Bron: The New York Times, 5 augustus 2011

Bainbridge Island, Washington, USA. – Frank Kitamoto was slechts 2 jaar oud toen hij en zijn familie – en meer dan 270 anderen van Japanse afkomst – van dit beboste eiland naar een interneringskamp werden getransporteerd nadat Japan Pearl Harbor had gebombardeerd.

Frank Kitamoto (NYT)

De heer Kitamoto, nu 72, vertelt dat hij gedurende zijn jeugd in een ernstige identiteitscrisis verkeerde, dat hij beschaamd was over zijn Japanse afkomst en blank wilde zijn. Andere jonge mannen gingen zelfs zo ver dat ze hun toevlucht namen tot plastische chirurgie om hun Japanse trekken te laten veranderen. Sommigen pleegden zelfmoord.
´Als kind dacht ik dat dit het land was van gelijkheid en vrijheid, en dit dus niet kon gebeuren,´ zegt de heer Kitamoto, die later tandarts werd, in zijn kantoor waar een muur bedekt is met foto’s uit die tijd. ´Dus ik dacht dat het kwam omdat er iets mis was met mij, dat ik een slecht mens was.´  

Nidoto Nai Yoni

Deze zaterdag zal de heer Kitamoto – samen met honderden anderen, waaronder voormalige gevangenen, hun familie, Bainbridge-bewoners en toeristen – nadenken over deze periode waarin Amerikaanse burgers zonder proces vanwege hun etnische afkomst door de Amerikaanse overheid werden verbannen en opgesloten. Bij een kleine haven, tussen weilanden en oude pijnbomen, zullen ze een gedenkteken onthullen ter herinnering aan een van de meest beschamende episoden uit de Amerikaanse geschiedenis. Het gedenkteken geeft zijn doel weer in de tekst: ´Nidoto Nai Yoni – Laat het niet weer gebeuren.´ Vermeld zijn de namen van alle 277 personen die drie jaar lang waren weggerukt uit deze gemeente.

Fumiko Hayashida

Voor sommigen kan deze bijeenkomst de laatste zijn. Fumiko Hayashida, de tante van de heer Kitamoto, was ongeveer 31 toen ze werd opgepakt. Nu is ze 99 of 100 – haar geboortegegevens zijn niet helemaal duidelijk – en daarmee de oudste gevangene uit Bainbridge.
Een beroemde foto van haar in de Seattle Post symboliseert de internering. De camera betrapte haar op 30 maart 1942, met haar dochter Natalie, op dat moment 13 maanden oud, in haar armen. De identificatielabels hingen uit hun kleding alsof het hier niet om mensen ging, maar om bagage, klaar om te worden verzonden.

‘Potentiële saboteurs

Bainbridge was de thuisbasis van de allereerste groep Japanse Amerikanen die werd verwijderd en tevens een van de weinige gemeenschappen om hen weer te verwelkomen toen de oorlog voorbij was. Van de 277 geïnterneerden van het eiland kwamen 150 terug. Op dit moment zijn hiervan ongeveer 90 nog in leven, en 20 wonen nog steeds in Bainbridge.

Japanse Amerikanen in Bainbridge gaan aan boord van veerboot

In de hysterie die volgde op het bombardement op Pearl Harbor werden de Japanse Amerikanen als potentiële saboteurs en collaborateurs gezien. In 1942 ondertekende president Franklin D. Roosevelt een wet die hen verbood in de buurt van militaire installaties te wonen. Ze kregen zes dagen om zich voor te bereiden, en ze mochten alleen meenemen wat ze konden dragen. Het doel van de reis werd hun niet meegedeeld.
Soldaten, met bajonet op het geweer, leidden hen naar een veerboot. Na een driedaagse treinreis vanuit Seattle werden ze uiteindelijk door bussen afgezet bij het Manzanar Relocation Center in de Californische woestijn.
Ongeveer een jaar later verzochten velen, waaronder de familie van de heer Kitamoto, overplaatsing naar het Minidoka kamp in het zuiden van de staat Idaho om samen te zijn met andere gevangenen uit de omgeving van Seattle. Ze bleven hier tot het einde van de oorlog.

Aardappelpuree of zeewier

Een van de heer Kitamoto´s zusters, Lilly Kitamoto Kodama, toen 7 en nu 76, herinnert zich de huilende wind en stofstormen in de kampen, Ze was vooral verbaasd dat de regering dit toestond, vertelt ze, zittend in de zon op de veranda van het Bainbridge Historisch Museum waar ze werkt als vrijwilligster. Zelfs na de oorlog, zegt ze, zouden de vooroordelen niet verdwijnen. Ze herinnert zich dat de winkelbedienden in Seattle weigerden om haar familie te helpen, zodat ze uiteindelijk alles via een postorderbedrijf moesten bestellen. Ze probeerde te bewijzen dat ze Amerikaanse was door mensen te vertellen dat ze aardappelpuree at. In werkelijkheid ging ze echter naar het strand en verzamelde daar zeewier. ´Nu´, zegt ze met een lachje, ´serveren ze sushi op de veerboot naar Seattle´.

Erkenning

Manzanar

Al met al heeft de overheid 120 duizend Japanse Amerikanen opgesloten in tien grote en tal van kleinere detentiecentra, de meesten van hen in het westen van de Verenigde Staten. Pas decennia na de oorlog durfden de meeste overlevenden hun ervaringen te uiten. De hieruit onstane beweging vond zijn hoogtepunt in 1988, toen president Ronald Reagan namens de overheid zijn verontschuldigingen aanbood, en aan elke overlevende 20 duizend dollar werd uitbetaald. Het Congres reserveerde hiervoor 37 miljoen dollar, terwijl het totale verlies aan inkomsten en eigendommen van de geinterneerden op 2 miljard werd geschat.
In het museum in Bainbridge worden nu foto´s getoond van Manzanar uit de collectie van de fotograaf Ansel Adams, en wordt de geschiedenis toegelicht van de eerste Amerikanen van Japanse afkomst op het eiland, in de 19e eeuw. Samen met de Italianen en Hawaiianen werkten ze in de houtmolens en vervolgens in de landbouw. Hun kinderen gingen allen samen naar school.

Kritiek

Onder de eilanders bevonden zich Walt Woodward en zijn vrouw Millie, een blank echtpaar dat een lokale krant runde, The Bainbridge Review. Het was één van de weinige bladen waarin kritiek werd geuit tegen de internering. Gedurende de oorlogsdagen ging het blad ook gewoon door met het vermelden van familienieuws van de geinterneerden en het vermelden van de interneringsomstandigheden. Na de oorlog kreeg het blad nationale erkenning, en in 1994, in het boek ´Snow Falling on Cedars´ van David Guterson, werd het bekend bij het grote publiek. Bainbridge was een van de weinige gemeenschappen die de gevangenen bij hun terugkeer verwelkomden en hen hielpen bij het oppakken van hun dagelijkse leven.

Verzoening

Fumiko Hayashida met de beroemde foto (NYT)

De heer Kitamoto zegt dat hij het gedenkteken ziet als eer zowel aan degenen die werden verbannen als aan degenen die hen hielpen bij de terugkeer. Hij vertelt dat hij tot het besef kwam dat hij niet verder kon met zijn leven tenzij hij vergevensgezind zou zijn. De discriminatie tegen moslims na de aanslag op de Twin Towers maakte hem echter weer angstig. ´Wat gebeurt met de moslims is vergelijkbaar met wat er met ons is gebeurd´, zegt hij. ´We moeten leren om ons niet te laten leiden door onze angst.´
Zijn tante, mevrouw Hayashida, klein en kittig, heeft weinig wrok meer. ´We zagen er uit als de vijand´, zegt ze, zittend in haar huiselijke woonkamer in Seattle waar ze nu woont. ´En ik had er vertrouwen in dat de overheid voor ons zou zorgen. Gelukkig was de familie bij elkaar. Ik was in de war, maar hield me aan de regels.´
Haar dochter Natalie vertelt dat de beroemde foto haar moeder belangrijk had gemaakt. ´Ze was niemand, maar ze vertegenwoordigde iedereen.´

x