Dit keer neem ik u graag mee op een reis die ik ooit maakte naar Ambon. Ik had tevoren enige studie verricht naar de gebeurtenissen in de Molukken in de oorlogsperiode en daarbij kennis gemaakt met de activiteiten van de Matthijs de Fretes. Deze De Fretes, gepensioneerd sergeant KNIL, had in 1942 en 1943 leiding gegeven aan een verzetsorganisatie in de heuvels ten zuiden van Ambon-stad. Op 1 juli 1943 is hij door de Japanners onthoofd.

Uit de stukken was niet duidelijk op te maken waar De Fretes was begraven. Nieuwsgierig naar zijn uiteindelijke bestemming, maar misschien gewoon ook wel alleen om mijn reis een doel te geven, charterde ik een minibusje naar de oorlogsbegraafplaats Tantoei in de hoop hem dáár te vinden.

Tantoei in de jaren ´50

Ik herinner me nog de verlatenheid van het grafveld. Een broeierige zon maakte dat ik er al snel de schaduw zocht van enkele waringinbomen. Hoe ik ook zocht: géén Matthijs de Fretes. Gelukkig ontmoette ik een behulpzame opzichter die mij verder hielp. Uit de boeken bleek dat De Fretes weliswaar in Tantoei begraven was geweest, maar dat de stoffelijke resten een aantal jaren later naar zijn woonplaats Mahia waren overgebracht. Dáár moest ik dus verder zoeken…

Een bijzondere ontmoeting

Mijn pensionbaas in Ambon bood zich vrijwillig aan om met me mee te gaan, dan kon hij voor me tolken. Samen gingen we op weg. In Mahia aangekomen bleek me meteen hoezeer de Molukkers hechten aan de aanwezigheid van hun overleden dierbaren. Bijna alle huisjes in het dorp hebben graven op het erf, bovengrondse tomben die de kwade geesten op een afstand moeten houden.

Na enig navragen vonden we een familie De Fretes die een rechtstreekse familieband moest hebben gehad Matthijs de Fretes. Een schoonzuster van Matthijs was nog in leven. Even later was de hele familie opgetrommeld om te luisteren naar het verhaal van die vreemde man uit het verre Nederland.  Verbazing alom. Veel van de kinderen hadden nog nooit van ‘Ome Thijs’ gehoord. Het was een bijzondere ontmoeting. Helaas kon de familie me niet zoveel nieuws vertellen over De Fretes. Wél wisten ze waar hij was begraven.

Het verhaal is rond

Met zicht op de Banda Zee

Een paar jonge mannen met goloks gingen ons voor. Het pad door het bos moest weer worden vrijgemaakt. Toen we na een paar honderd meter bij een open plek kwamen, werd het even stil. Daar, met zicht op de Banda Zee, lag Ome Thijs. Een klein grafje was het, méér was niet nodig geweest om zijn botten een laatste rustplaats te geven.

Als er momenten zijn waarop je de geschiedenis een hand kunt geven, dan was dit er zo een. Dichterbij kon ik niet komen. Een halve eeuw was overbrugd…

Dit artikel werd eerder gepubliceerd in Pelita Nieuws,  jaargang 16, nr. 3, december 2010.