Nog slechts een maand, en dan is de tentoonstelling in het Westfries Museum in Hoorn over de vraag of Jan Pieterszoon Coen ‘standbeeldwaardig’ is, alweer afgelopen. Om de hele discussie nog een keer op haar waarde te kunnen schatten bezocht ik onlangs het museum.
Coen voor het Westfries Museum
Degenen die de tentoonstelling hebben bezocht zullen het met me eens zijn: de argumenten vóór behoud van het beeld komen beter uit de verf dan de argumenten tegen. De vorm, een rechtzaak waarin – met behulp van video – onder leiding van ‘rechter van dienst’ historicus Maarten van Rossem vier kenners van de materie een pleidooi houden, is niet slecht gekozen. Het ontbreekt echter aan een grondige uitwerking. Als blijkt dat drie van de vier getuigen voor behoud van het beeld zijn en de rechter zélf ook, dan moet je natuurlijk als bezoeker wel sterk in je schoenen staan om je sticker nog op het ‘tegen’-bord te durven plaatsen. De visuele ondersteuning van beide standpunten spreekt ook niet in het voordeel van het tegen-oordeel. Niet veel meer dan wat losse pamfletten moeten ons verleiden tot afkeuring van het beeld.
Als we na de tijdelijke tentoonstelling bezocht te hebben nog even door de rest van het museum dwalen, wordt nog een keer in volle hevigheid duidelijk welk belang de V.O.C. in vroeger tijden heeft gehad en hoezeer Hoorn daar de vruchten van heeft mogen plukken. Zo te zien is het dan ook wel begrijpelijk dat de gemeente Hoorn, hoe modern ze ook wil overkomen door de discussie rond Coen niet uit de weg te gaan en daarover een tentoonstelling te organiseren, natuurlijk helemaal niet wil dat het standbeeld van Coen verdwijnt. Ze moeten er niet aan denken! Het is de enige landelijk bekende burger die het havenstadje heeft voortgebracht, – daar moet je zuinig op zijn.
De glossy
Bij het verlaten van het museum neem ik voor € 6,95 het bijbehorende tijdschrift Coen! mee, aangeprezen als een eigentijdse glossy met als doel ‘om Jan Pieterszoon Coen wat meer kleur op zijn bleke wangen te geven’.
Na nog een rondje om het beeld van Coen te hebben gelopen (los van de waardering van de verdiensten van de man, het zou zonde zijn om dit beeld te verwijderen) installeer ik me op het terras van het tegenovergelegen Waaggebouw, bestel een biertje en begin het blad te lezen.
Het tijdschrift Coen!
Wat belangrijker was, het bier of het blad, ik ben er nog niet helemaal uit. Wat zeker is: een kwartier later was ik gelukkig. De diepgang die de tentoonstelling ontbeert, is volledig, en in al zijn facetten, terug te vinden in het blad. Natuurlijk heeft Coen geen kleur nodig op zijn bleke wangen, hij was kleurrijk genoeg, maar toch komt de man door het blad tot leven. In maar liefst 24 artikelen wordt zo ongeveer alles over Coen gezegd wat maar gezegd kan worden. Artikelen met diepgang (over de gebeurtenissen op Banda, door Hans Lensink; over Coen’s huwelijk, door Cecile Koenjer; en over de totstandkoming van het standbeeld, door Emmie Snijders) worden afgewisseld met luchtiger wetenswaardigheden.
Sokkelcommunicatie
Minder passend vind ik het openingswoord van de museumdirecteur Geerdink, door zijn vorm, niet door zijn inhoud, maar – vooral – het artikel van de plaatselijke wethouder Westenberg. Het hoort er tegenwoordig bij, zullen we maar denken, maar toch, artikelen als deze plaatsen Coen in een context waarin we hem liever niet zien. Onder de titel ‘sokkelcommunicatie’ legt de wethouder uit dat de QR-code op de sokkel meer interactie faciliteert tussen Coen en zijn publiek. Door de code te scannen met een smartphone wordt de bezoeker naar een website geleid die alles vertelt over Coen. Ook geeft deze site een directe link naar het antwoordapparaat van Coen. Bezoekers die voor het beeld staan, kunnen dus bellen met Coen. ‘Deze sokkelcommunicatie geeft het beeld een extra dimensie. Je kunt snel interactief aan de slag met Coen.´
Misschien dat de wethouder inmiddels zelf al met Coen heeft gebeld, ik denk echter dat hij een van de weinigen zal zijn. De website nodigt in ieder geval niet uit tot ‘snel interactief aan de slag gaan met Coen’, in tegendeel.
Zelf heb ik in ieder geval geen behoefte aan sokkelcommuniceren. Mijn smartphone houd ik dus op zak, en ik blader snel door. Gelukkig tref ik dan meteen weer een een mooi gevoelig artikel van Ruud Spruit over zijn bezoeken aan Banda. Van een andere orde, maar in combinatie met enkele mooie foto’s in het museum niet minder belangrijk, is het verhaal gewijd aan kunstenaar Folkert de Jong die een prachtig eigentijds beeld heeft gemaakt van Coen.
Kortom, het blad heeft veel te bieden en verveelt eigenlijk nooit. Inmiddels weet ik alles over de Coen-jubilea, de Coen-tunnel in Amsterdam, een toneelstuk van Slauerhoff over Coen en nog een heleboel meer.
Soekarno!
Natuurlijk kon ik niet alles lezen op dat terras. Het blad was zo onderhoudend dat ik na een half uurtje besloot de rest voor later te bewaren. Echter zelfs nu, al weer een paar weken later, neem ik het nog graag in handen om nog een keer terug te bladeren.
Aan degenen die nog overwegen om naar de tentoonstelling te gaan kan ik alleen maar zeggen: vooral doen, echter niet zonder dan ook het tijdschrift te kopen! Het zou geweldig zijn als we soortgelijke glossies zouden hebben van Willem van Oranje, Thorbecke of Colijn, om maar eens een paar namen te noemen. Voor de Indische geschiedenis valt natuurlijk te denken aan Douwes Dekker, Van Heutsz, Westerling of Soekarno, al even controversiele types als Coen en daarom al even glossy-waardig. Misschien een idee voor het KITLV of het Indisch Herinneringscentrum?
x
x
x
____________________
Naschrift van de directeur van het Westfries Museum, de heer Ad Geerdink:
´Ik heb met veel plezier de recensie gelezen over de tentoonstelling in het Westfries Museum en glossy gewijd aan JP Coen. Hierin wordt geconstateerd dat de goedkeuring van het standbeeld in de expositie meer aandacht krijgt dan de argumenten voor afkeuring. Dit is niet doelbewust gedaan. Een expositie steunt op objecten die getoond kunnen worden. De heldenverering van Coen heeft nu eenmaal veel meer voorwerpen opgeleverd dan de kritici hebben nagelaten.
Van de getuigendeskundigen die we aan het woord laten is Ewald Vanvugt enorm kritisch op Coen, maar desondanks vindt hij dat zijn standbeeld moet blijven staan, juist om dit naar voren te kunnen blijven brengen. Emmie Snijders maakt duidelijk dat zij absoluut geen fan is van Coen’s gewelddadige optreden, maar om heel andere redenen (het standbeeld is een monument voor hoe wij eind negentiende eeuw met geschiedenis omgingen en bovendien voor veel mensen een ‘lieu de memoire’) pleit voor het behoud er van. Al deze nuances hebben we in de expositie naar voren willen laten komen. In de praktijk blijken er meer argumenten voor behoud van het standbeeld dan er tegen, zowel vanuit de Coen-critici als de Coen-waardeerders. In de gemeenteraad van Hoorn koos een overgrote meerderheid voor behoud van het standbeeld. Dit standpunt wordt bevestigd door de uitgebrachte stemmen van de bezoekers van de expositie. Daar heeft het museum niet bewust in willen sturen, ik schat in dat de meningen inderdaad zo liggen.´
Ad Geerdink
Westfries Museum
De tentoonstelling over Coen in het Westfries Museum is nog geopend t/m 1 juli a.s.
Openingstijden: ma – vr 11-17.00 uur, za – zo 13 – 17.00 uur. Entree € 5.
Adres: Roode Steen 1, 1621 CV Hoorn
Java Post 
citaat: “Het is de enige landelijk bekende burger die het havenstadje heeft voortgebracht, – daar moet je zuinig op zijn.”
Ho ho! De scheepsjongens van Bontekoe! Prachtig beeld bij de ingang van de haven!
Van mij mag ie blijven !
Een ‘puik’ voorbeeld van ’17-eeuwse schranderheid’ !
Heeft zich weten door te boksen !
Pracht voorbeeld voor anderen !
Onnodig daaraan te gaan schudden !
“From Sabang to Merauke” is far less than JP Coen had conquered for the VOC ( also in the name of The Republic of the Seven Provinces).
These frontiers were outlined after the second Napoleontic War at the Peace of Munich 1813. And further defined at the Treaty of London 13th of August 1814. So the frontiers are nearly 200 years old. That day should be celebrated!
The most outspoken conservator-protector of the geographic integrity of Hindia Belanda was without any doubt late President Soekarno.
citaat: “than JP Coen had conquered for the VOC ” Conquest gold alleen voor Ambon (1605 veroverd op de Portugezen, niet door Coen! Ik dacht door Steven van der Haghen, samen met een vloot van 20 kora kora uit Hitoe.), Banda (1608, niet door Coen! Door admiraal Hoen na de moord op admiraal Verhoeff en zijn onderhandelingsdelegatie), Jakatra (1619, het enige conquest door Coen!). Verder heeft Coen niets veroverd.
Geachte Heer Somers,
Dank voor uw correctie ten aanzien van de veroveringen van JP Coen. Wat ik had willen benadrukken is dat de handhaving van de grenzen van wat ooit Nederlands Indië (Hindia Belanda) was, afgezien van elk moreel oordeel, toch het werk was van JP Coen, Van Heutz, Westerling, maar vooral toch van Bung Karno.
Hoogachtend,
P.I. Vermaes
citaat: ” dat de handhaving van de grenzen van wat ooit Nederlands Indië (Hindia Belanda) was, afgezien van elk moreel oordeel, toch het werk was van JP Coen” Sorry dat ik weer betweterig moet zijn. Bij het overlijden van Coen bestond de directe invloed van de VOC in Azië uit niet meer dan Batavia (en de directe ommelanden) en de Molukken. Het stichten van een centraal gezag voor het Aziatisch bedrijf van de VOC (is een gouverneur-generaal geworden) en een rendez-vous (is Batavia geworden) was een idee van Matelief. Coen heeft beslist dat Batavia het rendez-vous zou worden. Maar deze naam heeft hij niet verzonnen, hij wilde Nieuw-Hoorn. Zijn grootste bijdrage was het ‘bedrijfskundig’ model voor de Aziatische vestiging van de VOC. Het vormgeven aan de visie van Matelief. Hiermee heeft hij de grondslag gelegd voor het latere handelsrijk tussen Kaap de Goede Hoop, en China/Japan. Met uitzondering van Batavia is hijzelf nooit toegekomen aan staatkundige activiteiten. De slechte kanten van Coen (Banda) zijn al volop aan de orde gekomen.
De omvang van het latere Nederlands-Indië komt ongeveer tot stand na het Weens congres. Engeland wilde de Nederlanden als bruggenhoofd tegen Frankrijk. Maar om dat kleine land economisch te laten overleven kreeg het een deel van zijn vóór-Franse bezittingen terug van de Engelsen (1824). De echte omvang van de soevereiniteit werd pas ca. 1880- 1900 bereikt.
Meneer Vermaes,
Wat heeft Westerling te maken met de creatie van de grenzen van Nederland Indië.?
Hij was eerder iemand die door zijn terreur de ondergang van die staatsconstructie heeft bespoedigd.
The monuments of the nations are all protests against nothingness after death; so are statues and inscriptions; so is history.
Lewis Wallace
Amerikaans soldaat uit de vorige eeuw (1827-1905)
“Mijne heren, is er dan geen genade?”
Helaas ben ik niet meer in staat om naar de tenstoonstelling te gaan, te oud, ja! Waar kan ik de glossy kopen of bestellen? Zou die gaarne willen lezen. Bij voorbaat mijn dank.
H.Themmen-van Rosmalen.
Ik heb navraag gedaan bij het museum. Zodra ik antwoord krijg, zal ik dat hier vermelden.
De COEN! is te bestellen bij http://www.vindmagazine.nl. Mogelijk komen daar dan nog porto-kosten bij, dat weet ik niet. Het blad heeft een isbn-nummer, dus navraag doen bij de lokale boekhandel is ook nog een mogelijkheid. ISBN 8710966068700.
Buitenzorg: bedankt voor de moeite. Ik zal het bij mijn boekhandel bestellen. Overigens: terugkijken op wat er lang geleden is gebeurd, geschiedenis dus, is een beladen onderwerp. Moeilijk daar een mening over te hebben.
Je familie zal maar door hem of zijn trawanten zijn afgeslacht….
Bestaat er trouwens niet een rijmpje dat ik als kind in Indonesië geleerd heb mbt de naam Jan?
Jan, Si kepala matjan – (Jan, meneer de tijgerkop)
Kipiet, kipiet, (het geluid dat hij maakt)
Boentoet ajam – (kippenstaart)
De vervaarlijk uitziende Jan blijkt in werkelijkheid een lafaard te zijn.
Kan iemand dit verifiëren? Werd hiermee Jan Pieterszoon Coen bedoeld?
Bij mijn weten is Coen niet de enige bekende uit Hoorn afkomstige burger. Toen de zeevaarder Willem Schouten, samen met Jacob le Maire, op 29 januari 1616 om Zuid Amerika heen zeilde, noemde hij die uiterst zuidelijke Kaap naar zijn geboorteplaats. Wikipedia vertelt ons een tekst uit het scheepsjournaal: “twelck [dat is: de kaap] onse president ter eeren des stadts van Hoorn noemde Capo Hoorn”.
Eens heb ik uit een krantenartikel genoteerd dat in het Britse Museum een zeekaart, bekend als de Hondius, het bewijs bevat dat Sir Francis Drake al in 1578 die klif de naam Cape Elizabeth had gegeven. Maar de Koningin wilde die passage geheim houden voor de Spanjaarden, die Straat Magellaan beheersten, de enige toen bekende doorvaart.
Schouten was dus wel de eerste die zijn ontdekking wereldkundig maakte, maar het lijkt bewezen dat Drake hem achtendertig jaar vóór is geweest met de vondst. Zullen de geschiedenis-verhandelingen, bijna vierhonderd jaar, later deze historische waarheid erkennen?
Federico Bär
Dit kinder rijmpje,slaat nmi op de klank nabootsing. ik zie ’t anders zoals
Jan,met je tijgerkop – – (beter)kijkend- – (een) kippenkont.
Staart = Ekor
lafaard = hati ajam.
Benieuwd naar andere reacties Mhg siBo
Omdat de inwoners trots zijn op hun Coen, laat onverlet dat er andersdenkenden zijn !