Onder de titel ´Hats off for the women of Java´ verscheen op maandag 19 november 1945 in het Australische blad The Advertiser (Adelaide) een artikel over de Nederlandse vrouwen die in het eerste oorlogsjaar de krijgsgevangen militairen steunden met voedsel en berichten. De schrijver, ex-krijgsgevangen luchtmachtofficier Bert Barclay, sprak uit eigen ervaring. Ter ere van diezelfde vrouwen brengt De Java Post graag alsnog een Nederlande vertaling:

Het afgeven van pakjes aan gevangenentransport. Tekening: R.J. de Vries - Museon.

´Hoed af voor de vrouwen van Java! Het is aan hen dat alle krijgsgevangenen op dat eiland dank verschuldigd zijn. Wij, Australiërs, Engelsen en Amerikanen, zullen deze schuld nooit kunnen inlossen. Hooguit kunnen we hen complimenteren door te zeggen dat als deze vrouwen gewapend zouden zijn geweest, de Japanners nooit zover zouden zijn gekomen….

Ik betwijfel of er ooit burgers in een bezet land zijn geweest die zó veel voor krijgsgevangenen hebben gedaan en zó veel risico hebben genomen om deze voedsel te geven, als déze vrouwen in het eerste bezettingsjaar toen zíj nog vrij waren. Het lijkt er wel op alsof alles vanaf het begin af aan georganiseerd was, want we waren nog niet opgesloten of de voedselpakkettten begonnen te komen, op de meest vreemde plaatsen. Hoe deze vrouwen het langs de schildwachten kregen heb ik nooit begrepen, maar het wás er, en we hadden te eten!

“Een Nederlandse vrouw op een fiets!” werd een gevleugelde uitroep onder de Engelssprekende gevangenen in alle kampen op Java, of het nu Soerabaja was, Malang, Djokjakarta, Magelang, Bandoeng, Garoet, Tjilatjap, Kampong Makassar of Batavia. Het was overal hetzelfde, of het nu om Geallieerd nieuws betrof of voedsel – de vrouwen waren altijd dáár om ons op te beuren.

De vrouwen organiseerden een permanente fietswacht langs de kampen zodat ze steeds wisten wanneer een groep gevangenen naar buiten ging om te werken, en wáár deze naar toe gingen. De gevangenen, ongeacht Brits, Australisch of Nederlands, die hun werkzaamheden stopten om even te eten, zagen vrouwen voorbijkomen om voedselpakketten te laten vallen. Het voedsel lieten ze achteloos vallen om daarna zo snel mogelijk weg te fietsen, vaak achtervolgd en met stenen bekogeld door de Japanse wacht. Ik zag een keer twee vrouwen, een stenenregen van een woedende wacht trotserend, voedselmanden over de schutting werpen. Zelfs de wacht was onder de indruk van hun moed. Na de vrouwen te hebben gesalueerd liet hij ons de manden oppakken. Eén van deze manden had een kaartje: “Voor de Aussies”.

8 Juli 1942 was een hele bijzondere dag in het Jaarmarktkamp in Soerabaja. Het was enige dag van de hele oorlogsperiode dat het ons werd toegestaan bezoek te ontvangen. De vrouwen kwamen in duizendtallen! Ze kwamen met vrachtauto´s, fietsen, kinderwagens en draagbaren, alles vol met voedsel. Sommigen namen zelfs een heel gevolg mee van zwaarbeladen koelies. Het voedsel dat die dag onder de vijfduizend krijgsgevangenen werd uitgedeeld moet een fortuin hebben gekost, en de vrouwen moeten daardoor zelf later zwaar hebben geleden. Toen ik zelf later naar andere kampen werd overgebracht hoorde ik dat dáár soortgelijke gebeurtenissen hadden plaatsgevonden. Het gebeurde overál op Java. 

Het was dankzij de vrouwen dat we contact onderhielden met de buitenwereld, die eerste maanden.  Ze hadden een soort berichtensysteem dat ons mogelijk maakte om medicijnen te krijgen, radio-onderdelen, toiletartikelen en een heleboel andere dingen. Meestal werden deze het kamp binnengesmokkeld door lokale werkers of in vuilniskarren. Het was ook mogelijk om berichten door te geven met gesmokkelde briefjes of advertenties in de lokale kranten, zo lang de Japanners het toestonden in het Nederlands te publiceren.  

Om aan te geven hoe goed het systeem werkte, het volgende voorbeeld. Een zekere Dr. R. C. Pieters van Batavia nam me een keer mee naar de bovenste treden van de trappen van het Jaarmarktkamp Ziekenhuis, en zei: “Over een minuut komt er een trein langs. Mijn vrouw en twee dochters staan op het achtereind van de derde wagon. Mijn vrouw heeft een gestreepte jurk en een rooie hoed. Let op hoe ze zwaaien.”  Hij had het nog niet gezegd, en dáár kwam de trein met zijn zwaaiende gezin.´