Schrijven over Nederlands-Indië (een land dat niet meer bestaat) lijkt simpeler dan het is. Bert Immerzeel laat ons weten van zijn twijfels.
De man achter het stuur, in Indië. (TM-FZF821-1)
x
Door Bert Immerzeel
Er is weer een jaar voorbij. Is schrijf dit met een zucht, want er is nogal wat gebeurd in 2017. En dan denk ik vooral aan maatschappelijke discussies: fake nieuws, gendergelijkheid, #metoo, en, om nog wat dichter bij huis te blijven, het koloniale vraagstuk.
Wat #metoo betreft (het twitteradres van de actie tegen vrouwonvriendelijk gedrag): deze heeft wereldwijd ongetwijfeld de meeste impact. Of het nu in de Verenigde Staten is, China of Europa, overal wordt vrouwonvriendelijk gedrag aangekaart en veroordeeld. Helaas heeft de discussie ook een keerzijde. Het lijkt erop dat alles in zwart of wit geschreven wordt; de grijstinten ontbreken.
De Franse actrice Catherine Deneuve heeft hierover zo haar eigen ideeën, en publiceerde, samen met een honderdtal andere vrouwen uit de filmindustrie, in de Franse media een open brief waarin aandacht werd gevraagd voor het feit dat niet álle mannen die hun hand op de knieën of billen van een vrouw leggen viezerikken zijn. Geflirt komt vaak van twee kanten, aldus Deneuve.
Na zware kritiek van een groep Franse feministen moest zij een week later weer openlijk haar excuses aanbieden aan de vrouwen die écht waren aangerand of verkracht. Dat dát niet kon stond buiten kijf. Zij herhaalde echter haar standpunt. In navolging van Deneuve liet ook Brigitte Bardot weten het wel eens bont te hebben gemaakt.
Duidelijk is dat de Franse dames niet zo preuts zijn als hun Amerikaanse seksegenoten, en misschien ook wel meer oog hebben voor historie. De verworvenheden van de seksuele revolutie mogen niet verloren gaan.
De koloniale discussie
De discussie over ons koloniale verleden – steeds heftiger de laatste tijd – kent hetzelfde patroon. Alles wat wit was, is nu zwart, en alles wat zwart was is nu wit. Ook hier, zo lijkt het, bestaan geen grijstinten.
De Amsterdamse hoogleraar Gloria Wekker (Paramaribo, 1950) zette de laatste jaren met haar boek White Innocence: Paradoxes of Colonialism and Race (2016) de discussie op scherp door te stellen dat alle blanken per definitie racisten zijn. Witte onschuld bestaat niet. Het koloniale denken heeft geleid tot superioriteitsgevoel, narcisme en grootheidswaan.
De ideeën van Wekker vinden weerklank in recente kritiek op het onderzoek van KITLV, NIOD en NIHM naar de jaren 1945-1950. Onder leiding van Marjolein van Pagee en Jeffry Pondaag eist een actiegroep dat de leden van het onderzoeksteam allen vooraf verklaren dat zij zich bewust zijn van hun eigen ‘koloniale mindset’, en dat alles wat in die bewuste ‘na-oorlogse’ jaren is geschied, het gevolg was van koloniaal machtsmisbruik.
Het doet een beetje denken aan de Sovjet-Unie in de jaren ’30, of aan China. Natuurlijk is de discussie gebaat bij zelfreflectie. We vergeten soms wel eens waarom we denken zoals we denken. Is echter vragen om een beschuldiging vooráf niet even verwerpelijk als het aangekaarte probleem?
Politieke correctie
In de media is de nuance meestal zoek, en scherpe reacties laten nooit lang op zich wachten. Zo besloot kort geleden de Amsterdamse basisschool J.P.Coen zijn naam te wijzigen, en werd het standbeeld van Johan Maurits (naar zeggen om praktische redenen) weggehaald uit de entree van het Mauritshuis in Den Haag. In Rijswijk wil een actiegroep de straatnaam Generaal Spoorlaan nu gewijzigd zien: ‘Generaal Simon Spoor werd vroeger beschouwd als een nationale held maar is, naarmate de jaren verstreken en er meer over de politionele acties bekend werd, allang niet meer onomstreden. Wij beschouwen hem nu als één van de grootste Nederlandse oorlogsmisdadigers’, aldus de activisten.
Ook de gemeenten Haarlem en Soesterberg hebben een Generaal Spoorlaan. Even afwachten of er ook nog een reactie komt uit deze plaatsen.
Westerling
Ik kan het niet nalaten en zoek verder op het internet. En ja, hoor, in Manchester, Engeland, vind ik een ‘Westerling Way’. Eerder heette deze straat Gooch Close, bekend om een gewelddadige jeugdbende van de zelfde naam. Om het imago van de straat te verbeteren besloot het gemeentebestuur in de jaren ’80 de naam de veranderen in Westerling Way.
Het zal wel een andere Westerling zijn geweest, denk ik dan. Maar toch, misschien kan de gemeente Manchester alvast worden ingelicht hóe verkeerd deze beslissing mogelijk is geweest.
Deneuve of Wekker: ik twijfel nog een beetje.
x
Java Post 
Na jaren zwijgen gaan ze opeens de gedupeerde partij spelen. Het is een gevaarlijk spelletje dat ze spelen en waaraan men zichzelf weleens lelijk kan branden. Vrouwtjes spelen de gedupeerde partij maar vergeten dat ze he manneke gebruiken om de ladder voor succes te beklimmen. Dan houden ze het voor twintig jaren verborgen en opeens wordt het als een wapen gebruikt voor blackmail. Dit geldt dus ook voor visa versa. Waarom niet (als ze werkelijk niet aangeraakt wil worden) een knie of schop op een bepaalde plaats right there and than. Common sense is ver te zoeken aan de dag. De vrouwen marsen worden geleid door zeer verbitterde females die nooit echte liefde hebben ondervonden. Dat is gewoon mijn opinie.
The female of the species is more deadly than the male. See Rudyard Kipling, “The Female of the Species”.
Hier in Canada genieten wij met ons dagelijkse nieuws van beide revoluties. Er valt altijd iets te schrijven. Iedere dag komt de carrière van een andere politicus of kunstenaar (acteur, dirigent) in de prullenbak terecht. Iedere dag hoor je over het leed van de Indianen naar aanleiding van het koloniale bestuur van honderd jaar geleden. Gek, de eerste klacht is uitsluitend gericht op levende mensen, en de andere klacht op dode mensen. Wat betreft de seksuele klachten gaat het niet zo zeer over vergoeding maar wraak: iemand die een belangrijke positie had moet vernederd worden. In het tweede geval gaat het meestal om vergoeding voor leed op de scholen of voor gestolen land. Voor de feministe lijkt het alsof de preutsheid van de negentiende eeuw eigenlijk wel wat waarde had, maar voor de “First Nations” zoals ze zich hier noemen, was het verleden, achteraf gezien, desastreus dankzij de kolonisatie, het misplaatste begrip van onderwijs en de massa immigratie uit Europa. Het maakt het leven wel boeiend, misschien wel een afleiding van vrees voor de toekomst.
Wat een Amerikaans hysterisch gejank! Of de dames daar niet weten dat een trap tegen de ballen een wonderbaarlijke genezing kan brengen. Er zijn natuurlijk altijd uitzonderingen, maar we moeten wel eerlijk blijven.
@Wat een Amerikaans hysterisch gejank! Of de dames daar niet weten dat een trap tegen de ballen een wonderbaarlijke genezing kan brengen. @
Misschien in Nederland. Ik zou het u niet aanraden in Amerika te proberen. Het kan u straatarm maken en/of jaren gevangenis verblijf opleveren. Advocaten weten hier erg goed de weg mee.
Tja dat zwart-wit-denken…., gebrek aan zelfreflectie en balans. Het zal wel eenvoudiger zijn en het doel dienen dat je dan gezien wordt, opvalt, men iets van je vindt; dus bestaat. Beste ondergraving van zwart-wit-denken is dus het te negeren. Of is die oplossing te zwart-wit?
Als je de kranten moet geloven en het nieuws op Internet ben je gedoemd een pessimistische kijjk te krijgen op de wereld van vandaag. Maar is de wereld en de mensheid , in het verleden , maar ook vandaag nu echt zo ongeemancipeerd en beroerd ? Ik zie ook andere mensen, die niet alleen een positievere kijk hebben op de wereld , maar zich daadwerkelijk inzetten voor anderen.
Ik las bijv. dat bij het einde van de twintigste eeuw van de vijf kinderen onder de leeftijd van 5 jaar de sterfte van de kleintjes met de helft was gedaald.En dat ook de armoede wereldwijd enorm is gedaald. Nog een punt homosexuelen mogen nu trouwen. Wel nu dat is toch geweldig.
Mooi artikel Bert Immerzeel. Joty ter Kulve 90 jaar en toch geemancipeerd.
Bij de discussies over ons koloniale verleden krijg ik steeds sterker het “”weg met ons gevoel”” , hetgeen mij sterk doet denken aan de fellow travelers in de tijd van de koude oorlog .
Heer Immerzeel wederom compliment voor Uw commentaar , een poging die zoek rakende nuance terug te brengen . Het zal niet veel helpen , wel iets , daarom : frappez toujours .
En zeker niet dood zwijgen , Heer Hammink .
‘alles wat wit is etc.’ – Waarom alleen wit? Als zwart er ook bij hoort. Wat is het probleem als uit feiten blijkt, (door onze voorvaderen heimelijk gehouden) dat er bij onze helden ook wandaden aankleven. En die nu (eindelijk) benoemt worden. Het zijn tenslotte ook maar mensen! JP.Coen heeft Indië onderworpen en gevormd. Heeft krachtdadig handel- maar ook op Banda genocide gepleegd. -Was eens op Lonthor/ Banda bij de put waarin indertijd de onthoofde Orang Kaya (dorpshoofden) werden gegooid. Een stel bewoners begroette mij vriendelijk en ik…schaamte overviel mij, toen ik terugdacht/voor me zag zijn beeld op het plein in Hoorn. Een waarheid met 2 kanten! Voor mij hoeft geen beeld/naam van wie dan ook weggehaald worden!
Zo blijft geschiedenis voort leven! De benaming Coen tunnel geeft juist precies aan, wat voorheen met ons verleden gebeurde; nl een tunnelvisie! – Dat er in Rijswijk ZH een generaal Spoorlaan bestaat heeft mij altijd al verbaasd. Welke helden daad heeft deze generaal op zijn naam?
Als ik nu verneem(zie Limpach) dat hij indertijd Indonesische gajes, die ons tijdens de bersiap molesteerde etc., in een aparte Knil onderdeel heeft opgenomen;.Hamot= Hare Majesteit Ongeregelde Troepen(!) dan is mi. zelfreflectie een waardevolle deugd om naar ons verleden om te kijken! .
Nou Heer Mertens, zo te lezen komt U zeker niet uit Rijswijk, want dan was U ook namen zoals Gen. Vetter of Swart tegengekomen. De laatsten waren zeker geen lieverdjes, vraag dat maar aan de Atjehers.
En als Uw criterium Held voor straatnamen zo bepalend is, wat doe ik dan met de Gen. Berenschotlaan. Welke heldendaad heeft hij eigenlijk op zijn naam staan?
Als dat Rijswijks comité zo graag straatnamen wilt veranderen, dan dienen ze alle straatnamen, die met Indie te maken hebben ter discussie te stellen. Dat zijn er in Rijswijk, dankzij burgemeester Bogaardt (ex-burgemeester van Batavia) heel veel. Maar geschiedkundige kennis van Indie lijkt mij niet het sterkste punt van dit comité, laat staan van de Nederlandse bevolking.
En als we toch bezig zijn met straatnamen, laten we dan ook aandacht schenken aan Prins Bernardlaan/plantsoen/straat etc. Het mag toch niet zijn dat aan een schuinsmarcheerder/Casanova/hoofdpersoon bij de Lockheed-affaire etc straten en lanen worden vernoemd.
De rust in provinciaal Nederland zal terugkeren wanneer alle straten tot verbeelding sprekende namen als Roomwit, Melkwit etc hebben. dat is de waan van de dag.
En Mevr. Gloria Wekker geeft toch wel een interessante analyse van discriminatie in Nederland. Kijk ik met een schuin oog naar de Indische situatie, dan kan ik best een boek schrijven over discriminatie in Ned. indie.
vandenBroekveag; ‘criterium held etc.’ – Nou ja, verdiensten voor het vaderland etc. Dus wees geen binnenVetter; brandt los met ontboezemingen van/over gen.Swart, Vetter, van Dalen, Daendels etc. U, als militair deskundige …. Maar laat de namen staan voor hen, die nog steeds in ‘koloniale eenzijdig fake news’ blijven geloven cq nu een beetje kriebelig worden over al het geen nu gepubliceerd wordt van/over ‘daar werd toch iets groots verricht?’ Of is het, ´werd daar wel iets groots verricht?’ In Jakarta, onder het Nationale monument bevindt zich ook een dia ruimte met afbeeldingen van/over de Indonesische geschiedenis. Bij de komst der Nederlanders te Banten staat het onder schrift(ook in het Engels); de komst der barbaren!
Dit is mijn antwoord aan Mevrouw Gloria Wekker !
Duidelijk. Het is duidelijk dat Wekker niet de juiste afmetingen heeft. Althans niet wat de externe attributen betreft. Haar brein lijkt me juist weer wel tussen dat van de getoonde dames te passen. Overigens: als ik me niet vergis is Wekker een juffrouw.
Bert,
Je schrijft:
“…..Gloria Wekker (Paramaribo, 1950) zette de laatste jaren met haar boek White Innocence: Paradoxes of Colonialism and Race (2016) de discussie op scherp door te stellen dat alle blanken per definitie racisten zijn….. ”
Ik heb dat boek niet gelezen maar uit de recensies begrijp ik dat ze niet heeft geschreven ‘ dat alle blanken per definitie racisten zijn’
Ook heb ik dat niet gehoord van haar zelf in de interviews
En wat is het verschil tussen een mevrouw en een juffrouw voor een vrouw? In Zwitserland is het sinds minstens 40 jaar niet meer gebruikelijk om ‘Fräulein’ tegen een vrouw zeggen. Dat is niet alleen maar ouderwets, maar wordt ook als vernederend gevoeld. Fräulein = klein vrouwtje. dus nog niet helemaal vrouw. Net zoiets als ‘juffrouw’? Nog niet getrouwd, dus nog niet volwaardig?
Mijn onovertroffen (Indische!) secretaresse vond het niet leuk toen op een gegeven moment in adresseringen Mw. moest worden gebruikt i.p.v. Mej. Ik was de enige die haar bij haar voornaam mocht noemen, als er geen anderen bij waren. Ze is nu ook al 92 en even kwiek als vroeger. Bij haar afscheid noemde ik als haar enige fout: zij typte verslagen e.d. foutloos. Dat was voor mij een probleem, je verwacht altijd tenminste één typefout, en als je er geen vindt ga je twijfelen aan jezelf. Voor alle Duitse naamvallen kon je blindelings op haar vertrouwen. En samengestelde woorden in het Duits aan elkaar en in het Engels los van elkaar kon je haar toevertrouwen. Ik was de enige die haar Indische verleden kende. Ja, ze was klein, ongetrouwd, maar nog niet volwaardig? Nog niet helemaal vrouw? Behalve protocollen zijn er ook nog intermenselijke verhoudingen.
Jeder Konsekwenz… undsoweiter. Het doet me denken aan de Papenhater in Leiden die het kruis uit zijn broek heeft laten snijden….
Maar dat er zaken gaan veranderen lijkt me heel wenselijk. Ook in de populaire strip De Terugkeer.
Misschien moet er zelfs een “Hall of Shame” komen. Daar kunnen dan al die overbodige en ongewenste standbeelden komen… Als de Scheepsjongerns van Bontekoe maar mogen blijven zitten… In Hoorn of Enkhuizen?
En voor degenen die beweren dat we het allemaal met de ogen van toen moeten zien , inclusief onze gewaardeerde M.P. (historicus), die raad ik aan Ewald Vanvugt’s boek De Nestbevuilers te lezen. Vanaf 1600 zijn er tientallen geweest die ons koloniale systeem haarfijn hebben ontleed .. en afgekeurd. Hoezo met de ogen van toen: welke ogen van toen?
Wacht maar af Henri Higgins, wacht maar af … ( My fair Lady?)
Laten we in hemelsnaam in de Javapost weer historische Indische/Indonesische topics publiceren en niet met de waan van de dag – White innocence, straatnaambordjes en Grauwe Eeuw – meedoen. Dat doet de landelijke pers wel in ruime mate
‘Grappig’ zeg. Deze quote: “door te stellen dat alle blanken per definitie racisten zijn. Witte onschuld bestaat niet. Het koloniale denken heeft geleid tot superioriteitsgevoel, narcisme en grootheidswaan” is eigenlijk zelf racistisch. Weinig constructief….
Maar stelde Gloria Wekker dat ook ?
Dat weet ik niet, maar zo staat het in dit artikel.
White innocence of witte onschuld.? De wijze waarop in Nederland over het laat-koloniale verleden dwz na 1940 werd en wordt gedacht, in het bijzonder over de afwezigheid van indo/Indo-europese) rol erin, is verbazingwekkend.
Ten eerste de betwistte uitspraak dat de Jappen na hun invasie “ALLE” Nederlanders in kamp vastzetten. Het heeft toch wel een hele lange tijd geduurd voordat weldenkend wit Nederland (musea e.d.) er achterkwam dat niet alle Nederlanders in de kampen vastzaten.
Dat men in dat verband over BUITENKAMPERS spreekt, een onderscheidende term in de 80er jaren uitgevonden, spreekt meer dan boekdelen. Neem bijvoorbeeld de film “2602” over de Binnenkampers. Daar komen ook Indo’s aan het woord maar die worden niet als zodanig geprofileerd en hun bijzondere problematiek aangeduid, wat onbegrijpelijk is want de Japanse fascisten maakten wel degelijk een onderscheid. De Jappen hebben voor het eerst officieel een onderscheid gemaakt tussen witte en niet-witte Nederlanders en dit in de praktijk tot uitvoer gebracht.
Dat niet alleen, het geweld tegen Bersiapslachtoffers was voornamelijk gericht tegen Indo-Europeanen/Indo’s, wat ook begrijpelijk is, veelal witte Nederlanders werden uit de Japanse kampen bevrijd en kwamen in beschermde gebieden en zij repatrieerden (is wel op hun van toepassing) om daarna nooit meer terug te keren. De Indo-Europese bevolking was op zichzelf aangewezen en dat had noodlottige gevolgen. Met enige moeite kan ik wellicht achterhalen hoeveel Bersiapslachtoffers van Indo-Europese achtergrond waren.
Het gaat er ook om hoe de Nederlandse autoriteiten (veelal witten) op de Bersiap reageerden, dat wekt bij mij wel verbazing en verwondering. En dat praat ik niet over de aandacht die de Nederlandse Geschiedenis op de Bersiap. Plaats ik dat in de koloniale mindset, dan krijg ik voorlopig toch een opmerkelijk beeld van de situatie.
Interessant hierbij is dat bij het lopende historische onderzoek de relatie tussen het Bersiap geweld tegen Nederlanders en het effect op het veel latere militair optreden wordt onderzocht, een oorzaak en gevolg-onderzoek zogezegd. Het zou dan zo zijn dat b.v.b. Westerling en zijn misdadige , dus criminele bende beïnvloedt zouden zijn door de Bersiap. Over dit soort white innocence wil ik die onderzoekers met een Indische achtergrond wel horen. Ik heb daar zo mijn mening over, die ik best kwantitatief wil onderbouwen. Er zijn tenslotte meer dan 3.500 bekende Bersiapslachtoffers en tienduizenden vermisten aan Nederlandse zijde.
Uit een presentatie van Gloria Wekker: Innocence as Ignorance
“an ignorance militant, agressive, not to be intimidated,
an ignorance that is active, dynamic, that refuses to go quietly – not at all confined to the illiterate and uneducated but propagated at the highest levels of the land, indeed presenting itself unblushingly as knowledge” (Mills 2007, 13, emphasis in original).