Bevolking van Semarang mist vliegdemonstratie

Op deze bijzondere dag, 1 april 2011, hebben we even aandacht voor de geschiedenis van de Nederlandse luchtvaart. Het is namelijk een eeuw geleden dat in Nederlands-Indië voor het eerst werd gevlogen. Op maandag 20 maart 1911 meldden de kranten dat de zaterdag daarvoor, op 18 maart dus, in Soerabaja de eerste vlucht had plaatsgevonden. De eer was aan geheel en al aan de Nederlandse luchtvaartpionier Gijs Küller (1881 – 1959).

Onder de titel ´Küller heeft gevlogen!´ meldde de pers:

Gijs Küller (1881 – 1959)

´Zaterdagmiddag deed Küller in den omtrek van het vliegterrein drie welgeslaagde proefvluchten. De aviateur bereikte een hoogte van 50 Meter. De laatste vlucht deed bij boven de stad. Het publiek in de straten liep te hoop en rende naar het vliegterrein. Küller werd van alle zijden geluk gewenst en ten slotte op de schouders rondgedragen. De opstijging en daling geschiedden keurig en zonder enige wijfeling. Reeds na 100 Meter rijden was de machine van den grond. Sierlijk werden de bochten genomen. Alle tegenwoordigen waren enthousiast. Aan de familie van Küller werd een telegram gezonden, meldende de succesvolle eerste vluchten.´

Een rondje boven de soos

De volgende maanden zou Küller nog een aantal demonstratievluchten gaan verzorgen in Semarang, Djokja, Medan, Batavia en Solo. Geen sinecure, want het vliegtuig, een Franse ´Antoinette´, moest na iedere vlucht in delen worden overgebracht naar de volgende locatie. Plaatselijke comité´s beijverden zich om de benodigde fondsen bijeen te brengen. Na de demonstraties in Soerabaja werd gemeld dat op zaterdag 1 april de volgende vlucht zou plaatsvinden in Semarang.
In het blad De Locomotief van vrijdag 31 maart 1911 lazen wij het volgende bericht over de aanstaande vluchten in Semarang:

Societeit De Harmonie, Bodjong (1910)

´De leden van het comité hebben zich als om strijd aangemeld voor het meemaken van een proefvlucht. Daar er aan het meegaan van allen geen denken is, zijn bij loting vier leden van het comité aangewezen, die dus de vlucht zullen meemaken en dan voor een deel in de machine en voor een deel in een onder aan de machine aan te brengen toestel.
Het is inderdaad een zeer bijzondere en van moed getuigende onderneming. De vlucht kan wegens de overbelasting slechts kort zijn en zich niet meer dan een tien meter boven de huizen verheffen.
Het besluit van den tocht — als deze dan slaagt — zal aardig zijn. Het gezelschap zal van af het race-terrein dadelijk koers nemen naar Bodjong, om daar een wijle boven de sociëteit te manoeuvreeren. Het sociëteitsbestuur heeft daarbij de even goede als oorspronkelijke gedachte gehad om op het dak van de soos een klein houten platform te doen aanbrengen om daar het gezelschap te verwelkomen en den erewijn aan te bieden.
Morgenvroeg om 8 uur wordt opgestegen en reeds binnen het kwartier wordt de ´Antoinette´ bij de soos verwacht, als alles dan goed afloopt.
Er zullen ongetwijfeld heel wat belangstellenden zijn.´

Bijzonder hier was de aankondiging dat maar liefst vier passagiers zouden worden meegenomen, terwijl het in Soerabaja al niet goed was gelukt om er één mee te nemen omdat deze te zwaar was. Dit detail was echter menigeen in Semarang ontgaan. Aan het nieuwe transportmiddel werden wonderen toegeschreven…

Een geslaagde grap

De Locomotief meldde enkele dagen later:

Küller stijgt op van Koningsplein, Batavia

´Zeker wel honderd waarde stadgenoten stonden heden tegen acht uur op Bodjong in spannende afwachting. Sommigen hadden een kiektoestel bij zich. Het zeer bijzondere zou gebeuren: Küller, met twee comité-leden in de machine en twee er onder bengelend, recht op het dak van de soos aanstevenend. Op dat dak een platform, waarop het soosbestuur met den ongeduldig tintelenden erewijn. Klinkende ovaties na afhaking van de twee onderste comité leden.
Deze brave Semarangers met kiektoestellen op Bodjong hadden vergeten, dat het 1 April was.´

Ook Het Nieuws van den Dag kon zijn lol niet op. Een aan het voorval gewijde artikel eindigde met de uitroep ´Dat dáár nog lui zijn ingelopen…!!´

Heeft Küller eigenlijk nog wel gevlogen in Semarang? Ondanks het feit dat vele bronnen melden van wél, mag dit worden betwijfeld. Na zijn terugkeer in Nederland werd Küller geinterviewd over zijn reiservaringen. De aviateur verzuchtte dat hij door nogal wat pech was achtervolgd. In Bandoeng en Batavia had hij last gehad van ´den cholerabacil´ en in Semarang had hij dagenlang het bed moeten houden in verband met een malaria-aanval. Omdat er van zijn Batavia-vlucht een foto bewaard is gebleven weten we dat dáár de demonstratie is doorgegaan. Van Semarang echter geen spoor. Misschien waren de Semarangers nog boos en beschaamd vanwege die aprilgrap?

x