Een herinnering aan je familie, je kinderen of ouders. In de huidige tijd is dat zeer vanzelfsprekend. Elke stap leggen we vast met onze mobiele telefoon of camera. In de Tweede Wereldoorlog was dat anders. Tussen 1940 en 1945 verloren veel geliefden elkaar uit het oog met alleen een herinnering in hun gedachten. Niets tastbaars.
Bep Rietveld
Schilderes Bep Rietveld veranderde dat in de oorlog tijdens haar verblijf in een jappenkamp. Ze maakte honderden kinderportretjes voordat ze van hun ouders werden gescheiden. Jongens van 10 jaar oud die naar een mannenkamp zijn weggevoerd, zoals ook haar zoon Fons, heeft zij de dag voor de deportatie geportretteerd.
Kinderen die ziek waren en soms overleden in het kamp vereeuwigde zij als aandenken voor de ouders. Bep tekende op elk stuk papier dat zij maar te pakken kon krijgen en ruilde de tekeningen voor wat voedsel of textiel om kleertjes voor de kinderen te maken.
De portretten van Bep Rietveld
Bep werd als oudste kind van architect en meubelmaker Gerrit Rietveld in 1913 geboren in Utrecht. Net als haar vader was ze talentvol en ze begon als tiener al met schilderen. Nadat haar eerste huwelijk was stukgelopen vertrok ze in 1937 naar Indië om een nieuw leven op te bouwen met jeugdvriend Dennis Coolwijk.
Met Coolwijk kreeg ze twee kinderen, Vrouwke en Elsie. In de oorlog werd ze samen met haar kinderen geïnterneerd in het Jappenkamp waar ze al die portretten tekende.
Vriendin Bep
Kind in kamp
Marijke Ferguson was een goede vriendin van Bep. Ze werd geboren in Nederlands-Indië en kreeg begin jaren 40 in Batavia tekenles van haar en zat ook vast in een Jappenkamp. “Je wist natuurlijk niet wat de tijd zou brengen en hoe het allemaal zou aflopen. We dachten altijd maar weer dat het morgen afgelopen zou zijn, maar het was steeds maar niet morgen afgelopen”, zegt Marijke.
Het is voor haar heel duidelijk hoe belangrijk die schilderingen zijn geweest voor de familieleden. “Die portretten betekenden heel veel voor hen. In zo’n kamp ging je hele identiteit verloren. En zo’n portret dat is het vasthouden van je identiteit. Dat is ook waarom zij de portretten zo mooi heeft gemaakt. Want wat er ging gebeuren wisten we nog helemaal niet.”
Ook het tweede huwelijk hield geen stand, maar haar werk als schilderes gaf haar veel troost. Toen Bep terugkeerde in Nederland was er na de bevrijding aanvankelijk geen woonruimte voor haar en de drie kinderen. Enige tijd werden zij her en der bij familie en kennissen ondergebracht.
In 1947 trouwde zij met Derk Eskes die in Duitsland een kamp overleefde. Er werden nog drie kinderen geboren: Martine, Eva en Elisabeth. Bep is altijd blijven schilderen. De woonkamer was haar atelier.
Onbekende vrouwen
Zoektocht
Haar dochter Martine reist het hele land door om werken van haar moeder boven tafel te krijgen, te fotograferen en het verhaal achter het schilderij op te schrijven. Op een website plaatst ze de nieuwe vondsten en het verhaal bij het kunstwerk.
Van de schilderijen die terug zijn gevonden kent de familie vrijwel van allemaal het verhaal. Behalve van een portret met twee jonge vrouwen (zie hierboven). Via diverse platforms probeert de familie het verhaal en de namen achter het portret te weten te komen. Weet jij wie het zijn? Wat van je laten horen kan hier.
Dit artikel werd eerder gepubliceerd door de NOS, 15 augustus 2018
Java Post 
Goh, hij is er weer! Welkom thuis!
Fijn dat je er weer bent , Bert .
Houen zo !
groet , Michiel Alma
Wat een verrassing om weer Java-post mail te ontvangen… wat een hele opluchting!
Ik hoop dat je gezond genoeg blijft om dit nog jarenlang vol te houden!
Een hartelijke groet van
René Stegerhoek
Hou de moet erin. Zelf heb ik in Feb een quadruple bypass gehad, geen lolletje.
Welcome home
Ben blij dat er nog mensen zijn die zich bezig houden met die ellendige tijd. Zat zelf met mijn moeder en broer gevangen, in Tjihapit, daar werd mijn afgenomen van ons en naar een mannenkamp verplaatst, met mijn nog gezeten in Bogo, Kramat en het laatste verschrikkelijke kamp Tjiden in Batavia, ben er nog geweest 5 jaar geleden, de huizen zien er hetzelfde uit!
Gelukkig ben je weer terug! Gezond en wel hoop ik!
Blij je weer terug te zien – je bent een onschatbare bron van kennis en inzicht! Leuk bericht. Charley Toorop gedeeltelijk Indo, als de dochter van de Indo schilder Jan Toorop, oa ontwerper van de beroemde Delftsche slaolie affiche. Ik heb in Villefranche-sur-mer het zomerhuis van Charley bezocht, vele jaren na haar overlijden. In Bergen aan Zee in een zomerhuis gelogeerd dat door vader Rietveld was ontworpen voor prof. Brandt Corstius. Het hele dorp Bergen werd door de Duitsers vernietigd omdat de puntdaken boven de duinen uitstaken en de geallieerden zich daarop zouden kunnen orienteren. Het Rietveld-huis mocht blijven staan omdat het een plat dak heeft…Two degrees of separation.
Vandaag, 15 augustus, is natuurlijk de dag van de historische Japanse capitulatie. Als half-Duitse Indos waren mijn familieleden en ik buitenkampers in Tjimahi, waar wij woonden tegenover het hoofdkwartier van de beruchte Kempetai in een aantal kantoren rondom de Protestantse kerk. Ik herinner me nog heel duidelijk hoe ik, als vijfjarige, met mijn broer en zusters opeens vrije toegang hadden tot het hoofdkwartier waar alles inderhaast verlaten was en wij konden spelen met motorfietsen en alles. Enige tijd later moesten wij door het Japanse leger beschermd worden tegen pelopors en rampokkers die ons het liefst dood zagen – zoals dat sommige vrienden overkwam. Weer een tijd later moesten we wel het kamp in om door de Ghurkas beschermd te worden. (Ik zag die kolonnes Ghurkas binnenrijden en schrok me dood – een heel leger Zwarte Pieten!)
@een heel leger Zwarte Pieten!)@
Lijkt mij wat overdreven. In Cideng heb ik wat Gurkha’s ontmoet en het merendeel waren gewoon bruine jongens. Of misschien bent u een blonde totok?
Herinneringen vervagen, vervormen, en worden vermengd met verhalen van anderen. 70 jaar verlopen! Meestal in slechtere richting. En blonde totoks zijn toch ook gewone mensen, zoals u en ik?
@En blonde totoks zijn toch ook gewone mensen@
Ja zeker. Maar een totok, die blijkbaar na vele jaren in Nederland volledig is opgebleekt, ziet blijkbaar iedere andere kleur als zwart. En zowel Sikh’s als Gurkah’s zijn bruine mensen en niet als zwarte piet! Nu heb ik het alleen over die totok die misschien keurendoof is.
Je hebt gelijk Ron! . “Een leger Zwarte Pieten”! Waar heeft die Walter het over? Heeft die jaren 1941/1949 wellicht niet eens bewust meegemaakt en kletst maar wat!
Naast de Gurkha’s waren er ook nog de Six. Het waren allemaal Britse militairen. Het toenmalig Brits-Indie. Ik heb ze meegemaakt als jongen van 12 jaar.
sorry dat ik het zo vraag, maar bent u familie van (zoals ik hem noemde) ome Geenen uit Rotterdam, de kameraad van mijn vader?
Dag Loes: Je zal mij toch iets meer van zijn naam moeten geven. Ik weet dat ik familie in Rotterdam heb. Heb hem leren kennen via dit internet. De Geenen familie is vrij groot en het merendeel wonen, gehoord van mijn zusje, in Brabant. Wat is zijn voornaam, enz.
Hartelijk dank voor de ontvangst van Java Post.
Ik ben ook een jongen van Tjimahi en van daaruit naar Bandung vervolgens Semarang en als laatst kamp Ambarawa.
Toen begon Bersiap.
In 1989 ben ik met mijn vrouw naar Indonesië gegaan maar eerst mij georiënteerd va de Indon.ambassade.Dit omdat het land zo enorm corrupt is ,als er met ons iets zou zijn in Idonesië zou ik terug kunnen vallen op mijn eerder bezoek aan die ambassade.
Maar daar werd mij ook gezegd ”U moet niet terug kijken maar vooruit”Hieruit lees je weer dat de Inonesiër niet wil praten over de Bersiap.
@Maar daar werd mij ook gezegd ”U moet niet terug kijken maar vooruit”Hieruit lees je weer dat de Inonesiër niet wil praten over de Bersiap.@
Welcome back , Bert!
P van Geldere.
Niet de: Six. Maar SIKH’S. Die droegen tulbanden. Samen met de Gurkah’s waren ze in 1945/1946 ze een tijdje in Bandoeng gelegerd.
Inderdaad heb ik daar de Sikh’s en de Gurkha’s mee gemaakt.
Maar Henk ik maakte een naam fout maar let dan ook op je eigen schrijven.
Ze, twee maal neer zetten is een taal fout die je misschien op de school nooit is aan gerekend.
@Maar daar werd mij ook gezegd ”U moet niet terug kijken maar vooruit”Hieruit lees je weer dat de Inonesiër niet wil praten over de Bersiap.@
Nee, want die periode toont hun andere gezicht.
Tijdens de Bersiap periode sneuvelden 660 Brits-Indische sepoys en hun Officieren en er waren 1300 Brits-Indische gewonden te betreuren . Maar er waren ook 660 Brits-Indische sepoys en hun Officieren vermist opgegeven …Hun lichamen zijn nooit meer terug gevonden . Omdat de razende woedende Islamitische menigte hen in stukken heeft gehakt en in putten heeft gedumpt of in stukken gehakt in rivieren heeft gedumpt .
Dit allemaal omdat ze de Eurasians (Indo’s) en Totoks en Chinezen moesten beschermen en veilig uit de kampen moesten transporteren .
Where did it happened? And how did you get the numbers? More details are welcome.
Dat kunt u vinden in de registers van de Commonwealth War Graves. Het mooiste is natuurlijk een bezoek aan die graven op de erevelden in Jakarta en Surabaya. Kunt u meteen hormat betuigen. Wel het bezoekersregister invullen, Daar (in de Nederlandse registers) staan bedroevend weinig Nederlandse namen in, terwijl zo veel (Indische) Nederlanders Indonesië bezoeken.
Aangezien op de erevelden slechts de teruggevonden doden staan vermeld, heeft Meelhuijsen op p. 262 de ramingen van diverse getuigen/auteurs naast elkaar gezet.
Leuk dat u dat filmpje hier plaats. Nu kan een ieder zien dat ze beslist niet op zwarte pieten lijken.
Heeft u dit zelf meegemaakt?zo niet, waar staat dit allemaal? Ben nu 92 jaar. Was 19 in de “Bersiaptijd”. Woonde in Bandoeng. Mijn leven heb ik te danken aan de toenmalige bezetters, de Japanners, die ons uit gevaarlijk gebied evacueerden.Het was in de nacht van 24/25 november 1945. De Engelsen en Gurkha.s in de buurt bleven passief.
Beste Heren ,
Ik heb de informatie uit het boek van Bussemaker,H.Th .”Bersiap !-Opstand in het Paradijs”(Walburg Pers,Zutphen,2005)ISBN 90-5730-366-3 .
Maar ook van Brits-Indische veteranen die ik had ontmoet in het verleden in Engeland .
@JAnvanSanten; ‘dit allemaal omdat etc.’- Omdat Nederland, zoals de Britten verlangden, geen overleg met de Republiek wenste. Het is Nederlands beleid geweest, dat geweld; bersiap uitlokte! Na Soerabaja trokken de Britten zich terug. Om verder niet in dit wespen nest; een ‘koloniale oorlog’ betrokken te worden. Al die boven vermelde offers ten spijt. En van geen van de partijen; Nederland nog de Republiek, kwam er een dankwoord voor deze offers. Een dure les voor de Britten. En Nederland modderde daarna door; Indië bevrijden …. en delfde tenslotte het onderspit. Ten kost van zovele slachtoffers….vooral burgers! En nu…rest ons; te herdenken! Wie, wat? Is de volgende vraag.
Beste Heer Mertens ,
Ik heb mij altijd afgevraagd waarom de Brits East Indies vloot met hun zware scheepskanonnen de prachtige Indische koloniale stad Surabaya met de grond gelijk hebben gemaakt . Hierbij werden duizenden onschuldige bewoners gedood .Dit lijkt op een Oorlogsmisdaad !(De HMS Cavalier beschoot Surabaya tot Pulp )
Het lijkt mij dat de Britse bevelhebbers nog meer Olie op het Vuur hebben gegooid !
Misschien heeft dit Britse keiharde optreden de Indonesische Revolutie nog meer versterkt .(??)
De razende Woedende Pemoedas maakten geen Brits-Indische gevangenen meer . als je in hun handen viel werd je aan stukken gehakt .
“geen overleg met de Republiek wenste” Dat overleg heeft geduurd vanaf Hoge Veluwe t/m RTC!
“Na Soerabaja trokken de Britten zich terug. ” Nou nee, niet zo snel beoordelen. De bevrijding van Soerabaja was eind november een feit De Britten zijn pas half februari uit Soerabaja vertrokken, en niet voor een wespennest. En in die tijd heb ik van de Sikh-chauffeurs leren rijden op ambulances. Het tijdelijk gezag van SEAC werd in heel Indië weer door Nederland overgenomen, volgens afspraak, Jalta, februari 1945.
“de prachtige Indische koloniale stad Surabaya met de grond gelijk hebben gemaakt” Duidelijk dat u er niet bij was, en er ook nooit een bezoek aan hebt gebracht.. En ook niet hebt meegemaakt dat Soerabaja na de slag snel weer terug was naar gewoon doorgaan. Waaraan in heb mogen meedoen. En met vakantie terugkerend zien dat mijn geschiedenis nog steeds bestond.
@JanvanSanten; ‘Soerabaja tot pulp etc.’- Het waarom zie; de tv.doc. Soerabaja-Surabaja met de hoofdrolspelers en de originele op filmbeelden uit die tijd. De moord op Malaby kon niet ongestraft blijven. Overigens is, na het uitstrooien uit een vliegtuig van pamfletten met het ultimatum, dat ieder gewapende nationalist zich over moest geven, natuurlijk ook olie op het smeulende vuur( vooraf tijdelijk gedoofd door bemiddeling van Soekarno/Hatta op verzoek van de Britten). En kort daarop; Malaby’s trip met himself op de motorkap gezeten, door de pemoeda’s waarschijnlijk als een provocatie gezien. Als een furie, aangevuurd door boeng Tomo; hoor zijn oproep aan de jeugd van Ambon, Sulawesi ea. vochten de slecht bewapende pemoeda’s als leeuwen tegen het professionele Britse leger, bijgestaan door lucht- zee macht. Wijlen Surya berichtte nog, dat de Britten jaren later aan de Republiek/stad Soerabaja hun welgemeende spijt hebben betuigd over het gebeurde. note; Malaby ’s trip ( was gebelgd over die pamfletten) was juist een poging om de ultimatum te niet te doen. Zie en hoor het commentaar van zijn zonen over Soerabaja. En de verklaring van Des Alwi, indertijd daar als pemoeda, over hoe de jeugd plotseling mata gelap werd; Britse posten in de stad werden opgerold en uitgemoord. Hun lijken in de kali Brantas gegooid.
@JASomers; ‘overleg vanaf de Hoge Veluwe etc.’- Overleg? Men wilde niet met een Republiek praten, wel met Indonesiërs. Er werd vervolgens helemaal niet meer overlegd. Men hoorde elkaar aan, meer niet. De Indonesiërs waren beledigd. Zelfs van Mook vertrok kwaad uit Holland. note; De proklamsi ,( een meester zet!), was een doorn in het oog van onze politici.- ‘en niet voor een wespen nest etc.’ – Dan heeft u waarschijnlijk de verklaring van Mountbattan niet gelezen. -Mijn kleinzoon was onlangs in Soerabaja. Bezocht/logeerde er natuurlijk in het vm Oranje hotel; Modjopahiet en Kali Sossok/Werfstraat. Bij de Werfstraat sprak hij een oude man, die daar werkte. Die vertelde hem, dat toen Indië nog bestond, in deze gevangenis uitsluitend Inlanders werden opgeborgen. Echter in sept./oktober 1945; uitsluitend belanda’s!
De Gurkha’s behoren tot de Hindoe Rajputs .Dit is een Hindoe KrijgersKasten (Khastriya)
Graag sluit ik aan in de rij van lezers die blij zijn dat u er weer bent. Met zoals steeds een boeiend verhaal.
Eind goed, al goed. Heerlijk!
Anders dan haar vader, die van mening was dat zijn werkende leven boven zijn gezinsleven ging en dat kinderen zichzelf dienden op te voeden, heeft Bep nooit bekendheid gezocht en was een toegewijd moeder. Ze koos ervoor op de achtergrond te blijven en in plaats van haar doeken te verkopen, gaf ze ze weg. Haar werk is nooit gedocumenteerd en het is een raadsel hoe veel doeken haar oeuvre omvat.
Bron: https://het-westerkwartier.nl/2016/02/08/audrey-bolder-speelt-bep-dochter-van-rietveld-in-zuidhorn
Uit al deze verhalen blijkt weer dat INDONESIE niets wil erkennen over de Bersiap periode.
Fijn Bert, dat je er weer bent!
HG,
Nienke van Leur-Postma
awpvc@rogers.com
Sent from Blue