2011, berichtte hij op een onderhoudende en eigenzinnige wijze van zijn ervaringen met Nederlands-Indië en Indonesië. Over zijn bezoek aan Indonesië in 2009 schreef hij:
“In Surabaya checkte ik in bij hotel “Tanjung” een beetje vreemd hotel met allerlei soorten kamers, een restaurant dat 24 uur open is en kouwe Bintangs op de kamer aflevert. De kamers zijn typisch Indonesisch met vele gebreken en zaken die gerepareerd dienen te worden of provisorisch zijn gerepareerd en niet echt goed werken. Ik voel me thuis op zo´n plek.”
De website van Hotel Tanjung meldt ons: “Gelegen in het centrum van Surabaya, is Hotel Tanjung de perfecte plaats om stad en omgeving te ontdekken. Dit moderne hotel ligt in de directe omgeving van populaire stadsattracties als de ambassades van het Verenigd Koninkrijk en Duitsland, en het Canadese consulaat.”
Heeft Sluyter getwijfeld of hij deze “populaire stadsattracties” zou bezoeken? Waarschijnlijk niet. Hij besloot anders, en bracht een bezoek aan Peneleh, de nabijgelegen oudste (1840) nog bestaande Europese begraafplaats:
“Ik had in Surabaya weinig anders te doen dan mijn vliegtuig naar Ambon af te wachten dat vroeg de volgende ochtend zou vertrekken. Ik besloot mijn tijd wat te doden op het oude Nederlandse kerkhof Peneleh, een gigantische puinhoop waar in de loop der jaren grote vernielingen zijn aangericht. Er wonen ook mensen op het kerkhof. Ik had verleden jaar voor een opdracht wat foto’s daar gemaakt. Ik trof toen echter een sombere dag die op de foto’s terug te zien was. Het weer was deze dag niet slecht, wat het licht betrof, hoewel in Surabaya de zon vaak ook niet echt te zien is vanwege de smog die boven de stad hangt. Ik liet me per taxi naar het kerkhof brengen en schoot wat plaatjes. De puinhoop was er erger dan ik me had gerealiseerd. Ik was de vorige keer te geconcentreerd bezig geweest met het maken van foto’s om de situatie echt in ogenschouw te nemen. Ik maakte een wandeling over de dodenakker en maakte plaatjes van de zaken die mij opvielen.”
We kijken hier mee door de ogen van Sluyter:
x
Nieuwe plannen
Het moge duidelijk zijn: sinds de sluiting van de begraafplaats in 1964 werd geen onderhoud meer gepleegd. Het klimaat en de bevolkingsdruk van de omringende kampongs deden de rest.
Gelukkig heeft de gemeente Surabaya plannen om Peneleh op te knappen. Een deel van het terrein moet een park-bestemming krijgen, een ander deel – waar de belangrijkste graven liggen – zou kunnen worden gerestaureerd. In samenwerking met de Universiteit van Surabaya (Petra) en een Indonesische architectenorganisatie, werden in 2011 en 2012 workshops georganiseerd om te brainstormen over de eventuele mogelijkheden. Ook van Nederlandse zijde werd steun geboden. Door een Nederlands architectenbureau werden vorig jaar enkele schetsen gemaakt van een mogelijke herinrichting, en in samenwerking met de Indische Genealogische Vereniging werd een database opgesteld van de 15.000 hier begraven personen.
Het vervolg is nog ongewis, maar de wil om de begraafplaats te restaureren en conserveren is aanwezig.
Nasi gudeg
Na zijn bezoek aan Peneleh maakte Sluyter nog een wandeling door de nabijgelegen wijken, “…waar allerlei activiteiten zoals de import en verkoop van fruit en het reviseren van vrachtauto’s. Ik realiseerde me dat ik die dag nog weinig had gegeten en toen ik een restaurant tegenkwam dat nasi gudeg verkocht ben ik dat gaan proberen. Ik heb zelden zulke lekkere nasi gudeg gegeten als daar….”
Misschien was de eerstvolgende begraafplaats die hij zou bezoeken, een jaar later, wel het Amsterdamse Sint Barbara. Echter niet bij leven.
Helaas, zijn nasi gudeg werd koud.
Voor Lionel, een grafschrift van Peneleh:
“Wer im Gedächtniss seiner Lieben lebt,
ist ja nicht todt.
Er ist nur fern!
Todt nur ist,
werd vergessen wird.“
x
Met dank aan Patrick Wens, webmaster van http://www.Londoh.com
Meer informatie over Peneleh:
Klik om toegang te krijgen tot cultureelerfgoedpeneleh.pdf
http://www.culturalheritageconnections.org/wiki/Peneleh,_the_last_(re)treat_in_Surabaya
Java Post 
Juist gisteren maakte ik in een converstatie de opmerking dat ik wilde dat Londoh nog leefde… en nu dit artikel. Alsof zijn geest rondwaart…
Same here Mas Rob! Lang niet meer op op londoh.com geweest. Maar gisteren bij toeval! Ik googelde/googlede* op Romusha’s, was op een I4E- topic aan de orde, en klikte bij ‘Afbeeldingen van romusha’s’ op plaatje nummer vier … de rest laat zich raden.
De Portugezen & De Molukken vond ik een bijzonder interessant en leerzaam topic. Heb ook veel aan Londoh’s boekbesprekingen gehad.
*groene/witte boekje
e.m.
Op het oude deel van Kembang Kuning is er ook veel verwaarlozing, maar niet zo erg als op Peneleh. Maar Kembang Kuning is nog niet zo oud.
Een opname geupload in april 2013 (in het bahasa Indonesia), compleet met een fotoshoot van een aardige dame (zo gaat dat daar).
Ik ben blij dat Buitenzorg nu een goed kontakt heeft gemaakt met Patrick.
Gudeg Surabaya is erg lekker (met nangka muda). Is te koop in blik.
http://www.pentalpha.nl/baroe/index.php/diversencxcxc/articles-2/peneleh-1998
http://www.pentalpha.nl/baroe/index.php/diversencxcxc/articles-2/peneleh-2009
http://www.pentalpha.nl/baroe/index.php/diversencxcxc/articles-2/peneleh-impressies
Hans Vervoort heeft in 2006 wat kranten en politici aan hun jasje getrokken over Peneleh
Uiteindelijk heeft van Baalen toen kamervragen gesteld.
Het waren natuurlijk nietszeggende antwoorden die hij kreeg.
De regering had geen interesse om iets te doen met Peneleh.
http://www.hansvervoort.nl/index.php?page=10_1&photoalbumId=14149&photoimageId=735&size=medium
http://indisch4ever.nu/2007/02/03/peneleh_in_verv/
Overigens zijn de google images ook niet te versmaden:
https://www.google.nl/search?q=peneleh&tbm=isch&tbo=u&source=univ&sa=X&ei=pXKXUp6PDqO90QXJ5IG4Bg&ved=0CDUQsAQ&biw=1680&bih=893
Klik op een foto en bezoek de website waarop die foto’s werden geplaatst. Er gaat een wereld voor u open.
Een “aparte” website
http://www.pentalpha.nl/baroe/index.php/diversencxcxc/articles-2/peneleh-2009
gelet op de onderwerpen die er behandeld worden.
Tussen de grafmonumenten door:
Surabaya – Who’s up for Surabaya’s best snack? We unofficially awarded Cakue Udang Peneleh as the most sought after snack in Surabaya, judging from its taste and uniqueness. Cakue itself is flour based fried snack you.
Smakelijk eten.
Volgens mij feitelijk juist. Peneleh was toch een gemeentelijke burgerbegraafplaats (net als Kembang Koening) die dus valt onder het Indonesische stadsbestuur. Ik ken de verhouding niet tussen het ereveld Kembang Kuning en de burgerbegraafplaats Kembang Kuning. Wat niet uitsluit dat Nederland zich niet zo formeel hoeft op te stellen, maar wel voor Peneleh een initiatief zou kunnen voorstellen aan dat gemeentebestuur. (ruimen en herbegraven op Kembang Kuning?) Natuurlijk met een zak geld!
Ik ben benieuwd of onze regering die zak geld over gaat hebben voor Peneleh! Ik zou het mooi vinden want mijn voorouders liggen er begraven.
In Nederland heeft een gemeente of het rijk geen geld over voor het onderhoud van een begraafplaats. Dat doen nabestaanden via de grafrechten. Behoorlijk hoog! Voor mijn ouders in Vlissingen 1.030,00 voor tien jaar. Ik zie het gemeentebestuur van Surabaya niet met geld komen voor Peneleh. Het ereveld Kembang Kuning in Surabaya wordt betaald door de Nederlandse Oorlogsgravenstichting. Zal ook wel behoorlijk duur zijn.
Ik begrijp dat het een geldkwestie is. Toch vind ik de vergelijking tussen de Nederlandse begraafplaatsen in Indonesië en de Nederlandse begraafplaatsen hier in eigen land niet helemaal opgaan. Per slot van rekening wordt er op die begraafplaatsen in Indonesië niemand meer begraven. Tja, het onderhoud zal best duur zijn, laat staan het restaureren van zo’n begraafplaats. Jammer dat niemand er geld voor over heeft. Er gebeurt tegenwoordig genoeg onzin wat ik verspilling van geld vind. Maar dat is mijn bescheiden mening.
Restaureren van Peneleh lijkt me niet te doen. Misschien is het mogelijk Peneleh volledig te ruimen en de resten over te brengen naar een massagraf op het burgergedeelte van Kembang Kuning, met een monument.
Tja, mijn familie heeft vooral in oost-java gezeten… Maar als dit het enige alternatief is, naast totaal ruimen en weg ermee, zou ik het acceptabel vinden. Ik hoop alleen dat er een oplossing komt voordat er echt niets meer over is.
Irritante gast. Betweterig en totaal geen respect voor de mening van de ander. Nee, ik mis dit figuur absoluut niet. De trol!