Uitputtende biografie van Wim van den Doel over arabist en avonturier Christiaan Snouck Hurgronje.
Bezoek aan de Universiteit Leiden van kroonprins Sa’ud van Saudi-Arabië, met v.r.n.l. Dr G.F. Pijper, Dr Nidhat, onderminister van Buitenlandse Zaken Fu’ad Hamza, de prins, prof. C. Snouck Hurgronje, prof. A.J. Wensick en twee lijfwachten, 1935. [KITLV]
Door Abdelkader Benali
Het leven van Christiaan Snouck Hurgronje zou als een avonturenroman verteld kunnen worden. Geboren uit een buitenechtelijke relatie, cum laude afgestudeerd in de arabistiek aan de Leidse universiteit koos deze briljante jongeman ervoor om zo op te gaan in de islamitische cultuur dat hij door kon gaan voor moslim in Mekka.
Het onderzoek aldaar beschreef hij in een meeslepend boek, waarna hij zich meldde bij het koloniale bestuur in Nederlands-Indië. Daar zet hij zijn onderzoeksdrift naar de lokale bevolkingen in om leger en koloniaal bestuur de middelen in handen te geven om hun gezag te vestigen, onder andere op Atjeh. Ondertussen trouwde hij met een Indonesische vrouw om na zeventien jaar afscheid te nemen van de Archipel en zijn wetenschappelijke loopbaan voort te zetten aan het Leidse Rapenburg. Zijn Indonesische kinderen zou hij nooit meer zien.
Hij werd adviseur van de regering voor Nederlands-Indië en leidde een nieuwe generatie arabisten en oriëntalisten op die aan zijn karakter en snibbige toon een trauma overhielden. Hij stierf op 26 juni 1936, 97 jaar oud. In zijn laatste jaar schreef hij nog een bijdrage ter verdediging van Joodse wetenschappers en nam hij thuis examens Atjehse taal af.
Eminent wetenschapper
In Snouck heeft biograaf Wim van den Doel, hoogleraar geschiedenis, er voor gekozen dit verhaal niet te vertellen als dat van een avonturier, maar van een eminent wetenschapper, zoals ook blijkt uit de ondertitel van zijn boek: Het volkomen geleerdenleven. Van den Doel, die eerder onder meer Zo ver de wereld strekt schreef, concentreert zich op de enorme bijdrage van Snouck Hurgronje aan de arabistiek en oriëntalistiek.
De vroege jaren van Christiaan Snouck Hurgronje worden in nog geen twintig pagina’s verteld en dan zitten we al aan de Leidse universiteit waar de student zich al snel onderscheidde door zijn intelligentie, brede ontwikkeling en werklust én zijn studie naar de oorsprong van de vroege islam. Nadat Nederland in 1872 een consulaat in Djeddah had geopend, groeide de noodzaak om te onderzoeken of Indische pelgrimgangers aan politieke beïnvloeding bloot stonden in Mekka. Kwamen wellicht met de terugkerende hadji’s ook het koloniale bestuur onwelgevallige ideeën over een moslimkalifaat naar Nederlands-Indië? Dit was een kolfje naar de hand van Snouck Hurgonje. Het levert ook de mooiste hoofdstukken op in het boek.
Genotshuwelijk
Hij nam de moslimnaam ‘Abd al-Ghaffar aan, liet zich besnijden en trok in Arabisch gewaad naar de heilige stad. Dan zien we ook zijn oneindige aanpassingsvermogen. Enerzijds laafde hij zich aan de islamitische cultuur door zich in Mekka bij een Arabische schriftgeleerde te voegen en een genotshuwelijk aan te gaan met een Ethiopische vrouw: dat hier sprake is van een vorm van slavernij redeneerde hij weg. When in Rome do as the Romans do. Tegelijkertijd stelde hij dat het Westen superieur is aan de islam en dat het geloof binnen een aantal generaties zal uitsterven. Hij maakte als eerste westerling foto’s van de bedevaartstad, maar moest na een diplomatieke rel Mekka halsoverkop verlaten. Het boek dat hij over zijn belevenissen in Mekka schreef is een antropologisch en literair meesterwerk, nog altijd goed leesbaar.
Gezicht op Mekka, 1887 [TM]
In de jaren daarna richtte hij zijn blik op de Archipel. Welke status had de islam daar? In 1889 kwam hij in Nederlands-Indië aan, op een moment dat het er broeide. Islamitisch verzet op Java werd door het leger bloedig neergeslagen. Om zich de mores eigen te maken integreerde hij in de lokale Javaanse elite door met een Soendanese vrouw te trouwen met wie hij vijf kinderen kreeg. Het was in die tijd normaal dat Nederlandse mannen met Indonesische vrouwen trouwden. Dit dubbelleven leiden ging hem makkelijk af. Door zijn fenomenale talenkennis en diepe ingraving in de lokale cultuur kwam hij tot de conclusie dat dé islam niet bestaat, maar grotendeels gevormd wordt rond lokale gebruiken en tradities.
Volgens hem begreep het koloniale bestuur de religieuze zeden van het land niet, waardoor het ook niet goed kon optreden. Er zou veel meer gebruik moeten worden gemaakt van het intellectuele kapitaal van de lokale bevolking, aldus Snouck Hurgronje, die voorzag dat Nederlands-Indië op den duur onbestuurbaar zou worden zonder machtsdeling. Hij verzette zich ook tegen de heersende racistische vooroordelen over Indonesiërs. Een opgeleide Indonesiër kon het werk van een Nederlandse ambtenaar net zo goed doen, wellicht zelfs beter. De incompetentie en kortzichtigheid van het koloniale bestuur waren hem een doorn in het oog. Men was te weinig begaan met de lokale gevoeligheden. Zolang Nederlands-Indië zuiver als wingebied werd gezien, zou de situatie instabiel blijven.
In 1891 reisde hij naar Atjeh om onderzoek te doen naar de rol van de islam in de opstand daar. Het was een andere wereld dan Java. Na jaren van oorlog leek het conflict uitzichtloos. Het koloniale bestuur had grote moeite de brandhaarden te blussen en ging over tot het plegen van oorlogsmisdaden. Snouck Hurgronje concludeerde dat Nederland te weifelachtig optrad op het eiland. Volgens hem leefde op Atjeh de geest van jihad, het had alleen geen leider. Stabiliteit kon alleen gewaarborgd worden als de lokale bevolking godsdienstvrijheid werd gegeven en handel werd bevorderd. Het lokale bestuur, de oelèëbalangs, representeerde stabiliteit, daar moest in worden geïnvesteerd.
De Atjeh-oorlog droeg het stempel van Snouck Hurgronje
Maar om tot volledige pacificatie van Atjeh te komen moest eerst begonnen worden met verpletterend militair optreden, daarna zou de zachte hand het helende werk kunnen doen. De Atjeh-oorlog die Nederland van 1896 tot 1904 voerde droeg het stempel van Snouck Hurgronje. De harde lijn van generaal Van Heutsz ondersteunde hij volledig. Dat kinderen en vrouwen gedood werden leek ‘Abd al-Ghaffar niet te deren. Wel zou hij zich de rest van zijn carrière inzetten voor een grotere deelname van Indonesiërs aan het koloniale bestuur, een pleidooi dat op weinig bijval kon rekenen bij de politici in Den Haag en het koloniale bestuur in Batavia.
Wim van den Doel heeft een uitputtende biografie geschreven, wellicht om de mythevorming en controverse uit te bannen die sinds de jaren tachtig om Snouck Hurgronje hangt. Toen bracht arabist Van Koningsveld naar voren dat hij als spion het vertrouwen van vele moslims en Javanen had misbruikt om de koloniale politiek van Nederland te dienen. De biografie neemt dat beeld niet weg, wel wordt het genuanceerd.
In de dagen voor zijn dood ontwaakte Snouck Hurgronje uit een diepe bewusteloosheid om zijn testament bij te stellen. Hij liet zijn kinderen in Nederlands-Indië elk 5000 gulden na.
Wim van den Doel, Snouck. Het volkomen geleerdenleven van Christiaan Snouck Hurgronje. Prometheus; 448 blz. € 49,99.
Dit artikel verscheen eerder in Trouw, 13 februari 2021
Java Post 
Snouck Hurgronje was blijkbaar een buitengewoon knap persoon. Zo knap, dat hij zijn wetenschap en studies boven zijn familie; vrouw en kinderen stelde. Daarom het volgende. Wat is knap, heel knap, enz? Knap is net als de klok aan de wand. De wijzer van de klok begint te lopen van 12 naar 1, enz. Hoe verder het loopt hoe knapper de persoon wordt. Heel knappe mensen zitten vermoedelijk tussen de 9 en 12. De wijzer is dan 3/4 onderweg. Nu mijn vraag. Hoe knap is iemand als hij de 5 minuten voor 12 bereikt? En hoe knap is hij als hij de 12 bereikt? Is dat de reden waarom buitengewoon knap grenst aan een vorm van gestoordheid? Een afwijkingsvorm?
Oeps ….. een nadenkertje.
Als ik u goed begrijp, dan veronderstelt u dat “knap” (= slim, snugger, intelligent, begaafd, de dingen sneller door hebben dan een ander) een on going process is: Naar mate de tijd vordert wordt men knapper, totdat een verzadigingspunt is bereikt en de knapheid omslaat naar krankzinnigheid.
Ik ben geen deskundoloog, maar in die voorstelling van zaken geloof ik niet. Men kan met het klimmen der jaren wel wijzer worden, maar niet intelligenter/knapper.
Snouck moet hoog begaafd zijn geboren en zijn hoge begaafdheid hebben gebruikt om wijzer te worden, niet knapper. Knap was hij al.
@@Oeps ….. een nadenkertje. @@
Nee, nee. U heeft het niet begrepen. Laat mij het van een ander punt benaderen. Het heeft namelijk niets te maken met ” hoe ouder hoe knapper”. Het is voor het grootste deel te maken met het IQ van de mens dat op oudere leeftijd meer ontwikkeld wordt. Er is een grens aan knapheid die de mens aan kan. Die grens is vlak voor 12 uur on the clock. Het aantonen met een klok is als voorbeeld. Vele knappe mensen op dat zeer hoge niveau hebben vaak , hoe zal ik zeggen, een afwijking! Prof. Werner die met het akelige rapport over ons Indo’s bij Drees kwam is zo iemand. Ergens las ik dat Dr Beel en zijn echtgenote allebei een zeer hoge hoge IQ hadden, maar hun kinderen mankeerden van alles. Buitengewone intelligentie gaat gepaard met blijkbaar problemen. Ik heb daar diverse artikelen over gelezen. Een hoge IQ is fijn, maar zeer hoog is gevaarlijk.
Het gaat niet alleen om een hoge !Q, of andere aangeboren bijzonderheid. Je moet er gebruik van maken! Verder ontwikkelen. Moet? Nou ja, hoeft niet. Je blijft dan gewoon een normaal mens. Denk er wel om dat bijzondere begaafdheid met een klein stapje verder minder leuk kan uitvallen! Bij het doorgroeien van je plus passeer je oneindig en kom je in nul terecht! Gewoon algebra.
@@bijzondere begaafdheid met een klein stapje verder minder leuk kan uitvallen! Bij het doorgroeien van je plus passeer je oneindig en kom je in nul terecht! Gewoon algebra.@@
In ieder geval heeft U het wel gesnapt! Het is toch een krankzinnig gedrag van dat heerschap in het artikel, zijn vrouw en kinderen gewoon achter laat en naar Nederland voor een bepaalde wetenschap terugkeert. Of er niets is gebeurd is. Bijzondere begaafdheid plus 0=krankzinnigheid.
Nou meneer Geenen, ik ben bang dat ik het nog minder begrijp dan vannacht (mijn tijd). Zal me dus niet nog een keer aan een beschouwing wagen.
Mijn goede vrouw uit Westfalen zei eens over iemand “Dof geboren, nichts dazu gelernt” oftewel “dom geboren, niets erbij geleerd”. Ter verduidelijking: “Dof” in het Duits is dus “dom” in het Nederlands, niet “doof”, want het Nederlandse “doof” is “Taub” in het Duits.
De moraal van haar verhaal was dus dat een mens met een zekere hoeveelheid intelligentie (= slimheid; begaafdheid) wordt geboren die niet aan verandering onderhevig is. Afhankelijk van de mate van intelligentie in het geboortepakket, kan men gaande het leven wel meer of minder kennis en vaardigheden opdoen en toepassen. Als dat niet zo is, dan hoor ik graag hoe het werkelijk zit met IQ en de klok van12.
R Geenen zegt 19 februari 2021 om 5:14 pm: “In ieder geval heeft U (Somers) het wel gesnapt! Het is toch een krankzinnig gedrag van dat heerschap in het artikel, zijn vrouw en kinderen gewoon achter laat en naar Nederland voor een bepaalde wetenschap terugkeert”.
Tja ….. eerst maar de definitie van krankzinnigheid, uit Wikipedia: “Krankzinnigheid is een oude geneeskundige term. Men gebruikte deze term voor vrijwel alle mensen met een verstandelijke handicap en/of een psychiatrisch ziektebeeld die zich sterk afwijkend gedroegen. De letterlijke betekenis van het woord is iemand van wie de zinnen (de geest, het verstand) krank (ziek) zijn”.
Tja …. dan is de hamvraag of iemand die “zijn vrouw en kinderen gewoon achter laat” en een eigen doel najaagt, wat dat ook moge zijn, b.v. het intrekken bij een nieuwe vriendin, het willen genieten van de absolute vrijheid, het doorbreken van een dodelijke sleur, noem maar op, “krankzinnig” is, ofte wel stapelgek, dan wel knots, dan wel kiedewiet, dan wel zwaar verstandelijk gehandicapt.
Ik denk van niet. Het verlaten van vrouw en kinderen kan moreel verwerpelijk zijn, maar heeft niets te maken met een overgekookte IQ of krankzinnigheid.
Een van de voorbeelden, die ik aanhaalde is in het verhaal is het in de steek laten van gezin. Ik haalde ook het verhaal aan van o.a. Dr. Beel en zijn echtgenote. De heer Somers haalt de Algebraïsche vorm aan. Jaren geleden, na mijn pensionering heb ik nogal wat artikelen op het net gevonden betreffende het onderwerp. Dus wat let U.
Wel eens gehoord: God en de duivel staan heel dicht bij elkaar.
@PierredelaCroix; ‘Snouck moet hoog begaafd zijn etc.’- Met al die kwalificaties is mijn vraag; wat heeft hij eigenlijk bijgedragen aan die Atjeh oorlog. Dat hard optreden/pacificeren; Java oorlog etc. werd al lang ingevoerd. Van Indonesische zijde hoorde ik de opmerking, dat het hij in wezen Atjeh heeft verraden… (van der Doel).! – Als ik goed begrepen heb moeten er hier nu nog Indo Snouckjes rond lopen. Of Hollandse Hurgonjes. .
Fascineerend verhaal. De opmerking dat de moslim religie zich bij lokale gewoontes laat aanpassen, verklaart misschien waarom het zo makkelijk verspreidt. Het Christendom gebruikt leger en zendlingen , maar dat schijnt niet het geval te zijn voor de Islam. het Christendom tracht lokale gewoontes te onderdrukken. Dat was zeer zeker het geval in Noord Amerika. het eiland Flores is Katholiek, maar dat is ook een vreemd verschijnsel.
“Het Christendom gebruikt leger en zendelingen, maar dat schijnt niet het geval te zijn voor de Islam”.
Dit is niet historisch juist. Europa werd gedeeltelijk gekoloniseerd door de Moslims. De kruistochten werden niet alleen georganiseerd om Israel te heroveren maar ook om het Moslim gevaar in Europa tegen te houden. Mohamad was een warlord.
Als Wilders last hebt van Mohammaden,moet hij voorbeeld nemen van Indonesia ,waarde Politie 6 leden van deFront Pembela Islam doodgeschoten heeft.De organisatie van 17 millioen leden opgedoekt en de leider opgepakt en fondsen geconfisceerd en waar een Christen Hoofd v.Politie is
Er zijn vele meningen over Snouck Hurgronje, Nederlands voornaamste etnoloog die in wie zich veel tegenstellingen verenigen. Hij was voor een zelfstandig Indonesië en bewonderde Saoudi-Arabië. Hij controleerde voor het Saoedische koningshuis de contracten met Standard Oil. En wond zich op over de weinig zuivere islam in Indonesië. Kreeg een leerstoel in Engeland aangeboden.
De bespreker van dit boek heeft het in ieder geval niet echt gelezen. Hurgronje was islamitisch getrouwd in Mekka en werd daaruit verbannen door Turkse Ambtenaren. Hij vertrok na een oponthoud in NL naar Ned.Indië. Zijn eerste Indonesische vrouw stierf in het kraambed (5de kind). Zijn relatie met van Heutsz was uiteindelijk slecht. Zijn publicaties die moeten worden gelezen in hun tijd, tonen een geleerde die een ontwikkeling doormaakt. Van proefschrift, naar Mekka, naar artikelen, boeken en bijdragen in De Gids. Een man van aanzien die Juliana informeerde over Ned. Indië. Snouck H. werd Islamitisch begraven. Binnen 24 uur na zijn overlijden. Zijn inzichten zijn ook nog altijd interessant met name over de Heilige Oorlog.
Christiaan Snouck Hurgronje, `Mekka` vertaald door Jan Just Witkam uit 2007 is nog steeds een prachtig boek over het leven en werk van deze beroemde Nederlandse Islamoloog.
Uitgever is Uitgever Atlas ISBN 97890 450 1300 8.
Ik twijvel over het bericht dat Snouck Hurgronje op zij Mohamadaans is begraven door zijn vrouw die een dochter is van een domine
Als ik een voorkeur zou hebben voor een bepaalde begrafenis/crematie, zou Zeeuws meisje zich daaraan houden. Onze zoon, vroeg overleden, wilde niet in een kist, maar op een bed van takkebossen. Dus dat gebeurde. Geen probleem.
Tja … Pak Parmo ….. ik weet niet wat “op zij Mohamadaans begraven” is. Ik neem aan gewoon in een karoeng genaaid of in doeken gewikkeld zoals de Profeet het had verordonneerd, want hout voor een kist was er niet in de woestijn waar hij leefde.
Mevrouw Snouck zal wel de voorkeur hebben gegeven aan een mooie kist, niet alleen of helemaal niet omdat zij dominee’s dochter was, maar voor de blikken van alles en iedereen die hormat kwamen betuigen. Snouck was immers een bekende Nederlander. Welk een golf van afkeuring zou door het land zijn gegaan wanneer hij in doeken gehuld het graf in zou gaan.
Als het met mij zo ver is ga ik in een mooie bèsèk. Milieu vriendelijk en niet zo’n zware last voor de dragers.
@@ Heer PdlC zecht: “Als het met mij zo ver is ga ik in een mooie bèsèk.” @@
Even het volgende vermelden. Ik spreek geen Indonesisch, Maleis of welk andere dialect. Kent slechts wat woorden van vroeger. Ik zocht via google uw woord “besek” op en kreeg geen vertaling.
Maar ik bezit ook nog van het KNIL een uitgave van 1945 Zakwoordenboek Nederlandsch-Maleisch-Engelsch. En daar staat in dat Besek = mand. Dat woordenboekje heeft mij al heel wat keren geholpen.
“Als het met mij zover is ga ik in een mooie besek”
Het probleem daarmee is dat het graf na een tijdje in elkaar zakt, dat zie je ook met oude graven.
Hier in Amerika wordt de kist in een liner geplaatst. Deze liner is gemaakt van gewapend beton of soms metaal of plastic.
Crematie is de makkelijkste en goedkoopste weg, denk ik.
“Cremation is de makkelijkste en goedkoopste weg, denk ik.”
Ja, als men het niet erg vind dat het lichaam rechtop gaat zitten in een pugilistic pose gedurende de verbranding..
Net als de figuren die verbrand waren in Pompeii.
“dat het graf na een tijdje in elkaar zakt, dat zie je ook met oude graven.” Maar bij begraven in een kist is die verzakking nog sterker. Maar daar heb je het personeel van gemeentewerken voor. Begraven zonder kist is de beste remedie tegen het ontstaan van lijkenvet. Daar hebben we bij TNO een paar jaar onderzoek naar gedaan.
A. Olive zegt 9 augustus 2021 om 2:01 am: ““Als het met mij zover is ga ik in een mooie besek” Het probleem daarmee is dat het graf na een tijdje in elkaar zakt, dat zie je ook met oude graven”.
Nu ja …. als je in de wet van de zwaartekracht gelooft, dan zal een stoffelijk overschot verpakt in een lichte bèsèk minder snel zakken dan in een zware eikenhouten kist in de zelfde grondsoort. Die grondsoort, rots, klei, zand, whatever, is natuurlijk ook van invloed op de verzakkingssnelheid. Ik kom nog wel eens op kerkhoven en zie oude grafstenen nog fier overeind staan en andere een beetje miring, naar één kant verzakt dus. Maar dat zegt nog niets hoe het daar beneden uitziet. Misschien ligt de bewoner van het graf 2 meter down under nog waterpas in zijn kist, doos of doeken.
Edoch, nu weten we nog niet hoe het is om “op zij Mohamadaans” te worden begraven, zoals de heer Wal Suparmo op 7 aug oppert. Het zal toch meer zijn dan binnen één dag na het verscheiden in doeken gehuld ter aarde te worden besteld. Wat zijn de rituelen? Als Snouck in 1936 in Nederland “op zij Mohamadaans” is begraven, dan zal dat toch niet onopgemerkt zijn gebleven en zullen de kranten (twitter en feesboek beloem ada) er wel bol over hebben gestaan . Misschien dat iemand daarover iets kan en wil schrijven.
Voorts lees ik in het inleidende hoofd artikel dat Snouck nog op zijn sterfbed zijn 5 Indische kinderen testamentair had bedacht met 5.000 gulden elk. Wat is er eigenlijk van die kinderen geworden: Bij moeders gebleven en als “inlander” verder door het leven gegaan of hebben ze de weg als “Indisch repatriant” naar Nederland gevonden? Hun moeder, zo lees ik, was van hoge Soendanese komaf. Zij zullen dus niet automatisch in de kampong zijn beland, zoals zoveel andere kinderen die niet door hun Europese vaders werden erkend en aan hun lot overgelaten.
Ik heb begrepen dat er nu een nieuw probleem komt opdagen. Wat gebeurd er met alle graven onder de grond met het stijgen van het water niveau van meer dan een meter in de komende tijd?
R Geenen zegt 10 augustus 2021 om 11:46 pm onder meer: ” Wat gebeurd er met alle graven onder de grond met het stijgen van het water niveau van meer dan een meter in de komende tijd?”
Tja …. dust to dust, ashes to ashes …. Of je stoffelijk overschot nu door het vuur, de tjatjngs (wormen) of het water wordt verzwolgen ….. what the hell. Misschien geen prettig idee voor de nabestaanden, that’s all. Graven en hele kerkhoven worden “geruimd”, de oogst van botjes en knekels elders in een kuil gegooid en vernietigd. We moeten er maar niet wakker van liggen.
In de nieuwe polderstad waar ik woon – gemiddeld 3 m beneden zeespiegel – zijn de graven gebouwd op termen, c.q. kunstmatige heuveltjes van een paar meter hoog. Als het water komt hebben de levenden meer te vrezen dan de doden ……
Oeps ….. salah dese. Ik schreef in bovenstaand stukje, 3de alinea “zijn de graven gebouwd op termen …..”.
TERMEN moet TERPEN zijn.
Kopi toebroek al op en toch nog ngantook.
“Wat gebeurd er met alle graven onder de grond met het stijgen van het water niveau ” Ik maak me meer zorgen over de toekomst van de levenden. Mijn nageslacht! Met hun bestaansmogelijkheden. Die doden, die redden het wel.
“Graven en hele kerkhoven worden “geruimd”, de oogst van botjes en knekels elders in een kuil gegooid en vernietigd.” Niet zo wild hoor. Eerst wordt contact opgenomen met nabestaanden, over elders herbegraven (op kosten van de belastingbetaler).. Als nabestaanden niet meer bekend zijn, wordt er op het graf een bordje geplaatst, om nog bestaande nabestaanden te kunnen activeren. Als er niets meer bekend is, worden de resten netjes in een verzamelgraf (denk hierbij aan de verzamelgraven in Indië) bij elkaar begraven. Inderdaad feitelijk een knekelput, maar in onze gevoelens voor nabestaanden wordt dat woord niet gebruikt.
Nederland is maar een klein land, met heel veel mensen. Er gaan dus ook heel veel mensen dood. Begraafplaatsen nemen dus relatief heel veel ruimte in, en daar gaan we netjes mee om bij ruimte maken.
Jan A. Somers zegt 11 augustus 2021 om 11:44 am onder meer: “Graven en hele kerkhoven worden “geruimd”, de oogst van botjes en knekels elders in een kuil gegooid en vernietigd.” Niet zo wild hoor. Eerst wordt contact opgenomen met nabestaanden …..”,
Tja meneer Somers ….. mijn opmerking had niet uitsluitend betrekking op het goed geordende Nederland. Ik dacht ook aan “Kobong”, in Semarang, waar mijn grootouders Bonjer – Ghazali in een nis waren bijgezet ….. Op die plek is nu een “mall” zo heb ik begrepen.
@@ Heer PdlC schrijft: Ik dacht ook aan “Kobong”, in Semarang, waar mijn grootouders Bonjer – Ghazali in een nis waren bijgezet ….. Op die plek is nu een “mall” zo heb ik begrepen.@@
Dito mijn vader, die eerst lag begraven op Tanah Abang in Jakarta. Daar staat nu o.a. een museum en de knekels die geruimd waren liggen ergens in een kuil buiten de stad. De Nl Gravenstichtring wist mij dat te vertellen, maar weet de lokatie niet.
“Op die plek is nu een “mall”” Begraven is een gemeentelijke bezigheid. Kost geld. En een mall brengt geld op. En geen bijkomende geesten.
Jan A. Somers zegt 11 augustus 2021 om 1:50 pm: “Op die plek is nu een “mall”” Begraven is een gemeentelijke bezigheid. Kost geld. En een mall brengt geld op”.
Ach ja meneer Somers, ik heb weliswaar niet zo ver doorgeleerd als u, maar begrijp best hoe de economie werkt. Dooien brengen geen geld op, behoudens enkele beroemde of die welke liggen begraven op een befaamd kerkhof waar toeristen komen, zoals Campo Santo.
Mijn verzuchting is dat men een “mall” overal kan bouwen, maar niet op een plek waar de doden rusten en zeker niet op een kerkhof van enige historische waarde zoals Kobong met de mooie smeedijzeren toegangspoort waarop in sierlijke letters “Memento Mori”. Waarom anders geen mall op Menteng Pulu of dat ereveld in uw geliefde Soerabaja, waarvan ik de naam even kwijt ben?
Op Malta ligt een oud oom van mij begraven. Broer van mijn opa, jong gestorven, midden 19de eeuw. Zijn moeder en hij mochten als echtgenote, respectievelijk zoontje van de kapitein, meevaren. Hij werd kennelijk in de Middellandse Zee ernstig ziek en overleed vervolgens, op of in de buurt van Malta. Ik had een tekening van zijn kindergraf die ik mijn vrouw meegaf toen zij in de tachtiger jaren v.d.v.e. Malta bezocht, met de vraag om eens te kijken of kerkhof én grafje er nog waren. Zij vond het kerkhof, de beheerder was uiterst behulpzaam en bracht haar naar het graf, herkenbaar aan de stenen ornamentjes van de tekening en de naam op de grafsteen, die nog leesbaar was. Na zo’n 120 jaar. Wat een kick! Ook voor mij, toen ik de foto’s zag.
Mijn overgrootmoeder, moeder van het kind dat zij op Malta moest achterlaten, is begraven op het Caribische eiland St. Thomas. Op een reis naar “de West” met haar man meegevaren, op zee gestorven en aan wal gebracht, volgens de overlevering van boord gedragen door matrozen van een Brits oorlogsschip dat er toevallig lag. Hormat van de Britse commandant aan mijn overgrootvader, de kapitein.
Wat zou ik nog graag St Thomas bezoeken en aan het graf staan van Johanna Catharina Bonjer – Appel, geboren te Emden, mijn overgrootmoeder. Misschien hebben ze daar op St. Thomas nog geen “mall” op gebouwd, uit groot respect voor hen die ooit leefden.
“Dooien brengen geen geld op,” In Delft weten ze daar alles van. In de Nieuwe Kerk lagen de rijken in de kerk, en de minder gefortuneerden daarbuiten, het kerkhof. Maar met het toenemen van de handel was het financieel nuttig op die buitenbegraafplaats een markt te maken. Gewoon de bovengrondse zerken enz. verwijderen, laagje zand erover met klinkerbestrating. De dooien bleven waar zij waren. In de jaren vijftig, met de toename van het aantal auto’s, moest die markt een parkeerplaats worden. Maar die auto’s hadden last van de ongelijke zettingen, toen werden alle graven geruimd. Parkeergeld! (maar daar weet u alles van!!!).
Maar in Delft hebben ze ook iets anders verzonnen. In de Nieuwe Kerk is de grafkelder van de Oranjes. Die is bijna vol. Voor de uitbreiding van die kelder worden nu de andere bestaande graven geruimd. In de stadskrant wordt dat woord niet genoemd. archeologisch onderzoek. Slim hè?