Rawagedeh, het Indonesische dorp dat de meeste Nederlanders tot voor kort onbekend was, staat qua media-aandacht nu wel duidelijk op de kaart. Vóór we echter denken dat het verhaal van de gebeurtenissen die daar hebben plaatsgevonden nu is verteld, moeten er nog heel wat kasten worden geopend en laden worden geleegd. Wie weet nog, bijvoorbeeld, van het lot van Bekasi?

Britse vergeldingsactie op Bekasi

Op 23 november 1945 stortte in de buurt van Bekasi een Britse Dakota neer, met aan boord 20 Brits-Indische militairen. Een verkenningsvliegtuig meldde echter dat bemanning en passagiers safe waren, ze hadden de crash overleefd.
De volgende dag werd vanuit Batavia een expeditie ondernomen om de mannen te gaan zoeken. Toen de troepen van 6/5^de Mahratta lichte infanterie bij de plaats van het ongeval arriveerden, vonden ze het lijk van een Brits-Indische soldaat, ´horribly mutilated, one hand was cut off, numerous wounds on body´. Verder nog een los hoofd, een hand, en vijf bloeddoordrenkte sokken. De conclusie leek logisch: de andere inzittenden van het vliegtuig was waarschijnlijk hetzelfde overkomen.     

De Dakota was volledig uitgebrand. De mannen van de B- en C-company doorzochten nu de nabijgelegen kampong. Op directe orders van de troepencommandant werd een 200-tal huizen in brand gestoken. In één van de huizen ontdekten de mannen een Indonesiër met een Brits geweer. Het dagrapport vermeldde niet wat ze met de man hadden gedaan.
Terwijl de Britten nog bezig waren met het uitkammen van de omgeving, werden ze aangevallen door een groep van ongeveer honderd Indonesiërs, bewapend met kapmessen en geweren. Bij deze aanval, die werd afgeslagen met behulp van mortieren, verloren 25 Indonesiërs het leven, werden 20 gewond en 15 gevangen genomen. Bij de Britten was slechts één man licht gewond. Op een andere plaats van het strijdtoneel werden weer vijf andere Indonesiërs gedood, die trachtten ´te ontsnappen´.  

Een gruwelijk lot

De lijken van de Britten worden opgegraven

Op 29 november, toen de Britten met troepenversterking terugkeerden naar Bekasi, werden ze opnieuw geconfronteerd met tegenstand. Alle mannen van de Indonesische ´Banteng Hitam´ (Zwarte Buffel), de veronderstelde moordenaars van de Britse soldaten, werden hierbij gedood. Bekasi zelf was vrijwel verlaten. Een Nederlandse jongen, twintig Chinezen en Indonesiërs en drie Ambonese vrouwen werden vrijgelaten uit de gevangenis. Een van de vrouwen verklaarde dat de RAF- bemanning en de Brits-Indische soldaten twee of drie dagen eerder waren gedood. De lichamen werden al snel gevonden, ze waren begraven bij de de rivier.

De Sydney Morning Herald bracht het nieuws als volgt:

´The Indonesian woman said the men were led out last Sunday and hacked to death one by one by about 50 Indonesians, who brandished swords, knives and spears. The womans story implicated an Indonesian general Hadji Darib who she said ordered the killing by telephone.
The British and Dutch in western Java know Darib as extremist enemy No 1. He is believed to be the leader of about 6,000 fanatics who wear white shirts and include members of Javanese secret societies.
They are mostly youths animated  by intense religious fanaticism who have been lurking in the south eastern section of Batavia since the fighting began.
When a Punjabi patrol arrived at Bekasi on Friday the village was deserted except for the inmates of a gaol among whom was the woman. She had been condemned to death for having married an Ambonese.  
She said that 22 naked men were lodged at the gaol on the night of November 24. They were beaten at intervals until the afternoon of November 25, when they were taken out and one after the other cut to pieces.
A Punjabi battalion with tanks mortars and artillery accompanied by five carloads of correspondents, arrived at Bekasi yesterday.´

Commandant Christison beval nu dat Bekasi na grondige huiszoekingen met de grond gelijk moest worden gemaakt. Hiervoor werden speciale troepen aangewezen.

Een inferno

Inwoners Bekasi ontvluchten de stad

Twee weken later werd de klus zonder enige tegenstand geklaard. Na een grondige zoektocht, waarbij niet alleen een aanzienlijke hoeveelheid wapens en munitie werd gevonden maar ook enkele persoonlijke bezittingen van de vermoorde Britten, werd de stad zwaar gebombardeerd en in brand gestoken. Op verzoek van de Chinezen bleven hún huizen echter bespaard. 
De vele persvertegenwoordigers waren klaarblijkelijk nog niet vertrokken, want enkele dagen later verschenen uitgebreide verslagen in de wereldpers:

´BATAVIA, Friday.-Bekasi, a small village about eight miles from Batavia, has been completely destroyed by British forces following the massacre of British and Indian survivors from a RAF Dakota which crashed near Batavia recently. RAF Thunderbolts and Mosquitoes led the assault on the village and when the last shot was fired, Bekasi looked like ´a picture of an atom bomb explosion´, according to correspondents.
Bekasi had a population of 20.000, and some of the inhabitants, had only just returned from the hills when the attack was launched. Indonesian terrorists who perpetrated the terrible massacre of the British and Indian troops where known to be in the village. Thunderbolts and Mosquitos blasted the heart of the village with bombs and incendiaries, and as they swung away from the burning village, batteries of British and Indian field guns poured shells into the inferno.
As the bombardment eased, British and Indian infantrymen forced their way into houses still undamaged and believed to be held by Indonesians. They set fire to the houses, and shot down all terrorists who attempted to oppose their advance. Chinese residents in Bekasi had marked their houses with Chinese flags, and with the exception of the Chinese-owned houses occupied by Indonesians, houses marked by the flags were not touched. Correspondents who watched the destruction of the village from a hill 10 miles away said it was just like looking at a picture of an atom bomb explosion as the air and land bombardment completely destroyed the target. The number of Indonesians killed in the operation has not yet been revealed, but it is known that few of the inhabitants received warning of the attack in time to seek safety in the hills.´

Uit geen enkele bron blijkt hoeveel personen werden gedood bij de aanval op Bekasi. Noch het aantal gedode leden van de Banteng Hitam wordt ergens genoemd, noch het aantal burgers dat omkwam bij het bombardement op de stad.

Kritiek

Generaal Philip Cristison, hier bij de kapper

Christison kreeg later kritiek op zijn actie, maar hij voerde aan dat deze geheel gerechtvaardigd was, omdat hiermee de tegenstand van de Banteng Hitam volledig was gebroken. Er zou sprake geweest zijn van een ´operationele noodzaak´. Naar verluidt zou Generaal Mountbatten echter ontzet zijn geweest, en de actie in sterke bewoordingen hebben afgekeurd. Hij had ´groot medelijden´, echter – helaas – achteraf.

Hadden de Nederlanders ook nog commentaar op deze actie? Ja, zij het slechts heel even. Op 21 december 1945 vroeg de heer A.M. Joekes, lid van de Tweede Kamer, aan de regering of zij niet van oordeel was, dat het platbranden van Bekasi in strijd moest worden geacht met de zedelijke normen welke geallieerde strijdkrachten bij de oorlogsvoering hebben aanvaard.
De Minister van Overzeese Gebiedsdelen, de heer J.H.A. Logemann, antwoordde dat reeds in de regeringsverklaring, waarmee het debat was geopend, was gesteld dat de excessen door de andere partij gepleegd geen reacties mochten uitlokken waardoor onschuldigen zouden worden getroffen. Het punt zou ongetwijfeld zou worden aangeroerd bij het komende overleg met de Engelse regering.

De Indonesische premier Sjahrir tenslotte, door een Australische journalist gevraagd naar de kloof tussen de extremisten en het officiële Indonesische regeringsbeleid, zei dat hij het woord ´extremist´ niet erkende omdat hij niet wist wat het inhield. Er was echter geen sprake van een kloof tussen de Indonesische rangen.
´Ook niet tussen u en de moordenaars van Bekasi?´  
´De Indonesische regering vereenzelvigt zich niet met zulke gebeurtenissen. Wij zijn in staat het land binnen enkele weken te controleren, op voorwaarde dat we daartoe in de gelegenheid worden gesteld en de Britse troepen vertrekken.´
Aldus Sjahrir.
De conclusie lijkt echter duidelijk. Mountbatten, Logemann of Sjahrir, geen van drieën had op dat moment het heft volledig in handen.

x  

Bronnen:
McMillan, R., The British Occupation of Indonesia 1945-1946. London/New York, 2005
Sydney Morning Herald (AUS), 3 december 1945.
Morning Bulletin (AUS), 13 december 1945.
Army News (AUS), 15 december 1945.
Foto´s afkomstig uit LIFE-magazine, 28 januari 1946.
Handelingen Tweede Kamer, 21 december 1945.