Het leven van Piet Hein van den Eeckhout

Piet Hein van den Eeckhout was zonder twijfel één van de kleurrijkste personen in de geschiedenis van Nederlands-Indië in de 20e eeuw. Hij werd geboren op 4 november 1914 in Sindjai, Zuid-Celebes, uit het huwelijk van een Indo-Europese vader en een Indonesische moeder. Via Makassar en Samarinda kwam hij in Soerabaja terecht waar hij als jong-volwassene een baan kreeg bij de Koninklijke Marine.

Hr. Ms. De Zeven Provinciën

De jaren in Soerabaja moeten bepalend zijn geweest voor Van den Eeckhouts politieke overtuigingen. In het begin van de jaren ’30 was op steeds grotere schaal sprake van een sociaal protest van de kant van de Indonesiërs tegen de houding van de blanke Nederlanders. Als ultieme actie tegen discriminerende loonkortingen vond in 1933 aan boord van het oorlogsschip ´De Zeven Provinciën´ een muiterij plaats. De opstand werd beëindigd door een bombardement. De Nederlandse officieren werden berecht voor nalatigheid; de muiters, voor een groot gedeelte Indonesiërs, werden bijna allen veroordeeld tot gevangenisstraffen. Van den Eeckhout was één van hen.

Het zal geen verbazing wekken dat Van den Eeckhout tijdens zijn latere leven een anti-Nederlandse houding heeft aangenomen. Hij werd een uitgesproken ‘blanda hater’. Helaas werd zijn politieke activisme vele anderen noodlottig.

Leider van de PAGI

Na de inval van de Japanners werd Van den Eeckhout samen met een jongere broer in Malang opgepakt en op transport gezet naar Kesilir, een ontginningskamp ten zuiden van Bondowoso. Hij moet de Japanners er snel van hebben weten te overtuigen dat hij anti-Nederlands was. In oktober 1942 verdween hij een week uit het kamp. Later bleek dat hij te gast was geweest bij de Kenpeitai in Bondowoso. Na terugkeer in het kamp richtte hij de ‘Persaudaran Asia Golongan Indonesia’ (PAGI) op en wist te bewerkstelligen dat ongeveer 90 kampbewoners zich blijvend bij deze vereniging  aansloten. De PAGI-leden zetten zich door allerlei pro-Japanse activiteiten af tegen de andere kampbewoners. Ook na latere verhuizingen, medio 1943 naar Tangerang en begin 1944 naar Tjimahi, bleef de groep actief. Steeds was Van den Eeckhout de inspirerende leider.

Uiteindelijk in augustus 1944 werd de man beloond voor zijn pro-Japanse activiteiten. Samen met een zestal andere PAGI-leden mocht hij het kamp verlaten om in Batavia samen met P.F.Dahler de jonge Indo-Europeanen in het gareel te krijgen.

Van den Eeckhout (links) wordt succes gewenst door Soekarno

Aan de activiteiten van Van den Eeckhout in dit laatste oorlogsjaar kleven voor velen de naarste herinneringen. Door zijn toedoen werd de Indo-jeugd van Batavia geconfronteerd met een loyaliteitsverklaring, en werden meer dan 600 jongens en mannen in de Glodokgevangenis gedetineerd. De laatste oorlogsmaanden gaf hij leiding aan een werkkamp voor de Indo-jeugd aan de Halimoenweg.

Antecedenten

Na de Japanse tijd verdween Van den Eeckhout– op dat moment gehuwd met een Menadonese vrouw – naar Republikeins gebied waar hij als warga-negara door het leven ging onder de naam Amir Daeng Mataram.

Bijzonder is wel dat Van den Eeckhout een jaar of tien later – kort na het overlijden van zijn vader – zijn Nederlanderschap wilde herkrijgen en naar Nederland wilde komen. Was het omdat hij als Indo-Europeaan in de nieuwe samenleving onvoldoende werd geaccepteerd? Was het omdat hij van zijn naar Nederland gerepatrieerde broer goede berichten kreeg? We weten het niet. Zeker is, dat het antecedenten-onderzoek niet in zijn voordeel is uitgevallen. Het paspoort werd geweigerd.

Voor iemand die tijdens de oorlogsjaren zó’n belangrijke rol heeft gespeeld, weten we eigenlijk heel weinig. Ik heb ooit gehoord dat Van den Eeckhout rond 1990 in Soekaboemi zou zijn overleden, maar zelfs dat heb ik niet kunnen controleren.

Mocht er ooit nog een biografie komen, de schrijver daarvan mag deze regels als een eerste inschrijving beschouwen.

.

.

Over Van den Eeckhout, lees verder in de Java Post:
De ware aard van het Halimoenkamp  (5 januari 2011) 

Dit artikel werd eerder gepubliceerd in Pelita Nieuws, jaargang 16, nr. 5, april 2010.