Dit artikel wordt binnenkort bewerkt. De hier voorheen getoonde film is door YouTube van het internet gehaald op verzoek van een Duitse firma die verklaarde de rechten daarvan te beheren. De website van de Nederlandse stichting Beeld en Geluid verklaart echter anders: B & G zou de rechten bezitten. Enkele telefoontjes met B & G hebben me niet verder geholpen. Mij werd toegezegd dat de zaak wordt bestudeerd, en dat B & G de film mogelijk weer online brengt via haar eigen YouTube-kanaal.
Voorlopig even geen nieuws….
x
Java Post 
Voor degenen die geinteresseerd zijn in het dagelijks leven in indie en in het bijzonder de architectuur zijn dit soort filmpjes om te smullen. Hier zie je goed hoe het westen en het oosten samengaan. Als Nederlander ben ik er altijd trots op de indonesiers te wijzen op deze hoogtepunten van de Nederlands (-indische) cultuur en de voor velen in Nederland (!!) nog steeds onbekende architecten. Ja, die Nederlanders bouwden (zoals de textielbaronnen in Tilburg) ook iets op! Gelukkig neemt nu het aantal Indonesiers dat deze koloniale gebouwen waardeert gestaag toe, Dat was ooit iets anders geweest, Het is immers niet hun cultuur!
Helaas op dit filmpje – maar niet zeuren – zie ik weinig voorbeelden van de indische tropenstijl, bijvoorbeeld zoiets als de ITB in Bandoeng van Maclaine Pont. Het is neo-classicisme wat de klok slaat en Art Deco, in de jaren voorafgaand aan de oorlog zeer populair (in Nederland).
Op 01.30 hiervan een mooi Art Deco voorbeeld – naast Villa Isola van CP Wolff Schoemaker op 13.50 — van Frans Johan Louwrens Ghijsels (wie kent hem in Nederland nog?). Maar ja, het schijnt dat hij hiervoor een stationsgebouw van de Finse architect Saarinen als voorbeeld nam.
p.s. wat goed dat je de moeite hebt genomen om de passages van “ondertitels” te voorzien!.
Dank je, Ed. Om eerlijk te zijn: de meeste ondertitels vond ik al op het internet, alleen in een heel andere samenstelling of volgorde. Ik heb het filmpje vier keer bekeken om er een nieuw soepje van te maken…
p.s
Het is een ingekleurde film die een al te rooskleurig beeld geeft van Nederlands-Indie (het lijkt wel een promo-film). Batavia was een kopie van een Nederlandse stad. Aan de rand van de stad lag de kampung, waar de inlanders woonden.
En menig indo ging wel aan de rand van de kampung zitten, maar hij ging de kampung niet in, geloof me nou maar 😉
Maar je kon de Nederlanders niets verwijten: hun onderscheiding in Europeanen, Vreemde Oosterlingen e.d. pastte goed bij het al op Java aanwezige kastensysteem.
Het paradepaardje van de Indische architectuur in Nederlands Indie was de ITB gebouw van Maclaine Pont.Omdat er sprake was van een versmelting van Europese en Sundanese bouwstijl( geen Javaans.)
Het was Karsten die wel Javaanse bouwstijlen gebruikte.
Met Yogya en Majapahit bouwstijlen.
Jammer dat het niet zolang had geduurd , hoogstens 20 of 30 jaren.
De “dienstwoning”van de Resident/ of A.R en hun Inlandse “collega’s zijn vaak een combinatie van diverse Westerse en Indonesische bouwstijlen.
Wat de andere Nederlandse erfenis betreft , die ik gemakshalve “Rumah Belanda”noem is gebaseerd op Westerse bouwstijlen.
Dus mijn inziens geen Indische architectuur , soortgelijke Hollandse Herenhuizen zie je vaak in de grote steden zoals Jakarta ( wijk Menteng/Laan Trivelli) , Bandung ( Dago buurt ) , Semarang , Yogya, Medan en Surabaya.
Ook bij kleinere steden waar Nederlanders wonen omdat in de buurt veel plantage waren .
Wolf Schoemaker was min of meer een ” tegenstander” van de Indische architectuur.
(Oud) Batavia met de grachten was in feite de huidige Chinese buurt.
Zegt maar ten noorden van de Societeit Harmonie . kom je langs hotel des Indes , de oude archief kantoor etc.
Door de slechte ligging (moerasachtig) gingen de Nederlandse top verhuizen naar een nieuwe gebied.
Dat was de wijk Weltevreden , nu het Gambir waar de Monument Nationaal. Presidentiele Paleis staat.
De rand van de stad was toen iets verder dan Weltevreden , richting Kemayoran(oud vleigveld) , richting Meester Cornelis ( Jatinegara) en iets buiten Tanah Abang .
De Nederlanders met goede banen wonen of in Weltevreden , soms Kebon Sirih( daar zie je bijvoorbeeld veel “rumah Belanda”) , Laan Trivelli en later de nieuwe wijk Menteng.
De Indische mensen wonen vaak in Kemayoran (Indo Kemayoran) en in de zijwegen (gang)van Jalan Matraman/Kramat Raya , de grote weg richting Meester Cornelis.
Het is opvallend hoe ultra-modern en Westers-Europees Batavia eruitzag. De eerste echt Nederlandse tram met bovenleiding reed in Batavia…
Eigenlijk is dit ook wel logisch. Nadat Jacatra werd verwoest door JP Coen werd er een volledig nieuwe stad gebouwd door de Europeanen.
Overigens, in de serie “….van een stad “merk je ook op dat Solo en Yogya in 1 deel verenigd worden. Veel konden de Nederlandse bouwers daaraan niet veranderen.
Het waren Javaanse steden met een kraton, en men sloot zich aan bij de al aanwezige bebouwing.
Terzijde, Medan is door planters gesticht.
Nadat De Nederlandse staat de VOC overnam, zat men met de vraag hoe men Indie moest beheren en winstgeven exploiteren.
Er waren ook heel weinig particulieren in Indie tot aan de afschaffing van het Cultuurstelsel (1870), dus de overheid bepaalde als opdrachtgever het gezicht van de architectuur in de stad.
Er was een Departement dat dat allemaal dirigeerde en voor de uitvoering zorgde en dat gesplitst was in een voor de Civiele gebouwen en een voor de Waterstaat.
De directie Civiele gebouwen was verantwoordelijk voor alle niet-militaire gebouwen. De Waterstaat was verantwoordelijk voor de bouw van bruggen, sluizen en riolen.
Het gemeentelijke bouwburea kreeg de naam Burgerlijke Openbare Werken (BOW).
Een aardige woordspeling hierop was, Batavia Onder Water, vanwege het feit dat het rioleringsstelsel de afvoer van de moessonregens niet aankon.
Een en ander kun je op de film aflezen aan de bouwstijl: enerzijds de een of andere majestueuze neo-stijl, anderzijds (vooral uit de 19e eeuw) de zogenaamde Waterstaatstijl.
Na de afschaffing van het Cultuurstelsel (1870), waardoor de Nederlandse staat dus niet meer de enige ondernemer was, kwamen er meer particulieren en ondernemers vanuit Europa met hun eigen (Europese) eisen en wensen tav wonen, bouwen, hygiene e.d. De eerste Nederlandse particuliere architecten- en aannemingsbureau’s vestigden zich in Indie.
Deze Nederlanders (Europeanen) kwamen allen voor het eerst aan in Batavia.
Een en ander kun je op de film zien aan de Art Deco-stijl, en de een of andere variant van het moderne bouwen (Amsterdamse School, Nieuwe Zakelijkheid).
Overigens al tijdens het Cultuurstelsel had de Nederlandse staat een strak ambtenarenapparaat nodig.
Er werd ook een nieuwe stadsgedeelte aangelegd waarheen de Europeanen trokken.
Hun achtergelaten woonhuizen werden vervolgens door Chinezen overgenomen. Zo had je dus, een Chineze wijk, een Europese wijk.
De inheemse elite woonde hier vlakbij, en de inlanders woonden aan de rand van de stad.
Deze structuur, deze raciale onderverdeling , trof je in andere grote steden ook aan.
Ik weet niet hoe het in de grote steden (Surabaya – Medan etc) geregeld werden , maar in Jakarta heb je veel Hollandse particulieren , zelfs Indische families en Mardijkers ( hun nakomelingen zijn de Orang Tugu= Tugunezen ) die hun rijkdom hadden vergaard in de textiel, koffie, thee etc .
In Batavia wonen ze bijvoorbeeld in Weltevreden . Lees de verhalen van Tjalie Robinson .
De Chinese wijk en andere “Inlandse wijken werd door de VOC al lang ingesteld .
Leuk om terug te zien. Voor die tijd inderdaad modern en welvarend. Natuurlijk gekleurd, maar in een film over Amsterdam laat je ook niet de ellende van de Bijlmer zien of het in elkaar rammen van betogers. Op 14.20 is het de elektrische tram in Soerabaja, lijn 2. Die bestaat nu niet meer. Lijn 1 was een dieseltram. Wel het kruispunt Simpang-Toendjoengang met de Simpang Apotheek, bestaat nog steeds. Toko Nam (tegenover Toko Piet), bestaat ook nog, maar wel onherkenbaar groter gegroeid. Dat je in Soerabaja bent zie je ook aan de nummerborden van de auto’s, L…… . Jammer dat ze niet het gouverneurskantoor (1930) laten zien, voor mij een van de hoogtepunten van koloniale architectuur. Nu nog steeds in volle glorie aanwezig. Zo ook mijn broederschool (uit 1923) nu SMAK St.Louis, aan de voormalige Coenboulevard en de nonnenschool aan de Jalan Raya Darmo. Mischien in de andere filmpjes, heb ik nog niet naar gekeken.
Ja Jan , het is ook leuk je oude stad te zien, waar je geboren en getogen bent.
Voor mij is het (D)Jakarta waar ik gewoond heb tot 1968 en sinds 1979 terugkwam om te trouwen en sindsdien geregeld terug ziet. Mijn ouderlijke huis in buurt Weltevreden ( een zgn Rumah Belanda) hadden wij moeten verkopen in april 2011.
De buurt verandert, van een woongebied met relatief grote huizen en percelen is het veranderd in kantoorgebied .
Jammer, omdat onze huis behoorde tot de resten van de oude tempo doeloe.
Wanneer je in youtube “colonial dutch indies” intikt, krijg je dit:
http://www.youtube.com/results?search_query=colonial+dutch+indies&aq=f
Maar ja, er zijn nog veel ander zoektermen.
Dank! Ook weer één om aan favorieten toe te voegen. Krijg het wel druk zo. Moet me ook nog door de 4 bijdragen van Manfred Müller hin bissen. Maar midden-nederland heeft nu gelukkig vakantie: ’t Mô lukken, zeg maar.
Geweldig, zo’n historisch document, met een persoonlijke tint. Minuut 15:56 zeer prominent in beeld is mijn opa (KNIL officier – geen marineman op terras) op het terras, bevestigd door mijn vader. Ontzettend leuk om te zien, aangezien hij de oorlog niet heeft overleefd, en ik hem dus nooit heb gekend.
Geweldig om mijn jeugd weer, bewegend en wel, terug te zien. Bij de foto´s van het Van Heutszplein kon je bijna in de voortuin van Oud-Gondangdia 2a kijken; bij nauwkeurige observatie had je mijn moeder op de voorgalerij kunnen zien zitten lezen, en op het gras, voor het huis, waren mijn zus en een vriendinnetje aan het spelen in hun kabouter uniformen: het is zaterdagmiddag……
Lieve tijd, es war einmal ,en nu is alles anders.
Peter, met een zucht vol nostalgie.
Inilah potret Tanah Air para pendahulu kita 70 tahun yang silam. Perhatikan pada tahun 1941 apa yang telah dilakukan di kota-kota yang kini kita kenal dengan nama Jakata, Bandung, Bogor, Surabaya, Malang. Sungguh naif kalau tidak tahu bahwa ada disiplin, kebersihan dan ketertiban di masa lalu.
udah 66 tahun merdeka, pemimpinnya lebih senang korupsi dari pada peduli rakyat
Pak Eka ,
70 thn yg lalu penduduk kota2 tersebut diatas masih belum banyak , dan pemerintah kota ada ditangan orang Belanda .
70 jaar geleden waren er nog niet zoveel inwoners van de genoemde steden, dus relatief makkelijk te besturen .
salam dari Amsterdam
Mas Eka
Seorang teman mengirimkan alamat situs anda pagi ini. Kebetulan semester ini di kuliah kami membahas lingkungan dan tata kota Jakarta, jadi film di atas sangat cocok untuk dipertunjukkan ke mahasiswa. Terima kasih sudah mengunggahkannya di sini.
Novi Djenar
Dosen Jurusan Studi Indonesia
The University of Sydney
Dag Bert,
Interessante blog, maar dit filmpje werkt niet.
Groet van Arno uit (Nanne)
Dank je, Arno. Ik weet het van dat filmpje. Youtube heeft hem op enig moment eruit gegooid, verwijzende naar een claim van een Duitse firma ivm vertoningsrechten. Volgens het Nederlandse instituut Beeld en Geluid hebben zíj echter de rechten. Ik heb hierover contact opgenomen met B&G met de vraag of het rechtgezet kon worden en de film via hun eigen YouTube-kanaal weer online kon komen. Daar zou naar worden gekeken, – niet dus, meerdere mailtjes van mijn kant ten spijt. Ik haal hem er een dezer dagen vanaf en ga op zoek naar iets anders….