Hans van den Akker over zijn lezing tijdens de Collegedag Koloniale Geschiedenis in Museum Bronbeek
Door Alex Mazereeuw
Trophee van Borneo
De Collegedag Koloniale Geschiedenis op 13 september 2019 speelt zich af op een historische locatie: Museum Bronbeek in Arnhem. Conservator en plaatsvervangend directeur Hans van den Akker is een van de sprekers en verbindt het museum in zijn lezing met de koloniale geschiedenis in Nederlands-Indië. Met een postkoloniaal debat dat in alle hevigheid woedt, wil het museum een genuanceerd perspectief bieden: ‘Door diverse bronnen aan te reiken, kan het publiek zelf een oordeel vormen over de koloniale geschiedenis.’
Wat voor functie vervulde Bronbeek in de Nederlandse koloniale geschiedenis?
‘Bronbeek is van oudsher op een bijzondere manier verbonden met de koloniaal-militaire geschiedenis. Het Ministerie van Koloniën heeft op een vroeg tijdstip – in 1863 – als het ware een uithangbord gecreëerd van het koloniale project in de vorm van het museum. De objecten die hier destijds tentoongesteld werden, lieten zien hoe groot dat koloniale project in werkelijkheid was. Hier kwamen trofeeën te hangen die waren buitgemaakt in Borneo, Sumatra en Java, en lieten zien dat ze daar iets ‘groots’ aan het verrichten waren.’
Tijdens uw lezing beschrijft u de koloniale geschiedenis onder meer aan de hand van objecten uit de collectie van Bronbeek. Kunt u alvast een tipje van de sluier oplichten?
‘Wat ik in mijn lezing bijvoorbeeld gebruik, zijn objecten en trofeeën die destijds zijn buitgemaakt. In de afbeelding hieronder zien we bijvoorbeeld de “Trophee van Borneo”, met in het midden de schedel van de opstandeling en daaromheen de diverse buitgemaakte wapens en vlaggen.
We laten dat soort objecten zien, en tonen daarnaast ook wat de plaatselijke bevolking daar nu precies van vond. Daarnaast ga ik ook iets vertellen over de ontstaansgeschiedenis van het instituut en de ontwikkelingen die het publieksgerichte deel daarin doormaakt.’
Het postkoloniale debat is de afgelopen jaren flink verhevigd, zeker als het om Nederlands-Indië gaat. Hoe gaan jullie hier als museum mee om?
‘We willen een inclusiever verhaal vertellen en daarom ook laten zien en horen wat dat kolonialisme precies betekende voor Indonesiërs en Atjehers. We werken daarvoor samen met een aantal instituties in Indonesië en zijn druk bezig om een ‘’Bronbeek 2.0’’ te ontwikkelen. Daar hoort ook een genuanceerder perspectief bij in de vorm van een stemmentheater waarin gekoloniseerde stemmen een nadrukkelijkere rol krijgen dan in het verleden. Het is een ontwikkeling die de samenleving doormaakt: hoe reflecteren we op die koloniale geschiedenis? De bronnen blijven in principe hetzelfde, maar wat verandert is de manier waarop je er naar kijkt. Je moet kritisch kijken naar de bronnen van destijds en daar een tegenstem bij zoeken.’
Hoe vinden jullie die tegenstem?
‘Het probleem is dat veel bronmateriaal door de koloniale overheid is opgeschreven, en dat de beleving van de lokale bevolking daardoor veel minder aandacht heeft gekregen. Je moet dan toch memoires of historische bronnen vanuit Indonesië halen en die voor het voetlicht brengen, om zo de koloniale blik te ontlopen. Dat lukt ons naar mijn idee steeds vaker. Door die diverse bronnen aan te reiken, kan het publiek vervolgens zelf een oordeel vormen over de koloniale geschiedenis.’
x
Dit artikel verscheen eerder in het Historisch Nieuwsblad, 20 juni 2019
Bekijk hier het hele programma van de collegedag Koloniale Geschiedenis en bestel tickets
Java Post 
De Indonesiër haalt het niet in z’n hoofd om aanspraak te maken op Australisch Nieuw-Guinea en Maleisische Borneo.Dat zou ook ergens vermeld moeten worden.Altijd met de vinger naar Nederland wijzen en terug vallen op de VOC.
Ook de medaille van Neerlands koloniaal verleden heeft twee zijden. Het kan inderdaad geen kwaad om dat verleden van beide kanten in balans te brengen. Dus niet zwart-wit onder- of overbelichten; ook niet white balance (zie citaat Mochtar Lubis). Maar zo goed mogelijk en waar dat kan objectief de nuances (willen) duiden. [e.m.]
@Je moet dan toch memoires of historische bronnen vanuit Indonesië halen en die voor het voetlicht brengen, om zo de koloniale blik te ontlopen. Dat lukt ons naar mijn idee steeds vaker.@
— Dat klinkt al optimistischer dan wat de Indonesische journalist/schrijver Mochtar Lubis in 1995 liet optekenen:
“””Wat ik vooral waardeer van de Nederlanders, is dat ze alles opschrijven en documenteren. Toen ik meer wilde weten over onze geschiedenis, moest ik naar Nederland om daar boeken over ons te lezen. Documenteren heb ik in Nederland geleerd. Indonesiërs zijn tot nu toe nog te lui om alles te noteren en te archiveren. Daardoor dreigen geschiedvervalsing en legendevorming. Dat is heel gevaarlijk voor een jong land als Indonesië. De volgende generatie gaat straks onderling ruzie maken over de vraag wat nu werkelijk is gebeurd op belangrijke momenten van onze geschiedenis. Gelukkig ontstaat langzamerhand begrip voor de noodzaak van het documenteren van feitenmateriaal. Zonder het grote reservoir aan informatie dat in Nederland is opgeslagen, zouden we niet zoveel hebben geweten over ons verleden. En ook nu nog wordt het in Nederland beter bijgehouden dan hier. “”
Katanya M. Lubis
@em; ‘dat ze opschrijven en documenteren etc.- Klopt. Idem op militair gebied; misdaden, voorvallen noem het maar op. Alles is/ligt keurig opgeslagen in diverse instituten. Zie bv. Piet Hagen; 500 (!)Koloniale Oorlogen in Indonesië, alles uit eeuwen lang(!) opgeslagen, gedocumenteerd hier in Holland terug te vinden. Een must voor jonge historici, die vooral de ‘geschreven geschiedenis’ van oude historici/ voorlichtingspropaganda van weleer etc. na trekken. En tot onthutsende openbaringen komen. Hoe indertijd via het ‘toetoep-stelsel’ Indische geschiedenis werd bedreven cq. onderwezen! Jaren geleden uitte ik al de kreet; ‘er ligt nog veel meer op de plank’. En zie, wat er nu is gebeurd; De Branden kampongs van gen.Spoor! Alle brandende kampongs en uitwassen,’gevonden’ in ons Kon.Militair Instituut, Den Haag. Men was eerst voornemens deze kampong gegevens in Indonesië 1949 te vernietigen. Bang dat de Republiek dat zou inzien/gebruiken als bewijs! Toch maar mooi meegenomen naar Holland. Want daar kan in elk geval geen Republikein bij komen. Hoef ook niet, wij doen het zelf wel! – ik wacht nog op een foto van ‘penis in de mond
TNI ritueel. Vroeg het eens aan ex. stoottroeper/inlichtingendienst Joop Hueting; ‘ik heb het nog nooit gezien, en meegemaakt’!
@R.L.Mertens zegt: 5 september 2019 om 10:55 pm ik wacht nog op een foto van ‘penis in de mond TNI ritueel. Vroeg het eens aan ex. stoottroeper/inlichtingendienst Joop Hueting; ‘ik heb het nog nooit gezien, en meegemaakt’!@
— Maar wellicht dat Joop Hueting als enige @ex. stoottroeper/inlichtingendienst@ wel het bordje “verboden voor honden en inlanders” heeft gezien! Foto ?
En waar kan ik de brandende kampongs van generaal Manserg vinden? In welke (Indonesische) archieven kan ik mijn verblijf in de Simpangclub en Werfstraatgevangenis vinden? De door mij geborgen bersiapslachtoffers zijn in ieder geval op Kembang Kuning terug te vinden. Heeft u al hormat gebracht?
@em; ‘verboden voor honden en inlanders etc.’- Ach, wat een kregelijke opmerking! Het zit u natuurlijk niet lekker, dat onze tempo doeloe een grauwe eeuw blijkt te zijn. Hueting kwam pas na 1945 voor ‘orde en rust’ in Indië. Die bordtjes dateren van vóór de Japanse inval. In de jr.’20/’30. Met vooral een gg.de Jonge; ‘we zijn hier al 300 jaar etc. Tijdens bloei van de Vaderlandse Club, en al dat NSB gebroed. Toen Mussert als een vorst werd binnen gehaald. Ja zelfs, door adm. Helfrich in Soerabaja (van Somers) werd rond geleid! Hoe meer ik mij in onze geschiedenis( als techneut) verdiept, hoe meer die geschiedenis een facade/ opeenstapeling is van smeerlapperij/leugens, dan van ‘daar werd iets groots verricht…’. Met nog als slot, een soort (nood)kreet; ‘vaarwel tot betere tijden… Het was inderdaad gedoemd om te verdwijnen. Voor altijd. Alzo is het geschied.
@JanA.Somers; ‘in welke Indonesische archieven etc.’- In onze eigen (Indische)Rode Kruis archief! De veelvoud(!) van Inlandse ea. (pro Nederlandse) slachtoffers, staan er natuurlijk niet in. Die tellen niet mee……. Ook niet in/op Kembang Koening te vinden.
* ‘hormat etc.’- Bij elke 15 aug.herdenking krijg ik altijd ‘een dubbel gevoel’, over vooral wat daarna is gebeurd. Die bersiap haat en razernij, die ons is overkomen vond in feite al zijn oorsprong in onze gehele koloniale/bezettings periode; waar fascitische smeerlapperij gewoonte was. De grove provocaties etc. na de proklamasi 1945; Soekarno, de colaborateur moet voor een trubunaal etc.deed de vlam in de pan!
En dan nog Indonesië ‘om excuses vragen’?
note; over colaboratie gesproken; heel het Nederlandse bestuur( met vele hoogwaardige kopstukken) heeft in ’40-’45 met de nazi’s gecolaboreert!
“Toen Mussert als een vorst werd binnen gehaald.” Ja, door zijn soortgenoten. Waar heb ik geschreven dat hij ook door Helfrich werd rondgeleid? Foutje van mij? Wel heb ik ergens geschreven: Zowel gouverneur-generaal B.C. De Jonge als de legercommandant en de vice-president van de Raad van Indië ontvingen ‘de leider’. Dat is toch normaal bij een bezoek van de topman van een in het Nederlandse parlement vertegenwoordigde politieke partij? Op Prinsjesdag zat hij ook vooraan! Minister Rutte heeft ook dagwerk aan het ontvangen van buitenlandse politieke voormannen/vrouwen. Zelfs als deze uit Duitsland/Italië/Japan komen. Meestal hebben ze een doel met hun bezoek, dan zijn ook de betreffende ministers aanwezig. En lekker eten op het Catshuis. Ik kan er ook niets aan doen als u niet uitgenodigd bent.
@JASomers; ‘een topman (Mussert) etc.’- De NSB aanhang in Indië lag %tueel hoger dan in Nederland! Zelfs de top van Indië omarmde het NSB gedachtegoed! Met vooral een blanke Europese aanhang. Ik hoorde zelfs dat ‘blanke Indo’s’ zich toen ook trachten te vereenzelvigen met het Arische. Over Indisch fascisme gesproken!
@RL Mertens: klopt dat wel, wat u schrijft? De NSB aanhang in Nederland bedroeg in 1936 circa 52.000, daalde daarna en steeg vervolgens in de oorlog tot boven de 100.000 leden. In Indie kwam dit ledental rond 1935/36 tot ruim 5000, maar zakte al snel terug en reeds in 1939 was er weinig meer van over. (Info: wikipedia).
GG Van Starkenborgh moest niets van de NSB hebben, en weigerde de twee NSB partijbonzen Van Geelkerken en Marchant d’Ansembourg te ontvangen, toen deze voor de oorlog in Indie op bezoek kwamen. Na 10 mei 1940 werd in Indie alles wat naar NSB riekte opgeborgen in interneringskampen, waar het er niet zachtzinnig aan toe ging. Waar u schrijft ‘over Indisch fascisme gesproken!’ : dat valt dus erg mee. Tenzij u natuurlijk het Indie bedoelt van na maart 1942, toen inderdaad het fascisme (Tokio-stijl) het land zou regeren.
“De NSB aanhang in Nederland” Maar je moet rekenen met de fractie in de Tweede Kamer. De fractievoorzitter is niet zomaar een partijbons, maar een gekozen politicus, lid van het Nederlandse wetgevende orgaan. Zo iemand wordt in overheidskringen met egards ontvangen. Ik weet niet of de NSB in de Volksraad een eigen fractie had of aangesloten was bij ???partij.
Nooit geweten dat de B van NSB Beweging betekent.
Aha! Werden in die tijd niet alle groeperingen een beweging (= social movement) genoemd? Of een club?
Een tak van de wetenschap (zoals psychologie, sociologie of antropologie) die zich primair bezighoudt met menselijk handelen en vaak probeert te generaliseren over menselijk gedrag in de samenleving.
Zum kotzen! Liedje van Impaled Nazarene
Ich frage dich
Was ist dreck
Was ist reine scheisse
Ich sage dir
Der untermensch
Ein aussterbender kreiss
1, 2, 3… arbeit macht frei
4, 5, 6… zum kotzen
@BenedictJanssen; “NSB etc.’- – In Nederland 100.000 op 7.000.000 inwoners= 1 op 70 !
In Indië 5000 op 80.000 totoks = 1 op 16 (met wat Indo’s erbij 1 op 17/18)
Knil.kapt.LTh.Becking, die in 1926 de PKI opstand neersloeg en persoonlijk Boven Digoel inrichtte was/werd gewestelijk NSB commissaris op Java. Toen de NSB in ongenade viel werd Becking als staatsgevaarlijke(!) gearresteerd en op transport gezet richting het concentratie kamp Joden Savannekamp in Suriname. Daar stierf hij ook in 1945(!). Als een concentratiekamp gevangene! Eveneens de Digoel kamparts LJA.Schoonheyt, die door, toen nog kapt.SH.Spoor, met de roep; heil Hitler als NSB’er werd ontmaskerd(!). En eveneens de Joden Savanne als eind bestemming kreeg. Achteraf bleek dat hij zijn NSB lidmaatschap indertijd heeft opgezegd. Hij stierf in 1947, na de algemene vrijlating in 1946(!), In 1949 werd hij postuum gerehabiliteerd. -Alle bannelingen kregen f 500,- als genoegdoening! Sommigen hebben dit fortuin geweigerd.
‘fascisme etc.’= on democratisch-, nationalistisch- , autoritair -en onverdraagzaam staatsstelsel ! ‘of het mee viel?’- Vraag het hen de Inlanders/Digoellisten. Wij(?), we leefden in Indië als god in Frankrijk; voor elk kind een baboe als djaga, een kebon, soms nog een katjong erbij. De families van ‘die hoge Pieten’ ? Teveel geneugten om op te noemen!
“In Nederland 100.000 op 7.000.000 inwoners= 1 op 70 !In Indië 5000 op 80.000 totoks = 1 op 16 (met wat Indo’s erbij 1 op 17/18)” Appels en peren vergelijken! Twee totaal verschillende populaties. Vroeger was bij bijvoorbeeld een rechtenstudie statistiek een verplicht vak. Is gelukkig eruit gegooid, ze leerden daar alleen formules. Net zoals u nu doet. Ik heb in mijn boekenkast een studieboek: Statistiek voor de sociale wetenschappen. Een goed boek nu moeten de studenten het nog snappen. Bij mijn TH-studie heette dat waarschijnlijkheidsrekening.
@JASomers; ‘appels en peren etc.’- Die appels zijn; autochtone Nederlanders! De zgn.oranje appels! Geen peren aan te pas!
Tja, als u het niet snapt houdt alles op. Ik ook.
@JASomers;’niet snapt etc.’- Klopt. Dan toch nog 1x.; Wie zijn de appels? Wie de peren?
Had ik toch al geschreven: “Appels en peren vergelijken! Twee totaal verschillende populaties.” De samenstelling van de Europese bevolking in Nederland en de Europese bevolking in Indië was toch uitermate verschillend!
@JASomers; ‘verschillende bevolkingsgroepen etc.’- Hoezo verschillend ? Beiden waren toch gecharmeerd van Mussert/NSB?
Waarom wilt u het niet snappen? In Nederland Nederlanders van straatveger tot professor. In Indië van klerk tot professor.Dat zijn toch twee totaal verschillende voedingsbodems?
@JASomers;’van klerk tot professor etc.’- En? Konden straatveger of klerk geen voorkeur hebben voor Mussert/NSB? In Indië mi. meer dan in Nederland! Niet te vergelijken?